İBNÜLEMİN MAHMUD KEMÂL İLE KEMÂLEDDİN HARPUTÎ EFENDİ’NİN MEKTUPLAŞMALARI- II

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 2, 619 - 644, 30.12.2019

Ahmet Karataş

Öz

İki makaleden oluşan bu serinin ilkinde İbnülemin Mahmud
Kemâl İnal’ın müderris ve müftü Harputlu Mehmed Kemâleddin Efendi’ye gönderdiği
mektuplardan Şark İstiklâl Mahkemesi Arşivi’nde bulunanları Kemâleddin
Efendi’nin bazı müsveddeleri ve bir mektubuyla birlikte ele alınmıştı. Bu
makalede ise Kemâleddin Efendi’nin ömrünün son yıllarında Harput’tan
İbnülemin’e yolladığı İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde mahfuz
mektupları incelenmiştir. Bu mektuplarda Kemâleddin Efendi’nin Şark İstiklâl
Mahkemesi’nde yargılanmasının etkisini üzerinden atamadığı görünmektedir.
Kronik diyabet ve göz hastalığına son yıllarında yakalandığı mesane kanseri,
damar sertliği de eklenince mektuplarının ana konusu ister istemez sağlık
meseleleri olmuştur. Kemâleddin Efendi mektuplarına daha evvel yayımladığı
Aliyyü’l-Kārî’nin el-Mülemma‛ adlı risâlesinin izâhlı tercümesini ve
bazı şiirlerini de ilâve edip göndermiştir. Bu şiirler arasında en dikkat
çekeni hemşehrisi Abdullah Cevdet’in ölümü üzerine yazdığı tarih manzûmesidir.
Devirlerinin ve muhitlerinin mühim simâlarından olan İbnülemin ile Kemâleddin
Efendi’nin mektuplarının da diğer eserleri gibi ilim ve edebiyat tarihimize
katkı sağlayacağını ümid ediyoruz.

Anahtar Kelimeler

Kemâleddin Harputî, İbnülemin Mahmud Kemâl, Abdullah Cevdet, İshak Re’fet, Işıtman

THE CORRESPONDENCE OF IBNÜLEMIN MAHMUD KEMAL AND KEMALEDDIN HARPUTI- II

Öz

In the first article of this series
consisting of two articles, the letters of İbnülemin Mahmud Kemal İnal which
are found in the Şark İstiklâl Mahkemesi and adressed to müderris and müfti
Mehmed Kemaleddin Efendi were examined along with some rough copies of Kemaleddin
Efendi. In this article the letters that were sent from Kemaleddin Efendi from
Harput to İbnülemin in the last years of his life were examined. The letters
are now a part of the Istanbul University Rare Book Collection. It can be
clearly seen from the letters that that Kemaleddin Efendi did not overrule the
influence of his trial in the Şark İstiklal Court. Due to chronic diabetes and
the additon of bladder cancer and vascular stiffness in Kemaleddin Efendi’s
last years the main subject of the letters were health issues. Kemaleddin
Efendi sent along an explanation of his translation of Aliyyü’l-Kâri’s
el-Mülemma’ and some of his poems with the letters. The most remarkable among
his poems is the chronogram he wrote upon the death of his fellow-townsman
Abdullah Cevdet. We hope that the letters of two famous characters of their
times and circles will make a contribution to our literature on their works.

Kaynakça

• [Kemâleddin Efendi’nin İbnülemin’e Gönderdiği Mektuplar]. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, İbnülemin Koleksiyonu, Dosya Nr. 239.
• Abdülcelîl Hasan Abdülmehdî. el-Hayâtü’l-edebiyye fi’ş-Şâm fi’l-karni’l-hâmis el-hicrî. Umman: Mektebetü’l-Aksâ, 1977.
• Abdülhamid Hamdî Harputî. Safvetu Efkari’l-Ulemâ fi İsbâti İlmi Nebiyyinâ bi’l-Esmâ. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi, Yazmalar Blm., nr. 36645.
• Aksu, Eren. İshak Refet Işıtman (Hayatı-Sanatı-Eserleri). Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi, 2010.
• Dîvânu Hassân b. Sâbit. Haz. Abdülemîr Ali Mühennâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Dîvânü’l-Abbâs b. el-Ahnef. Thk. Âtike el-Hazrecî. Kahire: Matbaatü Dâri’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 1954.
• Elazığ Eğitim Tarihi. Elazığ: Elazığ Milli Eğitim Müdürlüğü Yayınları, 2010.
• el-Makkarî, Ahmed b. Muhammed et-Tilimsânî. Nefhu’t-tîb min gusni’l-Endelüsi’r-ratîb ve zikru vezîrihâ Lisâni’d-dîn İbni’l-Hatîb. Thk. Hasan Abbâs. 7 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1988.
• el-Muhibbî, Muhammed Emîn b. Fazlullâh. Hulâsatü’l-eser fî a‛yâni’l-karni’l-hâdî aşer. 4 cilt. Kahire: Mektebetü’l-Vehbiyye, 1284.
• Erul, Bünyamin. “Harputlu Abdülhamit Efendi [1830-1902] ve Hz. Peygamber’in Bilgisine Dair Bir Risalesi: Safvetu Efkari’l-Ulemâ fi İsbâti İlmi Nebiyyinâ bi’l-Esmâ”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (2001): 1-19.
• Erzurumlu İbrahim Hakkı. Dîvan-ı İlâhiyât. Haz. M. Kayahan Özgül. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
• et-Tûfî, Süleymân b. Abdülkavî. el-İksîr fî ilmi’t-tefsîr. Thk. Muhammed Osmân. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
• Hâfız-ı Şirâzî. Dîvan. Tahran: Neşr-i Pârsâ, 1379.
• Hanioğlu, M. Şükrü. “Abdullah Cevdet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1: 90-93. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Haykır, Yavuz. “Elazığ (Elaziz) Halkevi Yayınları ve Altan Dergisi”. Türk Dünyası Araştırmaları 171 (Aralık 2007): 121-170.
• İbn Ebü’d-dünyâ, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ubeyd el-Kureşî el-Bağdâdî. Kitâbü’l-maraz ve’l-keffârât. Thk. Abdülvekîl en-Nedvî. Bombay: Dârü’s-Selefiyye, 1991.
• İbnülemin Mahmud Kemâl İnal. Son Asır Türk Şâirleri. 4 cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1969-1970.
• Karataş, Ahmet. “Aliyyü’l-Kārî’nin el-Mülemma‛ şerhu’n-na‛ti’l-murassa‛ Adlı Arapça Risâlesinin Tercüme ve Şerhi”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 37 (Ocak-Haziran 2016): 147-197.
• Karataş, Ahmet. “Harput Ulemâsından Müderris-Müftü Mehmed Kemâleddin Efendi”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 49 (Aralık 2015): 29-125.
• Karataş, Ahmet. “Kemâleddin Harputî Efendi’nin Şiirleri”. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 50 (Haziran 2016): 71-135.
• Mazhar Osman. “Abdullah Cevdet’in Tabutu Önünde”. İctihad 358 (Aralık 1932): 5875-5876.
• Nâbî. Dîvan. Haz. Ali Fuat Bilkan. 2 cilt. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1997.
• Nergisî. Hamse. İstanbul: Tatyos Dividciyan Basmahanesi, 1285.
• Osmanzâde Hüseyin Vassâf. Sefîne-i Evliyâ. Haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz. İstanbul: Kitabevi, 2006.
• Öztürk, Serdar. Cumhuriyet Türkiyesinde Kahvehane ve İktidar 1930-1945. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2006.
• Pınar, Mehmet. Cumhuriyet Döneminde Mersin ve İçel’de Siyasi Hayat (1923-1950). İstanbul: Hiperyayın, 2018.
• Sunguroğlu, İshak. Harput Yollarında. 4 cilt. İstanbul: Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı, 1959-1968.
• Suzan, Yahya. “Ebu’l-Hasan et-Tihâmî ve Ünlü Mersiyesi”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/18 (2017/3): 152-166.
• Şark İstiklâl Mahkemesi Arşivi. belge nr. IM_T12_K083_D804-2_G028_0045-46.
• Uçman, Abdullah. “İbnülemin Mahmud Kemal Rızâ Tevfik Mektuplaşması”. Kubbealtı Akademi Mecmuası 171 (43/3) (Temmuz 2014): 43-53.
• Yahyâ Bey, Dîvan. Haz. Mehmed Çavuşoğlu. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
• Yıldız, Alim. Kazancızâde Emin Edîb: Hayatı Şiirleri. Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları, 2015.
• Yurdagür, Metin. “Lekānî, İbrâhim b. İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27: 130-131. Ankara: TDV Yayınları, 2003.