İKDAM GAZETESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME: BASIN-İKTİDAR İLİŞKİLERİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 65 - 83, 30.01.2021

Fatma Sena Yaman

Öz

Ahmet Cevdet tarafından çıkarılmaya başlanan İkdam, 1894 yılında yayın hayatına başlayan bir gazetedir. Türk kültür ve gazetecilik hayatında yer edinen İkdam, köşesinde, döneminin birçok gazetecisine yer vermesinin yanı sıra, edebi şahsiyetleriyle bilinen Türk Edebiyatına birçok roman, hikâye ve tiyatro eseri kazandıran münevveri de yazı kadrosunda bulundurmuştur. Çalışmada, yayınlandığı süre boyunca İkdam’ın, dönemin mevcut iktidarları ile ilişkileri ele alınmıştır. Bu kapsamda incelenen basına ilişkin gerçekleşen olaylar, sansürler, tutuklamalar çalışmanın içeriğini oluşturmaktadır. Çalışmada basın-iktidar ilişkileri, Meşrutiyetin İlanı, Millî Mücadele, İstiklal Mahkemeleri ve Cumhuriyet Dönemi başlıklarında durum tespiti ile incelenmiştir. Yayınlandığı süre boyunca isim ve sahiplik yapısı bakımından birçok değişikliğe uğrayan İkdam’ın, dönemin mevcut iktidarları ile uzlaşmacı ilişkiler kurduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkdam Gazetesi, Ahmet Cevdet, Basın, İktidar, İlişkiler

A REVIEW ON İKDAM NEWSPAPER: PRESS-POWER RELATIONS

Öz

Started to be released by Ahmet Cevdet, İkdam is a newspaper which started broadcasting in 1894. İkdam, who has taken place in Turkish culture and journalism life, has also published articles on the corner of which he has contributed many novels, stories and theater works to the Turkish Literature known for his literary personalities as well as giving place to many journalists of his era. In the study, the relations of İkdam with the current governments of the period were discussed throughout the period of publication. The events, censors and arrests that have been investigated in this context constitute the content of the study. In the study press-power relations, The Declaration of the Constitutional Monarchy, The National Struggle, The Independence Courts and The Republican Period were examined. During the period of publication, it was concluded that İkdam, who underwent many changes with regard to name and ownership structure established compromise relations with the current governments of the period.

Anahtar Kelimeler

The Newspaper of İkdam, Ahmet Cevdet, Press, Power, Relationships

Kaynakça

• BUTTANRI, Müzeyyen (1997). İkdam Gazetesi Üzerinde Bibliyografik Bir İnceleme (1894-1900), Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• BUTTANRI, Müzeyyen. (2003). “İkdam Gazetesinin Kültür Hayatımızdaki Yeri, Şekil ve İçerik Özellikleri (1894-1900)”, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), s.77-98.
• DEVELLİOĞLU, Ferit. (1962). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Doğuş Matbaası.
• EROĞLU, Hamza. (1989). “Türkiye Cumhuriyeti'nin İlanı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 6(16), s.7-26.
• GÜZ, Nurettin (2008). Türkiye’de Basın-İktidar İlişkileri (1920-1927), Ankara: Turhan Kitabevi.
• GÜZ, Nurettin (1988/1989). “Harf İnkılâbı ve Basına Etkileri”, G.Ü. Basın Yayın Yüksekokulu Dergisi, 10, s.89-117.
• GÜZ, Nurettin (2000). “Osmanlı Basını”, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 1(2), s.40-57.
• İNUĞUR, Nuri (2002). Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul: Der Yayınevi.
• İSKİT, Server (1943). Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Ankara: Başvekâlet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları.
• KABACALI, Alpay (1990). Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü, İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• KOLOĞLU, Orhan (2015). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, İstanbul: Pozitif Yayınları.
• KUDRET, Cevdet (1977). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman I, İstanbul: Varlık Yayınevi.
• KUDRET, Cevdet (1978). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman II, İstanbul: Varlık Yayınevi.
• LEWIS, Bernard (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu (Çev. M. Kıratlı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. (Eserin orijinali 1960’ta yayımlandı).
• ORAL, F. Süreyya (1994). Türk Basın Tarihi (Birinci Kitap), Ankara: Yeni Adım Matbaası.
• OVA, Nalan (2005). Harf İnkılabı ve Türk Basını (1928-1929): Vakit, İkdam ve Hakimiyet-i Millîye Örnekleri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZTOPRAK, İzzet (1981). Kurtuluş Savaşı’nda Türk Basını, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• ŞAPOLYO, E. Behnan (1971). Türk Gazeteciliği Tarihi Her Yönüyle Basın, Ankara: Güven Matbaası.
• YALMAN, A. Emin (1997). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim, C. I., İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş.
• YAZICI, Hülya (1996). “İkdam Üzerinde Bir Çalışma -İnceleme ve Seçilmiş Metinler- (1915-1920)”, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YAZICI, Nesimi (2000). İkdam. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde C. 22, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, s. 24-25.
• YÜCE, Nuri. (1989). Ahmet Cevdet, İkdamcı. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde, C.2, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, s.55-56.