ARABESK FİLMLERDE ORYANTALİST İZLER: DERBEDER FİLMİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 47 - 70, 30.07.2023

Zafer Akar

Öz

Günümüzde oryantalizm kavramı, güç ve iktidar sahibi olan Batı’nın, ideolojik bir yön olarak belirlediği Doğu’yu ötekileştirdiği ve egzotikleştirdiği multidisipliner bir alana karşılık gelmektedir. Batı, bu yaratım süreci içerisinde Doğu’yu klişe temsiller üzerinden; edebiyat, resim, fotoğraf, sinema gibi kültürel metinler aracılığıyla ötekileştirmiş, söz konusu bu klişeler tekrar yolu ile normalleşerek birer Doğu hakikatine dönüşmüştür. Özellikle sinema sanatı, teknik özellikleri ve popülerliği bakımından Doğu klişelerinin yaygınlaşmasında, hatta bu klişelerin Doğu toplumları için de bir hakikate dönüşmesinde belirleyici bir rol üstlenmiştir. Bu düşünceden yola çıkılarak yapılan çalışma, arabesk filmlerde oryantalist klişelerin varlığını Derbeder filmi örneği üzerinden incelemektedir. Bu bakımdan çalışma, arabesk filmlerde oryantalizmin izlerine ulaşarak, Türkiye’nin kültürel yaşamında belirleyici bir rolü olan arabesk kültürün Batı menşeili fikirleri yeniden üretebildiğini göstermeyi amaçlamaktadır. Çalışmada yöntem olarak eleştirel söylem çözümlemesi tercih edilmiştir. Nitekim oryantalizmin bir söylem çeşidi olması ve güç eşitsizliğini söylem yoluyla yeniden üretmesi, bu yöntemin tercih edilmesinde belirleyici olmuştur. Elde edilen bulgular sonucunda arabesk filmlerin oryantalist söylemi yeniden ürettiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Oryantalizm, Sinema, Arabesk Filmler, Derbeder

ORIENTALIST MARKS IN ARABESQUE FILMS: EXAMPLE OF DERBEDER MOVIE

Öz

Today, the concept of orientalism corresponds to a multidisciplinary field in which the powerful and competence West marginalizes and exoticizes the East as an ideological direction. In this creation process the West marginalized East through stereotypical representations by using cultural texts such as literature, painting, photography and cinema and these stereotypes were normalized through repetition and turned into an Eastern truth. Especially the art of cinema in terms of its technical features and popularity, played a decisive role in the spread of Eastern stereotypes as well as their transformation into a reality for Eastern societies too. Based on this idea, this study examines the existence of orientalist stereotypes in arabesque films through the example of Derbeder. Hence, the study aims to show the arabesque culture, which has a decisive role in Turkey's cultural life, can reproduce Western ideas by reaching the traces of orientalism in arabesque films. In the study, critical discourse analysis was preferred as a method. Thus, the fact that orientalism is a type of discourse and reproduces power inequality through discourse was decisive in the preference of this method. As a result of the findings, it was understood that arabesque films reproduce orientalist discourse.

Anahtar Kelimeler

Orientalism, Cinema, Arabesque Films, Derbeder

Kaynakça

• Abdülmelik, E. (2007). Krizdeki Oryantalizm. A. Yıldız (Ed.), Oryantalizm Tartışma Metinleri içinde (s. 39-78). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Ankaralıgil, N. (2008). Van Dijk’in Eleştirel Söylem Analizinden Hareketle The Siege - Kuşatma Filmi Üzerine İdeoloji Çözümlemesi. S. Parsa (Ed.), Film Çözümlemeleri içinde (s. 151-167). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Ayas, G. (2019). Türk Oryantalizminin Arabesk tartışmalarına etkisi: kendini Şarklılaştırma, Garbiyatçı fantezi ve Arabesk müzik. Rast Müzikoloji Dergisi, 7(2), s. 2091-2121.
• Aytaç, İ. D. (2019). Popüleri Çevreleyen “Arzu”: 1970’li Yıllar Türkiye’sinde Arzu Siyasetinin Ana Akım Sinemaya Yansımaları Bağlamında Şerif Gören Sinemasında Arabesk. Sinefilozofi Dergisi, 4(7), 89-113.
• Bernstein, M. (1998). Introduction. M. Bernstein, & G. Studlar (Ed.), Visions Of The East: Orientalism In Film içinde (s. 1-19). New Jersey: Rutgers University Press.
• Bezci, B., & Çiftci, Y. (2012). Self Oryantalizm: İçimizdeki Modernite Ve/Veya İçselleştirdiğimiz Modernite. Akademik İncelemeler Dergisi, 7(1), 139-166.
• Bilgiç, S. (2020, Temmuz 11). Ferdi Tayfur Filmleri ve Arabesk Furya - Bölüm 1. Kasım 2022 tarihinde Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=2BLZ7aQpCJI adresinden alındı
• Bulut, Y. (2007). Oryantalizm. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (s. 428-437). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Chandler, D., & Munday, R. (2018). Medya ve İletişim Sözlüğü. (B. Taşdemir, Çev.) İstanbul: İleitşim Yayınları.
• Demirci, L. (2020, Temmuz 11). Ferdi Tayfur Filmleri ve Arabesk Furya - Bölüm 1. Kasım 2022 tarihinde Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=2BLZ7aQpCJI adresinden alındı
• Demirci, L. (2020, Mayıs 9). Rekoru Kırılamayacak Bir Melodram: Derbeder (1978). Kasım 2022 tarihinde Sinematik Yeşilçam: https://sinematikyesilcam.com/2020/05/rekoru-kirilamayacak-bir-melodram-derbeder-1978/ adresinden alındı
• Dirlik, A. (2010). Postkolonyal Aura. (G. Doğduaslan, Çev.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. Ergönültaş, E. (1980). Arabesk Olayı. Milliyet Sanat Dergisi(9), 30.
• Fidaner, A. (2022, Kasım 18). 1980'li Yıllarda Arabesk. TRT Arşiv: https://www.youtube.com/watch?v=xTdaWu9X49E adresinden alındı
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi. (H. U. Tanrıöver, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fox, R. G. (2001). Orientalism. International Encyclopedia of The Social and Behavioral Sciences içinde (s. 10976-10978). Paris: Elsevier.
• Güngör, F. S. (2011). Oryantalizm ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Orta Doğu'ya Bakışının Sinemaya Yansımaları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi .
• Güngör, N. (1990). Arabesk: Sosyokültürel Açıdan Arabesk Müzik. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Halliday, F. (2007). "Oryantalizm" ve Eleştirmenleri. A. Yıldız (Ed.), Oryantalizm Tartışma Metinleri içinde (s. 78-107). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Işık, C., & Erol Işık, N. (2013). Arabesk ve Müslüm Gürses: Kültürel Dünyamızı Anlamak. İstanbul: Ferfir Yayınları.
• İnalcık, H. (2007). Atatürk ve Demokratik Türkiye. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Kırel, S. (2010). Kültürel Çalışmalar ve Sinema. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Kabbani, R. (1993). Avrupa'nın Doğu İmajı. (A. Gürdal, Çev.) İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Kuyucak Esen, Ş. (2019). 80'ler Türkiye'sinde Sİnema. İstanbul: Su Yayınevi.
• Lewis, B. (2007). Oryantalizm Sorunu. A. Yıldız (Ed.), Oryantalizm Tartışma Metinleri içinde (s. 217-246). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Montesquieu. (2011). Kanunların Ruhu Üzerine. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Özbek, M. (1991). Popüler Kültür ve Orhan Gencebay Arabeski. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özbek, M. (2016, Mayıs 5). Acısıyla Tatlısıyla Hayatımız Arabesk. Kasım 2022 tarihinde Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=gNGWXnE9Wv4 adresinden alındı
• Özgüç, A. (2005). Türlerle Türk Sineması, Dönemler/Modalar/Tiplemeler. Dünya Kitapları: İstanbul.
• Özön, N. (2010). Türk Sinema Tarihi 1896-1960. İstanbul: Doruk Yayınları.
• Sözen, E. (2017). Söylem. İstanbul: Profil Kitap.
• Said, E. W. (1972). Michel Foucault as as Intellectual Imagination. Boundary 2, 1(1), s. 1-36.
• Said, E. W. (2017). Şarkiyatçılık. İstanbul: Metis Yayınları.
• Scognamillo, G. (2006). Batı Sinemasında Türkiye ve Türkler. İstanbul: +1 Kitap.
• Scognamillo, G. (2014). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Shaheen, J. G. (2009). Reel Bad Arabs: How Hollywood Vilifies A People. Northampton: Interlink Publishing.
• Shohat, E. (1998). Gender and Culture of Empire. M. Bernstein, & G. Studlar (Ed.), Visions of The East: Orientalism in Film: Toward a Feminist Etnography of the Cinema içinde (s. 19-69). New Jersey: Rutgers University Press.
• Stokes, M. (2020). Türkiye'de Arabesk Olayı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şen, M. T. (2010, Aralık 11). Arabesk Sinemasının Şarkıcı ‘Küçük’leri. Kasım 2022 tarihinde Öteki Sinema: https://www.otekisinema.com/arabesk-sinemasinin-sarkici-‘kucuk’leri/ adresinden alındı
• Yıldız, A. (2020). Arabesk Müziğin Sinemada Gösterimi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zor, L. (2017). Van Dijk'ın Eleştirel Söylem Analizinin Sinema Filmlerine Uygulanması ve Kazakistan Sineması'ndan Örnek Bir Film Çözümlemesi: Stalin'e Hediye. Akademik Bakış Dergisi(61), 877-889.