Adil Khan Ziyadkhan’s Civilisation Talk Reflected in City/Country Descriptions in His European Travelogue

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 2, 94 - 113, 15.05.2024

Elmin Aliyev

Öz

The subject of this article is the European travelogue of Adil Khan Ziyadkhan, one of the important representatives of the intellectual life in Azerbaijan in the early 20th century. The work, titled Avrupa’da Üç Aylık Bir Seyahatim (My Three-Month Travel in Europe), consists of the notes the author kept during his European trip, which started in Ganja in 1907. These notes, which reflect the impressions the author gained in cities such as Istanbul, Budapest, Vienna, Munich, Geneva, Paris, London, Brussels and Berlin, can also be considered as a civilisation talk. In the article, firstly, information about A. Ziyadkhan’s life and works will be given, and then his social, political and cultural views, which he embodied with his impressions in European cities, will be examined.

Anahtar Kelimeler

Ziyadkhan, city, civilization, liberalism, travelogue, ego-document

Adil Han Ziyadhan’ın Avrupa Seyahatnâmesinde Şehir/Ülke Tasvirlerine Yansıyan Medeniyet Hasbıhali

Öz

Bu makalenin konusunu XX. yüzyılın başlarında Azerbaycan’daki düşünce hayatının önemli temsilcilerinden olan Adil Han Ziyadhan’ın Avrupa seyahatnâmesi oluşturmaktadır. Avrupa’da Üç Aylık Bir Seyahatim adlı bu eser yazarın 1907 yılında Gence’den başladığı Avrupa gezisi sırasında tuttuğu notlardan ibarettir. Yazarın İstanbul, Budapeşte, Viyana, Münih, Cenevre, Paris, Londra, Brüksel ve Berlin gibi şehirlerde edindiği intibaları yansıtan bu notlar aynı zamanda bir medeniyet hasbıhali olarak değerlendirilebilir. Makalede öncelikli olarak A. Ziyadhan’ın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilecek, ardından ise Avrupa şehirlerinde edindiği izlenimlerle somutlaştırdığı sosyal, siyasî ve kültürel görüşleri irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Ziyadhan, şehir, medeniyet, liberalizm, seyahatnâme, ben-anlatısı

Kaynakça

• A Catalogue of Paris Peace Conference Delegation Propaganda in the Hoover War Library. California: Stanford University Press, 1926.
• “Abdulla Sur”. Azerbaycan Sovet Ensiklopediyası. 1 (1976), 15-16.
• Adil Han. “Gafgaz Heberleri: Gence’den”. İrşad 96 (1906), 3.
• Aliyev, Elmin. “Adil Han Ziyadhan”. TDV İslam Ansiklopedisi, 44 (2013), 487-489.
• Aliyev, Elmin. “Azerbaycan’da Liberal Millî Düşüncenin Oluşumu ve Günümüzdeki Yansımaları”. Müslüman Dünyada Çağdaş Düşünce. ed. Lütfi Sunar. Ankara: Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı Yayınları, 2023. 219-259
• Aliyev, Elmin. “Son Dönem Azerbaycan/Türk Düşünürü Abbaskulu Bakühanlı ve “Nasâyeh” İsimli Eseri”. İslam Araştırmaları Dergisi 20 (2008), 79-114.
• Azerbaycan Halg Cümhuriyyeti Ensiklopediyası. ed. Yagub Mahmudov. Bakü: Lider Neşriyyatı, 2005. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti (1918–1920): Parlament (Stenografik Hesabatlar). ed. A. E. Paşayev. Bakü: Azerbaycan Neşriyyatı, 1998.
• Azerbaycan Tarihi: 1900–1920-ci iller. ed. Mahmud İsmayılov. Bakü: Elm, 2008.
• Azizov, Eldar. Difai: XX Esrin Evvellerinde Ermeni-Azerbaycanlı Münagişesinin İlkin Tarihi Şertleri ve Sebebleri. Bakü, 2009.
• Baykara, Hüseyin. Azerbaycan İstiklâl Mücadelesi Tarihi. İstanbul: Gençlik Basımevi, 1975. Bayramov, Hanlar. “Son Söz Evezi”. Azerbaycan, ed. Vasif Guliyev. Bakü: Azerbaycan Neşriyyatı, 1993), 148-149.
• Bekiroğlu, Nazan. “Nigar Hanım”, TDV İslam Ansiklopedisi, 33 (2007), 83-85.
• Cavid, Hüseyin. “Mirza Abdullah Muhammedzade”. İkbal 61, 62, 63 (1912).
• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-2 / Kararlar Daire Başkanlığı (1928-), 4-35-4.
• Ehmedova, Firdovsiyye. “Ziyadhanov Gardaşları”. Azerbaycan Tarixi Muzeyi-80. Bakü: Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası, 2001, 206-221.
• Feteli Han Hoyski: Heyat ve Fealiyyeti (Sened ve Materiallar). ed. A. Paşayev. Bakü: Azerbaycan Neşriyyatı, 1998.
• “Gencede Müslimeler Cemiyeti”. Tercüman 11 (1908), 2.