KAMU POLİTİKALARI VE YASA(LAŞTIR)MA: TÜRKİYE’DE HÜKÜMET SİSTEMLERİ ÜZERİNDEN KAVRAMSAL BİR ÇERÇEVE

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 428 - 442, 31.12.2022

Veysel Erat , Yahya Demirkanoğlu

https://doi.org/10.54282/inijoss.1123052

Öz

Yasalar kamu politikalarının amaçlarının gerçekleştirilmesi için önemli bir araçtır. Kamu politikalarının resmi bir dayanağının olması durumu, yasalaştırma aşamasını kamu politikalası sürecinde kritik aşamalardan biri; bir organ olarak yasamayı da kamu politikalarında kritik bir aktörü yapmıştır. Yasalaştırma aşamasının işleyişini etkileyen birçok faktör olmasına rağmen genel olarak hükümet sistemleri daha belirleyicidir. Her hükümet sisteminde yasalaştırma faaliyeti farklı şekillerde tezahür etmektedir. Modern hukuk devletlerinde başlıca hükümet tipleri olan parlamenter sistem, başkanlık sistemi ve yarı başkanlık sisteminin herbirisinde yasalaştırmanın temel aktörü parlamentolar olsa da yasa niteliğinde kararlara veya kararnamelere izin veren düzenlemeler mevcuttur ve farklı aktörler yasalaştırma aşamasında yer edinebilmektedir. Kuruluşundan günümüze farklı hükümet sistemlerinin benimsendiği Türkiye’de de yasalaştırma aşamasının birbirinden farklı şekillerde gerçekleştiği görülmüştür. Bu çalışmada Türkiye’de uygulanmış olan hükümet sistemlerinde yasalaştırma aşamasının nasıl işlediğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Dört bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümde, yasa ile kamu politikası arasındaki ilişki; yasa-araç, yasama-aktör ve yasalaştırma-aşama ilişkisi üzerinden ele alınmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde genel olarak hükümet sistemleri ve yasalaştırma arasındaki bağ üç ana hükümet sistemi üzerinden değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde Türkiye’nin kuruluşunda benimsenen meclis hükümeti sisteminden cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine kadar hükümet sistemleri-yasalaştırma ilişkisi ortaya konulmuş ve son bölümünde cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi yasalaştırmanın aktörleri üzerinden incelenmiştir. Sonuç olarak, parlamenter sistemde yasamanın temel aktör olduğu, başkanlık sistemine kayıldıkça yürütmenin de önemli bir aktör haline geldiği ve bir kamu politikası aracı olarak yasalaştırma aşamasında daha aktif rol alabilecek bir konuma geldiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kamu politikası, Yasalaştırma, Hükümet sistemleri, Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi.

THE PUBLİC POLICY AND LEGISLATION/ LEGISLATIVE: A CONCEPTUAL FRAMEWORK THROUGH GOVERNMENT SYSTEMS

Öz

Laws are an important tool for the realization of the goals of public policy. Having a formal basis for public policies, enactment is one of the critical stages in the public policy process; has made the legislature as a body a critical actor in public policies. Although there are many factors that affect the functioning of the enactment phase, government systems in general are more decisive. Although parliaments are the main actors of enactment in each of the main government types in modern states, the parliamentary system, the presidential system and the semi-presidential system, there are regulations that allow decisions or decrees in the nature of law, and different actors can take part in the legislative process. In Turkey, where different government systems have been adopted since its establishment, it has been observed that the enactment phase takes place in different ways. In this study, it is aimed to reveal how the enactment phase works in the government systems implemented in Turkey. In the first part of the study, the relationship between law and public policy (law-tool, legislature-actor and enactment-stage) is examined. In the second part of the study, the link between government systems and enactment in general is evaluated through three main government systems. In the third part, the relationship between government systems and enactment, from the parliamentary government system adopted in the establishment of Turkey to the presidential government system, is revealed, and in the last part, the presidential government system is examined through the actors of enactment. As a result, it has been seen that enactment is the main actor in the parliamentary system, the executive has become an important actor as the presidential system has shifted, and it has come to a position where it can take a more active role in the legislative process as a public policy tool.

Anahtar Kelimeler

Public policy, Legislation, Government system, Presidential government system.

Kaynakça

• Akın, D. (15 Mayıs 2012). 20 Soruda Başkanlık Sistemi ve Parlamanter Sistem. T24. https://t24.com.tr/yazarlar/bilinmeyen/20-soruda-baskanlik-sistemi-ve-parlamanter-sistem,5120. (Erişim Tarihi: 05.04.2022).
• Anderson, J. E. (1994). Public Policymaking. Boston: Houghton Mifflin.
• Arap, İ. & Erat, V. (2015). Bir Kamu Politikasinin Analizi: Türkiye’de Geçici Köy Koruculuğu. Mülkiye Dergisi, 39(4), 73-108.
• Arslan, R. (2015). Demokratik Yönetim Sistemleri. Bursa: Dora Yayınları.
• Atar, Y. (2017). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Atar, Y. (2019). Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi. Anayasa Yargısı Dergisi, 36(1), 241-259.
• Ayan Musil, P. (2013). Hükümet Sistemleri: Başbakanlık Sistemi ve Parlamenter Sistem. Sabri Sayan ve Hasret Dikici Bilgin (Der.). Karşılaştırmalı Siyaset Temel Konular ve Yaklaşımlar içinde (189-207 ss.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Benson, D. & Jordan, A. (2015). The Policy Process. N. J. Smelser & P. B. Baltes, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. Waltham: Elsevier Ltd.
• Bouwma, I. M., Gerritsen, A.L., Kamphorst, D.A. & F.H. Kistenkas (2015). Policy Instruments and Modes of Governance in Environmental Policies of the European Union; Past, Present and Future. Statutory Research Tasks Unit for Nature & the Environment (WOT Natuur & Milieu), WOt-technical report 60, Wageningen.
• Buran, H. (2009). Siyasal Rejimin Sınıflandırılması Yeniden Gözden Geçirilmesi Üzerine.Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 69-97.
• Cambridge Dictionary, Legislation (2022). https://dictionary.cambridge.org/tr/s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/legislation, Erişim tarihi: 22.05.2022.
• Demirkanoğlu, Y. (2020). Hükümet Sistemleri ve Yasalaştırma: Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 89-96.
• Erdem, K. (2017a). Yarı-Başkanlık Sistemi: Teori, Pratik ve Tartışmalar. Semra Gökçimen (Ed.). Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Yarı-Başkanlık Sistemi (Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri) içinde (1-21 ss.). Ankara: TBMM Basımevi.
• Erdem, K. (2017b). Sonsöz. S. Gökçimen (Ed.). Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Yarı-Başkanlık Sistemi (Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri) içinde (245-252). Ankara: TBMM Basımevi.
• Esen, S. (2016a). Başkanlık Rejimi Nedir?. İbrahim Ö. Kaboğlu (Der.). Türkiye’nin Anayasa Gündemi (27 Uzman, 66 Soru-Yanıt) içinde (84-88 ss.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Esen, S. (2016b). 1982 Anayasası Nasıl Bir Siyasal Rejim Öngörmektedir?. Der. İbrahim Ö. Kaboğlu (Der.). Türkiye’nin Anayasa Gündemi (27 Uzman, 66 Soru-Yanıt) içinde (188-189 ss.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Federal Register (2022). Executive Orders, https://www.federalregister.gov/presidential-documents/executive-orders, Erişim Tarihi: 20.05.2022.
• Gözler, G. (27.12.2019). Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sisteminin Uygulamadaki Değeri: Bir Buçuk Yıllık Bir Bilanço, www.anayasa.gen.tr/cbhs-bilanco.htm, Erişim tarihi: 22.05.2022.
• Gözler, K. (2011). Anayasa Hukukunun Genel Teorisi (Cilt:1). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. (2020). Anayasa Hukukuna Giriş: Genel Esaslar ve Türk Anayasa Hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Gözler, K. (2021). Türk Anayasa Hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Hakyemez, Y. Ş. (2012). Hükümet Sistemi Arayışları ve Yeni Anayasa. Haz. Ece Göztepe ve Aykut Çelebi, Demokratik Anayasa: Görüşler ve Öneriler içinde. (270-297 ss.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hekimoğlu, M. M. (2009). Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı Demokratik Hükümet Sistemleri ve Türkiye. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Hekimoğlu, M. M. (2009). Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı Demokratik Hükümet Sistemleri ve Türkiye. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Hettiarachchi, H. ve Kshourad, C. (2019). Promoting Waste-to-Energy: Nexus Thinking, Policy Instruments, and Implications for the Environment. S. Kumar, R. Kumar & A. Pandey (Eds.), Current Developments in Biotechnology and Bioengineering (pp. 163-184), Elsevier.
• Howlett, M. & Giest, S. (2015). The Policy Cycle Model of the Policy Process. N. J. Smelser & P. B. Baltes, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences. Waltham: Elsevier Ltd
• Howlett, M. ve Ramesh, M. (1995), Studying Public Policy: Policy Cycles and Policy Subsystems, Oxford University Press, New York.
• Jenkins, W. (1978). Policy Analysis: A Political and Organisational Perspective. London: Martin Robertson.
• Jordan, A. (2001). The Policy Process. J. D. Wright & J. Neil (Eds.), International encyclopedia of the social & behavioral sciences. Waltham: Elsevier.
• K. K. Ghai (t.y.). Executive: Definition, Functions and Types of Executive. https://www.yourarticlelibrary.com/political-science/executive-definition-functions-and-types-of-executive/40360, Erişim tarihi: 22.05.2022.
• Kaboğlu, İ. Ö. (2016). Başlıca Siyasal Rejimler Hangileridir?. İbrahim Ö. Kaboğlu (Der.). Türkiye’nin Anayasa Gündemi (27 Uzman, 66 Soru-Yanıt) içinde (44-48 ss.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaynar, M. K. (2015). Anayasa, Yasama, Yürütme ve Yargı. Yüksel Taşkın (Ed.). Siyaset: Kavramlar, Kurumlar, Süreçler içinde (285-334 ss.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köküsarı, İ. (2018). Osmanlı-Türk Anayasal Tarihinde Yasama Yorumu ve Uygulaması. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 67(4), 807-855.
• Lasswell, H. D. (1971). A Pre-View of Policy Sciences. American Elsevier Publishing.
• Lijphart, A. (2006). Demokrasi Motifleri: Otuz Altı Ülkede Yönetim Biçimleri ve Performansları. Güneş Ayas ve Utku Umut Bulsun (Çev.). İstanbul: Salyangoz Yayınları.
• Lui, P. L. (2007). The Legislature. Contemporary Hong Kong Government and Politics: Expanded. Wai-man L., P. Luen-tim Lui & W. Wong, Hong Kong: Hong Kong University Press, ss. 45-66.
• Özbudun, E. (2008). 1921 Anayasası. Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkez.
• Özbudun, E. (2009). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özdemir, H. (2020). Türkiye’nin Parlamenter Hükümet Sistemi Tecrübesine Kisa Bir Bakiş. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(20), 373-400.
• Parsons, W. (2001). Public Policy. Cheltenha: Edward Elgar Publishing.
• Salamon, L. M. (2001). The New Governance and The Tools of Public Action: An introduction. Fordham Urban Law Journal, 28(5), 1641-1674.
• Şencan, H. (2017). Çatışmacı Parlamentarizmden Melez Bir Çözüme: Fransa’da Yarı Başkanlık Sistemi. Semra Gökçimen (Ed.). Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Yarı-Başkanlık Sistemi (Fransa, Polonya ve Rusya Örnekleri) içinde (25-100 ss.) Ankara: TBMM Basımevi.
• Sezer, A. (2019). Normlar Hiyerarşisi Ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri [Çok Boyutlu Normlar Piramidi Yaklaşımı]. Anayasa Yargısı Dergisi, 36(1), 353-412.
• Solak, M.& Bilgin, M. (2017). Sonsöz. Semra Gökçimen (Ed.). Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi (ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri) içinde (297-304 ss.) Ankara: TBMM Basımevi.
• Soysal, M. (1997). 100 Soruda Anayasanın Anlamı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Tahmazoğlu Üzeltürk, S. (2016). Osmanlı-Türk Anayasal Geleneğinde Başkanlık Rejimine Yer Var MI?. İbrahim Ö. Kaboğlu (Der.). Türkiye’nin Anayasa Gündemi (27 Uzman, 66 Soru-Yanıt) içinde (182-187 ss.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tanör, B. &Yüzbaşıoğlu, N. (2012). 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık. Terzioğlu, S. S. (2011). Anayasa Hukuku. Adana: Karahan Kitabevi, 2011.
• Thomas R. D. (2013). Understanding Public Policy. NJ: Pearson Education.
• Tunçkaşık, H. (2017). Başkanlık Sistemi: Teori, Pratik ve Tartışmalar. Semra Gökçimen (Ed.), Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi (ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri) içinde (1-18 ss.). Ankara: TBMM Basımevi.
• Turan İ. (1984). The Role of Legislatures in Policy Processes. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 38(3-4), 267-289.
• Ülgen Adadağ, Ö. (2019). Türk Siyasal Yaşamında Anayasal Geçişler. Ahmet Demirel ve Süleyman Sözen (Ed.). Türk Siyasal Hayatı içinde (91 -113). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Vaison, R. (1973). A Note on Public Policy. Canadian Journal and Political Science, 6(4), 661 – 664.
• Vedung, E. (2010). Policy Instruments: Typologies and Theories. M. L. Bemelmans-Videc, R. C. Rist, E. Vedung (Eds.), Carrots, Sticks and Sermon, Transaction Publishers (21-58), New Jersey: New Brunswick.
• Vernon, M. C. (1961), Devlet Sistemleri: Mukayeseli Devlet İdaresine Giriş. Mümtaz Soysal (Çev.). Ankara: Sevinç Basımevi.
• Yamaç, M. (2020). Türkiye Devleti’nin ilk Anayasasi 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(TBMM’nin 100. Yılı ve Millî İrade Özel Sayısı), 204-220.
• Yayla, A. (2014). Karşılaştırmalı Siyasal Sistemler. Ankara: Adres Yayınları.
• Yeniay, L. & Yeniay, G. (2019). Türk Hukukunda Yürütme Organının Düzenleme Yetkisi Ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. Anayasa Yargısı Dergisi, 36(1), 105-138.
• Zengin, M. A. (2016). ABD Başkanlik Sisteminde Fren ve Denge Mekanizmasi Üzerine Bir İnceleme, TAAD, 28, 1-28.