THE ISSUE OF CONTUNITY OF POWER IN TERMS OF HUMAN FREEDOM

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 2, 1 - 16, 30.12.2018

Seyithan Can

Öz

This study examines the opinions of the classical mutakallimuns on might in terms of freedom of choice. The definition and nature of might, and whether it constantly exists within the human body will be searched within this scope. Freedom of the human being, an up-to-date issue even today, is one of the matters that has been debated through the history. Might is one of the matters on which the argument is based. If the human has the will to choose his actions, however, hasn't the power to do them, he can't be said to be really free. Thus, Islamic theologians have searched whether the might exists within the human body before or after the action. Mutazila argues that power is continuous within the human body as long as he is alive. Fearing that the human would be a rival to Allah, Ash'arites state that might is always created again and again. Mâturîdîans somewhat compiles these two views. The basic worry in this issue is not to spoil the very authority and might of Allah, and to preserve the human in as a free but responsible person. The fundamental truth seems to be that kalam schools have adopted the idea that the human is to a large extent free, and has a will and power.

Anahtar Kelimeler

Human, Might, Action, Will, Freedom

İNSAN ÖZGÜRLÜĞÜ BAĞLAMINDA KUDRETİN DEVAMLILIĞI SORUNU

Öz

Bu
çalışma kudret konusunda klasik kelamcıların görüşlerini, seçme hürriyeti
bağlamında incelemektedir. Bu çerçevede kudretin tanımı, mahiyeti, insan
bedeninde sürekli bir şekilde bulunup bulunmadığı konuları araştırılacaktır. Bugün
dahi güncelliğini koruyan insanın özgürlüğü meselesi, tarih boyunca tartışılan
en önemli konulardan biridir. Tartışmanın dayandığı kavramlardan biri de
kudrettir. Eğer insan, eylemlerini tercih edecek iradeye sahip olsa da bunu
yapmaya gücü olmasa, onun gerçek anlamda özgür olduğu söylenemez. Bu sebeple
İslam kelamcıları kudretin insan bedeninde fiilden önce ve sonra bulunup
bulunmadığını incelemişlerdir. Mu’tezile bu gücün insan bedeninde canlı olduğu
sürece devamlı olduğunu savunmuştur. Eş’ariler insanın Allah’a rakip olacağı endişesini
güderek kudretin sürekli yeniden yaratıldığını söylemişlerdir. Mâturîdîler ise
bir nevi bu iki görüşü telif etmişlerdir. Bu konudaki temel endişenin Allah’ın
mutlak otorite ve kudretine bir helal gelmemesi ve insanın özgür ama sorumlu
bir varlık olmasını muhafaza etmek olduğu görülmektedir. Görünen en temel gerçeklik,
kelam ekolleri büyük oranda insanın özgür olduğunu, bir
irade ve güce sahip olduğunu benimsemişlerdir. 

Anahtar Kelimeler

Kudret, Araz, Halk-ı Cedid, Mu’tezile

Kaynakça

• Abdülkerim eş-Şehristani, İslam Mezhepleri, ter. Mustafa Öz, Ensar Neş., İstanbul 2005.
• Arslan, Hulusi, Mu’tezili Düşüncede İlahi Fiil İnsani Fiil Ayırımı ve Bu Ayırımın Temel Kriterleri, Dini Araştırmalar Der. 2003.
• A.S.Trittton İslam Kelamı, çev. Mehmet Dağ, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay. Ankara 1978.
• Ali Sami en-Neşşar, İslam’da Felsefi Düşüncenin Doğuşu, çev. Osman Tunç, İnsan Yay. İstanbul 1999.
• Bardakçı, Sefa, Ebu’l-Muin en-Nesefi’de Allah İnsan İlişkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstisüsü, ( Doktora Tezi), Konya 2015.Cengiz, Yunus, Mu’tezile’de Eylem Teorisi, Düşün Yay. İstanbul 2012.
• Cüveyni, Kitabu’l-İrşad, ter. Komisyon, TDV. Yay. Ankara 2012.
• Ebu Mansur el-Mâturîdî , Kitabu’t -Tevhid, tah. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi, Ankara 2003
• .………………………….Kitabu’t -Tevhid, ter: Bekir Topaloğlu, İSAM Yay. İstanbul 2014
• .………………………….Akide Risalesi ve Şerhi, çev. tah. Mustafa Saim Yeprem, TDV Yay. Ankara 2011.Ebu’l-Muin en-Nesefi, Kitabu’t-Tevhid li Kavaidi’t-Temhid, tah. Muhammed Cevheri, Mısır 1987
• .……………………. Tevhid’in Esasları, İz Yay. çev. Hülya Alper, İstanbul 2010
• .……………………. Bahru’l Kelam, ter. Ramazan Biçer, Gelenek Yay. İstanbul 2010.Ebu’l-Beka el-Kefevî, el-Külliyyat, nşr. Müesssetu’l-Risallatu, Lübnan 1992.Ebu’l Hasen el-Eş’ari, Makalatu’l-İslamiyyin ve İhtilefu’l-Musallin, nşr. Helmutt Ritter, 1980, I
• .…………………… Kitabu’l-Luma’ fi’r-Reddi ala ehli’z-Zeyğ ve’l-Bida’, nşr. Richard J.McCarthy, Beyrut 1953
• Ebu Hilal el-Askeri, el-Furuku’l el-Luğaviyye, nşr., Daru’l İlm ve’s-Sekafe, Kahire Trhsz.Ebu’l-Yusr Muhammed el-Pezdevi, Usulu’d-Din, tah. Mehmet Halife Doğan, ter. Şerafeddin Gölcük, İstanbul 2015.
• Firuzâbâdî, Muhammed b. Yakub, Kâmusu’l-Muhît, thk ve nşr. Muessesetu’r-Risale, Beyrut 2005.
• Gölcük, Şerafettin, Kelam Açısından İnsan ve Fiilleri, İstanbul 1979.Hasan Hanefi, Mine’l Akide İle’s-Sevrati, Daru’t Tenvir Li’t Tebaati ve’n-Neşr, Lübnan 1988.
• İbn Furek, Ebu Bekr Muhammed b. el-Hasan, Mücerredu-Makâlati’ş-Şeyh Ebi’l- Hasen el-Eş’ari, tah. Danyal Gimaret, Beyrut 1987.
• İbni Hazm, el Fasl fi’l-Mile’l ve’l-Ehva ve’n-Nihel, tah.: Muhammed İbrahim Nasır, Abdurrahman Umeyra, Lübnan 1996, III.
• İbn Manzûr, Lisânu‟l-Arab, Beyrut 1999, XI.
• İrfan Abdülhamit, İslam’da itikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, çev. M. Saim Yeprem, Marifet Yay. İstanbul 1994
• .…………………..‘Cebriyye’ Maddesi, DİA, Yıl: 1993, cilt: 7.Kadı Abdulcebbar, el-Muhit bi’t-Teklif, nşr., Daru’l-Mısriyye, Kahire, I
• .…………………...Şerhu’l-Usuli’l- Hamse, Çev.: İlyas Çelebi, TYEKB, İstanbul 2013, C.2
• .………………….. Şerhu’-Usuli’l-Hamse, Abdülkerim Osmani, Kahire 1997
• .……………………Nedensellik Kitabı, nşr., ter. Osman Demir, Klasik Yay. İstanbul 2015
• .……………………Fadlu’l-i’tiza’l ve Tabakatu’l-Mu’tezile, nşr. Daru’l Yemen, 1967.Karadaş, Çağfer, ‘Teceddüd-i Emsal’ Maddesi, DİA, cilt: 40
• .…………………. İslam Düşüncesinde Değişim ve Süreklilik, Usul Der. S.8, Temmuz-Aralık, 2007.Kutubi’l Mısrıyyı, Muhammed Abdulkerim eş-Şehristani, İslam Mezhepleri, ter. Mustafa Öz, Ensar Neş. İstanbul 2005.
• Koloğlu, Orhan Şener, Cübbailerin Kelam Sistemi, İSAM Yay. İstanbul 2011.
• Macit, Nadim, Eylem Değişim İlişkisinin Teolojik Yorumu, Etüt Yay. Samsun 2000.
• Muhammed A’la b.Muhammed Hamid et-Tehanevi el-Faruki, Keşşafu Istılahati’l Fünun ve’l Ulum, nşr. Mektebetu Lübnan, Lübnan 1996, I.
• Nureddin es-Sabuni, Mâturîdîyye Akaidi, çev. Bekir Topaloğlu, İFAV Yay. İstanbul 2011.
• Özdemir, Metin, İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi, Furkan Kitaplığı Yay. İstanbul 2001.
• Râğıb el-İsfahânî, Mufredâtu-fî-Garîbi’l-Kur’an, tah. Muhammed Seyyid Keydani, nşr. Daru’l- Ma’rifeti, Lübnan trhsz.Rağıb el-İsfahani, Müfredat, Ter: Abdulbaki Güneş, Mehmet Yolcu, Çıra Yay. İstanbul 2012.
• Semih Duğaym, Mevsuatu Mustalahatu Fahreddin er-Razi, nşr. Mektebetü Lübnan 2001.
• Seyyid Şerif Cürcânî, Şerhu’l-Mevakıf, ter: Ömer Türker, TYEKB, İstanbul 2015
• .……………………...Şerhu’l-Mevakıf, TYEKB, çev. Ömer Türker, İstanbul 2015, C.3.
• Süleyman eş-Şevaşi, Vâsıl b. Atâ ve erahu’l-Kelamiyye, nşr. Daru’l-Arabiyyetu’l-Küttab, Libya 1993.
• Taftazani, Şerhu’l-Mekasıd, tah. Abdurrahman Umeyra, Lübnan 1998, II.Hanri Benazus, Düşünce, Bizim Kitaplar Yay. İstanbul 2011.
• Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas, Kelam Terimleri Sözlüğü, İstanbul 2010.
• Topaloğlu, Bekir, ‘Kudret’ Maddesi, DİA, C. 26.
• W. Montgomery, İslam’da Kesp Doktrininin Kökeni, çev, İbrahim Hakkı Önal, e-makâlât Mezhep Araştırmaları, Der., IX/1 (Bahar 2016).Yavuz, Yusuf Şevki, ‘Ebu Hanife’ Maddesi, DİA, cilt:10
• .……………………...İslam Kelamında Araz Nazariyesi, MAÜİFAK Der. İstanbul 1993.Yazıcıoğlu, Mustafa Sait, Mâturîdî ve Nesefi’ye Göre İnsan Hürriyeti Kavramı, Milli Eğitim Yay. 1992.Zemahşeri, Esasu’-Belağa, tah.:Muhammed Basil Uyunussud, Daru’l Kitabi’l-İlmiyye, Lübnan 1998, II