ECZACILARIN İŞ STRES DÜZEYLERİ VE DUYGUSAL EMEK KULLANIMI İLE İŞE BAĞLILIKLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 1538 - 1554, 10.06.2023

Şeyma Kahveci , Yunus Emre Öztürk

https://doi.org/10.33715/inonusaglik.1015049

Öz

Araştırmanın amacı, eczacıların iş stres düzeyleri ve duygusal emek kullanımı ile işe bağlılıklarının değerlendirilmesidir. Araştırma evrenini Konya’nın Meram, Karatay ve Selçuklu İlçelerinde bulunan 488 eczacı oluşmaktadır. Çalışma 248 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırma da Duygusal Emek Ölçeği, İş Stresi Ölçeği ve Utrech İşe Bağlılık Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmaya katılan eczacıların %54’ü kadın olup %69.4’ü evlidir. Yaş olarak incelendiğinde %45.2’si 36-50 yaş aralığına sahiptir. Medeni durum açısından duygusal emek arasında anlamlı farklılık olduğu belirlenmiştir ve evli olan eczacıların duygusal emek kullanımları bekarlara göre daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Yaş ile işe bağlılık ve duygusal emek kullanımı arasında anlamlı farklılık belirlenmiştir. Katılımcıların mesleki tecrübeleri ile işe bağlılık, duygusal emek kullanımı arasında istatiksel olarak anlamlı farklılık vardır. Araştırmaya dahil olan eczacıların duygusal emek kullanımı ile işe bağlılık arasında pozitif yönlü, orta düzeyde ve anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Eczacıların yaşları ve buna bağlı olarak meslekte geçirdikleri süre artıkça duygusal emek kullanımları artmaktadır. Eczacılık mesleğine yeni başlayanlar ile 50 yaşın üstünde olan eczacıların işe bağlılık düzeyleri daha fazladır. Serbest eczane eczacılarının duygusal emek kullanımlarının işe bağlılıkları üzerinde anlamlı bir etkisinin bulunduğu ve duygusal emek kullanımı artıkça işe bağlılık düzeylerinin de arttığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Duygusal Emek Kullanımı, İşe Bağlılık, İş Stresi

Destekleyen Kurum

Selçuk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü

Proje Numarası

20202008

Evaluation of Pharmacists' Job Stress Levels and Emotional Labour Use and Their Commitment to Work

Öz

The aim of the study is to evaluate the work stress levels of pharmacists, their use of emotional labor and their commitment to work. The population of the research consists of 488 pharmacists located in Meram, Karatay and Selçuklu Districts of Konya. The study was carried out with 248 participants. Emotional Labor Scale, Job Stress Scale and Utrech Work Engagement Scale were used in the research. 54% of the pharmacists participating in the research are women and 69.4% are married. When examined in terms of age, 45.2% of them have the age range of 36-50. It was determined that there was a significant difference between emotional labor in terms of marital status, and it was observed that married pharmacists used emotional labor higher than singles. A significant difference was determined between age, work engagement and use of emotional labor. There is a statistically significant difference between the professional experience of the participants, their commitment to work, and the use of emotional labor. It has been determined that there is a positive, moderate and significant relationship between the use of emotional labor by the pharmacists involved in the study and their commitment to work. The use of emotional labor increases as the age of pharmacists and, accordingly, the time they spend in the profession increases. Newcomers to the pharmacy profession and pharmacists over 50 years of age are more committed to work. It has been concluded that the use of emotional labor by community pharmacy pharmacists has a significant effect on their commitment to work and that as the use of emotional labor increases, their level of commitment to work also increases.

Anahtar Kelimeler

Emotional labor use, Work commitment, Work stress

Proje Numarası

20202008

Kaynakça

• Aktaş, A. M. (2001). Bir kamu kuruluşunun üst düzey yöneticilerinin iş stresi ve kişilik özellikleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56(4), 25-42. doi: 10.1501/SBFder_0000001872.
• Al-Muallem, N. ve Al-Surimi, K. M. (2019). Job satisfaction, work commitment and intention to leave among pharmacists: A cross-sectional study. BMJ Open, 9(9), 1-12. e024448. doi: 10.1136/bmjopen-2018-024448.
• Altan, S. (2018). Örgütsel yapıya bağlı stres kaynakları ve örgütsel stresin neden olduğu başlıca sorunlar. SSAD (Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi), 2(3), 137-158. doi: 10.30692/sisad.470420.
• Aminu, I. M. ve Sharif, M. N. M. (2014). Strategic orientation, access to finance, businens enviromentant SMEs performance in Nigeria: Data screening and preliminary analysis. Europen Journal of Busineness and Management, 6(35), 124-132. https://www.iiste.org/Journals/index.php/EJBM/article/view/17186adresindenerişildi.
• Ashforth, B. E. ve Humphrey, R. H. (1993). Emotional labor in service roles: the influence of identity. The Academy of Management Review, 18(1), 88-115. doi: 10.2307/258824.
• Atala, S., Fidan, M., Budak, M., Çelebi, Ş., Palamut Ak, C. ve Yıldırım, T. (2021). COVID-19 salgınında eczane teknisyenleri. https://etkiniz.eu/wp-content/uploads/2021/07/ECZANA-TEKNI%CC%87SYENLERI%CC%87-KI%CC%87TAPC%CC%A7IK-1.pdf adresinden erişildi.
• Basım, N. ve Begenirbaş, M. (2012). Çalışma yaşamında duygusal emek: Bir ölçek uyarlaması. Yönetim ve Ekonomi, 19(1), 78-90. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/146079 adresinden erişildi.
• Batıgün, A. D. (2006). İş stresi ve sağlık psikolojisi araştırmaları için iki ölçek: A-tipi kişilik ve iş doyumu. Türk Psikiyatri Dergisi, 17(19), 32-45. https://toad.halileksi.net/wp-content/uploads/2022/07/a-tipi-kisilik-olcegi-toad.pdf adresinden erişildi.
• Boobthby, K. ve Tunç-Albayrak, P. (2015). Duygusal emek ölçeğinin Türkçe’ ye uyarlaması ve psikometrik özellikleri. Psikolojik Danışma ve Eğitim Dergisi, 1(2), 1-11. https://toad.halileksi.net/wp-content/uploads/2022/07/duygusal-emek-olceginin-turkceye-uyarlanmasi-ve-psikometrik-ozellikleri-toad.pdf adresinden erişildi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz ve Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: PEGEM Akademi.
• Cam, E. (2006). Çalışma yaşamında stres ve kamu kesiminde kadın çalışanlar. Journal of Human Sciences, 1,1. https://www.j-humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/view/71/210 adresinden erişildi.
• Cemaloğlu, N. (2007). Örgütlerin kaçınılmaz sorunu: Yıldırma. Bilig, 42, 111-126. https://bilig.yesevi.edu.tr/yonetim/icerik/makaleler/2834-published.pdf adresinden erişildi.
• Chua, G. N., Yee, L. J., Sim, B. A., Tan, K. H., Hassali, M. A., Shafie, A. A. ve Ooi, G. S. (2014). Job satisfaction, organisation commitment and retention in the public workforce: A survey among pharmacists in Malaysia. International Journal of Pharmacy Pratice, 22, 265-274. doi: 10.1111/ijpp.12077.
• Çaldağ, M. A. (2010). Duygusal emek davranışlarının sağlık çalışanlarında iş sonuçlarına etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı Yönetim Organizasyon Bilim Dalı, Konya.
• Çalgan, Z., Aslan, D. ve Yeğenoğlu, S. (2008). Serbest eczacıların çalışma koşulları ve mesleki tutumlarına ilişkin değerlendirmeler. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 37(4), 257-268. doi: 10.1501/Eczfak_0000000506.
• Demiral, Y., Ünal, B., Kılıç, B., Sosyal, A., Bilgin, A, C., Uçku, R. ve Theorell, T. (2007). İş stresi ölçeğinin İzmir Konak Belediyesi’nde çalışan erkek işçilerde geçerlik ve güvenirliliğinin incelenmesi. Toplum Hekimliği Bülteni, 26(1), 11-18. https://toad.halileksi.net/wp-content/uploads/2022/07/is-stresi-olcegi-toad.pdf adresinden erişildi.
• Doğan, A. ve Sığrı, Ü. (2017). Duygusal emek: Hemşireler üzerine bir çalışma. İş ve İnsan Dergisi, 4(2), 113-26. doi: 10.18394/iid.342620.
• Dung, L.T., Ho, D.P., Hiep, N.T.K., Hoi, P. T. ve Hanh, D.T.P. (2019). Job satisfaction, leadership styles, demographic variables and organisational commitment among pharmacists in Vietnam. South East Asian Journal of Management, 13(1), 37-51. doi: 10.21002/seam.v13i1.10693.
• Ercan, A. A. ve Şar, S. (2004). Edremit körfez bölgesindeki eczane eczacılarının stres kaynakları. Ankara Eczacılar Fakültesi Dergisi, 33(4), 217-242. doi: 10.1501/Eczfak_0000000468.
• Eren, E., Çelik, İ., Yıldız, M., Topaloğlu, U. S., Kılınç Toker, A., Arman Fırat, E., Gür, …Bolat, E. (2020). COVID-19 geçiren sağlık çalışanlarının değerlendirilmesi. Klinik Dergisi, 33(3), 230-234. doi: 10.5152/kd.2020.48.
• Eryılmaz, A. ve Doğan, T. (2012). İş yaşamında öznel iyi oluş: Utrecht işe bağlılık ölçeğinin psikometrik niteliklerinin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 15, 49-55. https://klinikpsikiyatri.org/jvi.aspx?pdir=kpd&plng=tur&un=KPD-31384 adresinden erişildi.
• Gençtürk, M., Akbulut, F., Baş, Ö. (2021). Eczane çalışanlarının COVID-19 dönemindeki problemleri. TURAN: Stratejik Araştırmalar Merkezi, 13(49), 169-175. doi: 10.15189/1308-8041.
• Göksu, Y. (2006). Kırklareli ilindeki eczacıların birinci basamak sağlık hizmetlerindeki rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, Dahili Tıp Bilimleri Bölümü, İstanbul.
• Grandey, A. A. (1999). The effects of emotional labor: employee attitudes, stress and performance. (Doctorate Thesis). Colorado State University, Colorado.
• Heath, C., Sommerfield, A. ve Ungern‐Sternberg, B, C. (2020). Resilience strategies to manage psychological distress among healthcare workers during the COVID‐19 pandemic: a narrative Review. Anaesthesia, 75, 1364-1371. doi: 10.1111/anae.15180.
• Hochschild, A. R. (1983). The managed heart: the commercialization of human feeling, Berkeley: University of California Press.
• Ibrahim, O. M., Ibrahim, R. M., Ibrahim, Y. A., Madawi, E. A. ve Al-Deri, M. Y. (2022). Shedding the light on Pharmacists’ roles during COVID-19 global pandemic. Saudi Pharmaceutical Journal, 30(1), 14-27. doi: 10.1016/j.jsps.2021.12.003.
• Jain, V. K., Lall, R., Mclaughlin, D. ve Johnson, W. (1996). Effects of locus of control, occupational stress, and psychological distress on job satisfaction among nurses. Psychol Rep, 78(3), 1256-1258. doi: 10.2466/pr0.1996.78.3c.1256.
• Johnston, K., O’Reily L, O., Scholz, B. ve Mitchell, I. (2022). The experiences of pharmacists during the global COVID-19 pandemic: A thematic analysis using the jobs demands-resources framework. Research in Social and Administrative Pharmacy, 18(9), 3649-3655. doi: 10.1016/j.sapharm.2022.03.018.
• Kabar, M. (2017). Lise öğretmenlerinin işe bağlılık düzeyleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Karabay, M. E. (2014). İş stresi ile örgütsel bağlılığın örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinin incelenmesi: bankacılık sektörü üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(1), 282. https://isarder.org/index.php/isarder/article/view/169/168 adresinden erişildi.
• Karasek, R. A., Brisson, C., Kawakami, N., Houtman, I., Bongers, P. ve Amick, B (1998). The job content questionnaire (jcq): an instrument for internationally comparative assessments of psychosocial job characteristics. Journal of Occupational Healt Psychology, 1998: 3(4), 322-355. doi:10.1037/1076-8998.3.4.322.
• Kartal, N. (2017). Sağlık çalışanlarında işe cezbolma, işe yabancılaşma ve performans arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 20(3), 329-345.
• Kayış, A. (2017). Güvenirlik analizi. SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Ankara: Dinamik.
• Kılıçdağı, Y. (2020). Serbest eczacıların duygusal emek davranışlarının ve genel öz yeterlik algılarının mesleki bağlılıklarına etkisinin araştırılması: Ankara ili örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eczacılık İşletmeciliği Anabilim Dalı, Ankara.
• Kırpık, G. (2020). Serbest eczacıların iş stres düzeylerinin belirlenmesi ve bazı sosyo- demografik özellikler açısından incelenmesi: Adıyaman örneği. R&S- Research Studies Anatolia Journal, 3(4), 306-320. doi: 10.33723/rs.799825.
• Kırpık, G. ve Doğan M. A. (2020). Çalışanın stres düzeyi ile iş performansı arasında bir ilişki var mı? eczacılık mesleğine yönelik bir literatür taraması. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 16(27), 720-743. doi: 10.26466/opus.753945.
• Kocabacak, S. (2010). Türkiye’de serbest çalışan eczacıların sorunlarına yönelik bir araştırma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 14(2), 95-114. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/84722 adresinden erişildi.
• Lange, M., Licaj, I., Boulouard, M., Garson, D., Richard, E., Le Bas, J., Salmon, R., …Humbert, X. (2021). Psychological impact of the COVID-19 outbreaks in community pharmacists: A longitudinal study. Journal of the American Pharmacists Association, 62(4), 1359-1363. doi: 10.1016/j.japh.2021.12.004.
• Lawler, E. E. ve Hall, D. T. (1970). Relations of characteristics to job involvement, satisfaction and intrinsic motivation. Journal of Applied Psychology, 54(4), 305-312. doi: 10.1037/h0029692. Lea, V. M., Corlett, S. A. ve Rodgers, R, M. (2012). Workload and its impact on community pharmacists’ job satisfaction and stress: a review of the literature. Pharmacy Practice, 20(4), 259-271. doi: 10.1111/j.2042-7174.2012.00192.x.
• Lee, R. T. ve Brotheridge, C, M. (2011). Words from the heart speak to the heart a study of deep acting, faking, and hiding among childcare workers. Career Development International, 16(4), 401-420. doi: 10.1108/13620431111158805.
• Morris, J. A. ve Feldman, D. C. (1996). The dimensions, antecedents and consequences of emotional labor. Academy Of Management Review, 21(4), 986-1010. doi: https://doi.org/10.2307/259161.
• Oral, L. ve Köse, S. (2011). Hekimlerin duygusal emek kullanımı ile iş doyumu ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 463-492. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/194501 adresinden erişildi.
• Öz, E. Ü. (2007). Duygusal emek davranışlarının çalışanların iş sonuçlarına etkisi. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş.
• Özer, Ö., Saygılı, M. ve Uğurluoğlu, Ö. (2015). Sağlık çalışanlarının işe cezbolma düzeylerinin belirlenmesine ilişkin bir araştırma. Busıness & Management Studies: An InternatıonalJournal, 3(3), 261-272. doi: 10.15295/bmij.v3i3.115.
• Özgürbüz, S. (2019). Hasta bina sendromu, iş stresi ve yaşam kalitesi ilişkisi: Bir vakıf hastanesi örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sağlık Kurumları İşletmeciliği Anabilim Dalı, Ankara.
• Özkol-Kılınç, K., Bayrak, B., Özkan, Ç, G., Kurt, Y. ve Öztürk, H. (2020). Hemşirelerin duygusal emek düzeylerinin değerlendirilmesi. JAREN, 6(2), 309-16. doi: 10.5222/jaren.2020.83723.
• Polat, Ö. ve Coşkun, F. (2020). COVID-19 salgınında sağlık çalışanlarının kişisel koruyucu ekipman kullanımları ile depresyon, anksiyete, stres düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Batı Karadeniz Tıp Dergisi, 4(2), 51-58. doi:10.29058/mjwbs.2020.2.3.
• Schaufeli, W. B., Salanova, M., Gonzalez-Roma, V. ve Bakker, A B. (2002). The measurement of engagement and burnout: A two-sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3(1), 71-92. doi: 10.1023/A:1015630930326.
• Şar, S. (2005). Edremit Körfez Bölgesindeki eczane eczacılarının stresle başa çıkma yöntemleri. Ankara Eczacılar Fakültesi Dergisi, 34(2), 107-118. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/424573 adresinden erişildi.
• T.C. Resmi Gazete. Eczacılar ve eczaneler hakkında yönetmelik., 12 Nisan 2014. Resmi Gazete Sayısı: 28970. 26 Ağustos 2022 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=19569&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 adresinden erişildi.
• Teong, W. W., Ng, Y. K., Paraidathathu, T. ve Chong, W. W. (2019). Job satisfaction and stress levels among community pharmacists in Malaysia. Journal of Pharmacy Practice and Research, 49(1), 9-17. doi: 10.1002/jppr.1444.
• Yavuz, İ. (2019). Eczacılarda iş stresinin yaşam kalitesine etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• 5. Bölge Konya Eczacı Odası, (2020). 2 Ocak 2020 tarihinde https://www.keo.org.tr/ adresinden erişildi.