Türkiye Selçuklu Sultanı I. Mesud'un (1116- 1155) Tahta Çıkışı ve Bunda Danişmendlilerin Rolü

Yıl 2022, Cilt: 2022 Sayı: 2, 29 - 42, 05.07.2022

Bengü Gülmez

https://doi.org/10.55543/insan.1077133

Öz

Tam adı Ebü’l-Feth es-Sultânü’l-Muazzam İzzüddünyâ ve’d-dîn Mes‘ûd b. Kılıcarslan es-Selcûki olan Türkiye Selçuklu Sultanı I. Mesud, Dânişmendli kayınpederi Emir Gazi’nin desteğiyle tahta çıkmıştır. 1116 ile 1155 yılları arasında tahtta kalmıştır. Bu sürecin önemi, Türkiye Selçuklularında hânedan içindeki ilk taht mücadelesinin yaşanmış olmasıdır.
En uzun süre hüküm süren sultan olan I. Mesud, kayınpederi ölene kadar ona bağlı siyaseti sürdürmüştür. Emir Gazi 1134 yılında ölünce Sultan I. Mesud, bağımsız hareket etmiş, 1142 yılında Dânişmendli Muhammed ölünce ise Anadolu’da ağırlığını hissettirmiştir. Dânişmendlilerde yaşanan taht kavgasından yararlanan Sultan I. Mesud, durumu lehine çevirmeyi bilerek, devleti güçlendirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sultan I. Mesud, Danişmendliler, Emir Gazi, Şahinşah

Kaynakça

• Abû’l-Farac İbnu’l-İbrî (G. Barhebraeus). (1987). Abû’l-Farac Tarihi, çev. Ömer Rıza Doğrul, I-II, Ankara: TTK Yayınları.
• Ahmed b. Mahmud. (1977). Selçuk-Name, haz. Erdoğan Merçil, İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Alptekin, Coşkun. (1992) “Belek b. Behram”, DİA, 5, İstanbul, 402-403.
• Anna Komnena. (1996). Alexiad, Anadolu’da ve Balkan Yarımadası’nda İmparator Alexios Komnenos Dönemi’nin Tarihi Malazgirt’in Sonrası, çev. Bilge Umar, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Azimi. (1988) Azimi Tarihi (Selçuklular Dönemi ile İlgili Bölümler (430-538), çev. Ali Sevim, Ankara: TTK Yayınları.
• Cahen, Claude. (1979), Osmanlıdan Önce Anadolu’da Türkler, çev. Yıldız Moran, İstanbul: e Yayınları.
• Hacıgökmen, Mehmet Ali. (2011). “Türkiye Selçukluları Zamanında Konya’nın Devlet Merkezi Oluşu”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 29, 231-260.
• İbnü’l Esir. (2016). el-Kamil Fi’t-Tarih, çev. Abdülkerim Özaydın, Ahmet Ağırakça, İstanbul: Ocak Yayıncılık.
• Ioannes Kinnamos. (2001). Ioannes Kinnamos’un Historia’sı (1118-1176), çev. Işın Demirkent, Ankara: TTK Yayınları.
• Kesik, Muharrem. (2003) Türkiye Selçuklu Devleti Tarihi Sultan I. Mesud Dönemi (1116-1155), Ankara: TTK Yayınları.
• Koca, Salim. (2016) Türkiye Selçukluları Tarihi (Sultan Alp Arslan’dan Uluğ Keykubad’a) (1071-1220), Ankara: Berikan Yayınları.
• Metin, Tülay. (2017). “Sultanlığı Meşruiyet Kazanmamış Bir Selçuklu Şehzadesi: Tuğrul Arslan”, Selçuk Üniversitesi Selçuk Araştırmaları Dergisi, 6, 35-52.
• Michel Le Syrien. (1899). Chronique de Michel Le Syrien Patriarche Jacobite d’Antioche (1166-119), tra. J. B. Chabot, Paris.
• Müneccimbaşı Ahmed b. Lütfullah. (2001). Câmi‘üd-düvel, Selçuklular Tarihi, Anadolu Selçukluları ve Beylikler, C. II, çev. Ali Öngül, İzmir: Kabalcı Yayınevi.
• Niketas Khoniates, (1995). Historia (Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), çev. Fikret Işıltan, Ankara: TTK Yayınları.
• Ostrogorsky, Georg. (2011). Bizans Devleti Tarihi, çev. Fikret Işıltan, Ankara: TTK Yayınları.
• Özaydın, Abdülkerim. (1193). “Dânişmendliler”, DİA, 8, İstanbul, 469- 474.
• Öztuna,Yılmaz. (1996). Devletler ve Hanedanlar Türkiye (1074-1990), C. II, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sevim, Ali ve Erdoğan Merçil. (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset, Teşkilat ve Kültür, Ankara: TTK Yayınları.
• Solmaz, Sefer. (2019). “Melik Gazi”, DİA, Ek-2, Ankara, 245-247.
• Turan, Osman. (2017). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Urfalı Mateos. (1987) Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), çev. Hrant D. Andreasyan, Ankara: TTK Yayınları.
• Yınanç, Mükrimin Halil. (1977). “Dânişmendliler”, İA, 3, İstanbul, 468- 479.