Yeşilçam Sinemasındaki Hollywood Yeniden Çevrimlerinin İncelenmesi: Dünyayı Kurtaran Adam Filmi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 2, 338 - 362, 20.07.2024

Turan Akkoyun

https://doi.org/10.55543/insan.1491187

Öz

Yedinci Sanat Kolu Sinema, diğer sanat dallarına nispetle kısa bir geçmişe sahiptir. İcat edilmesinden hemen sonra Türkiye’de de izlenmeye başlanmıştır. Birinci Dünya Savaşının başlarında Fuat Uzkınay’ın kayıt altında aldığı “Ayestafanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı” filmi ile Türk Sineması üretime başlamıştır.
Dünyadaki kadar olmasa da Türk Sineması kendi geliştirdiği usullerle bir ivme yakalamış, bilhassa XX. Yüzyılın ikinci yarısıyla beraber yıllık film üretimi süratle yükselerek iki yüz rakamını önce zorlamış, sonrasında kolaylıkla aşmıştır. Bu süreçte sektörel anlamda arz talep etkili olmuştur. Arz talep dengesinin karşılanmasında ortaya çıkan güçlükler yeniden çevrim konusunu ortaya çıkarmış bir anlamda yapımcılara hazır olduğu kadar yeni bir bakış açısı da kazandırmıştır.
Türk Sineması çeşitli zamanlarda Amerikan ana akım sineması başta olmak üzere yabancı filmlerle benzerlik gösteren eserler üretmiştir. “Yeniden Çevrim” şeklinde adlandırılan bu filmler üretilirken yerel, bölgesel, ulusal hususiyetler çerçevesinde ciddi uyarlamalara uğramıştır. Bu uyarlamaların dışında sahnelerin taklidi, müziklerin aynen kullanımı, canlandırma ya da kopyalama yöntemleri uygulanmıştır.
Yeniden çevrimde türün ortaya çıkışı, sebepleri, olumlu ya da olumsuz yan faktörleri, etkileri ve sonuçları araştırmamızın kapsamı haricinde tutulmuştur. Çalışmada Türkiye ile dünyanın sosyo-ekonomik ve politik atmosferi dikkate alınmıştır. Ele alınan örnek filmin orijinali ile gösterdiği farklılıklar ve Türk kültürü yansıtılması hususundaki değişim ve dönüşüm iletişim bilimleri kapsamında değerlendirilmiştir.
Araştırmanın amacı Türk sinemasının başlangıcından itibaren ortaya çıkan iktisadi başta olmak üzere diğer sebeplerden dolayı reel bir konuma gelen yeniden çevrim kapsamındaki eserleri, örnek bir film üzerinde bilimsel değerlendirmelerde bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Yeniden Çevrim, Türk Kültürü, Sinema, İletişim, Ana Akım.

Etik Beyan

Etik Kurallara uyulmuştur

Destekleyen Kurum

ADÜ BAPK

Proje Numarası

Aydın Adnan Menderes Üniversitesi BAPK İF21001 numaralı Proje

Teşekkür

ADÜ

Kaynakça

• Dünyayı Kurtaran Adam (Yönetmen: Çetin İnanç, 1982)
• Dünyayı Kurtaran Adamın Oğlu (Yönetmen: Kartal Tibet, 2006)
• Star Wars (Yönetmen: George Lucas, 1977 / Yönetmen: Irvın Kershner, 1980)
• Kitaplar, Makaleler, Haberler, Paper Çalışmaları
• Akkoyun, T. (2018), Serüven Adamı: Türk Sinemasından Çeşitlemeler, Ankara: Kümbet Yayınları.
• Akkoyun, T. (2022a), “Filmler ile Toplumu Yönlendirme Teşebbüsleri”, Türkay Akademi, 6-62, Ekim, 56-59.
• Akkoyun, T. (2022b), “Bireyin Dili, Toplumun Aynası: İletişim Çıkışı”, STRASAM, 7 Kasım. https://strasam.org/kultur-sanat-ve-egitim/kultur/bireyin-dili-toplumun-aynasi-iletisim-cikisi-1347
• Akkoyun, T. (2023), “Takip Basamakları”, BBN Haber, 21 Mart.
• Akyol, T. (1980), 1980’lerde Türkiye, Ankara: Başak Yayınları.
• Altaylı, O., (1974), “Türk Sinemasına Genel Bir Bakış”, Töre, 32, Ocak, 65-67.
• Andrew, D. (2000), “Adaptation”, Film Adaptation, (Ed. J. Naremore), Rutgers University Press, New Brunswick, pp. 28-38.
• Aydın, F. (2016), “Hollywood Çok İlgi Çekici Diyerek Dünya’yı Kurtaran Adam’ı Restore Etti”, GZT, 21 Aralık. https://www.gzt.com/jurnalist/hollywood-cok-ilgi-cekici-diyerek-dunyayi-kurtaran-adami-restore-etti- 2584303 Erişim 13 Ağustos 2023 08.21
• Aytekin, M. (2016), Medya Endüstrisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Baydan, E.B. (2022), “Çeviribilimin Penceresinden Yeniden Çevrimler”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 29, Ağustos, 1117-1125.
• Cereci, S. (2022), Belgesel Yapım, Ankara: İKSAD Yayınları.
• Coşkun, Ç. (2021), “Türk Sinemasında Kadın ve Anlatı: Arım, Balım, Peteğim’den On Kadın’a”, Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 56, Ocak, 30-40.
• DeBona, G. (2010), Film Adaptation in the Hollywood Studio Era, USA: University of Illinois.
• Demir, M. (2021), “6. Türk Dünyası Belgesel Film Festivali Üzerine”, 6. Türk Dünyası Belgesel Film Festivali, Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yay., İstanbul, 28-29.
• Dirican, C. (2022), “Dünyayı Kurtaran Adam”, Dünya, 30 Aralık.
• Dorsay, A. (2017), 50 Unutulmaz Film, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları. Epik (2018), “Türk İşi Star Wars'un Epik Yaşanmışlık Hikayesi” (2018) Neon Harbor, https://www.youtube.com/watch?v=hyOCLzKszYY Erişim 13 Ağustos 2023 08.49
• Erdoğan, Y. (2018), “Dünyayı Kurtaran Adam’ın 2K Genişletilmiş Versiyonu İngiltere’de Vizyona Giriyor!”, Geek Yapar, 25 Nisan. https://geekyapar.com/film/dunyayi-kurtaran-adamin-2k-genisletilmis-versiyonu-ingilterede-vizyona-giriyor/ Erişim 13 Ağustos 2023 08.35
• Erus, Z.Ç. (2020), “Türkiye Sinemasında Uyarlamalara Genel Bakış”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 18-36/2, 583-592.
• Esen, Ş.K. (2010), Türk Sinemasının Kilometre Taşları, İstanbul: Agora Kitaplığı Yayınları.
• Glaser, E. (2022), How the World Remade Hollywood, North Carolina: McFarland & Company.
• Güçhan, G. (1993), “Sinema-Toplum İlişkisi”, Kurgu, 12, 51-71.
• Günay, C. (2023), “İran Sineması”, Söke Ekspres, 3 Ağustos.
• Gündal, N. (2018), “Küresel Kültürün Türk Televizyonlarına Yansımaları: Yabancı Dizi Dramaların Yerel Uyarlamaları”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6-77, Eylül, 205-230.
• Gürcan, H.İ., Kumcuoğlu, İ. (2017), “Gelenekselden Yeniye Medya İşletmeciliği Kavramının Tarihsel Gelişimi ve Yaşanan Dönüşümler Üzerine Bir Değerlendirme”, Akdeniz İletişim Dergisi, 149-164.
• Hamevioğlu, H.A. (2023), “Dünyayı Kurtaran Adam’ın Çekilme Hikayesi”, Bilim Kurgu Kulübü, 21 Şubat. https://www.bilimkurgukulubu.com/sinema/sinema-uzerine/dunyayi-kurtaran-adamin-cekilme-hikayesi/ Erişim 13 Ağustos 2023 06.47
• Kadıköy (2019), “Kadıköy’den Dünyayı Kurtaran Adam Geçti”, Gazete Kadıköy, 22 Şubat.
• Kahraman, H.B. (2005), Sanatsal Gerçeklikler; Olgular ve Öteleri, İstanbul: Agora Kitaplığı Yayınları.
• Kalkan, A. (2012), Sanat Bilinci, İstanbul: Düşün Yayınları.
• Katz, E. (1979), The Film Encyclopedia, New York: Harper and Row Publisher.
• Korkmaz, M.S. (2022), Dünyayı Kurtaran Adam Filminin Türk Kültürü Nezdinde İncelenmesi, ADÜ SBE Kültür İletişim Dersi Yayınlanmamış Paper Çalışması, ss. 1-9.
• Korkmaz, U. (2020), “Dünyayı Kurtaran Adam”, Deniz Kartalı, 3 Mayıs.
• Küçük, B. (2016), “Dünyayı Kurtaran Adam’ın 35 mm’lik Kopyası Bulundu”, Film Hafızası. https://filmhafizasi.com/dunyayi-kurtaran-adamin-35-mmlik-kopyasi-bulundu/ Erişim 13 Ağustos 2023 07.32
• Makas, S. (2023a), “Türk Sineması Yok Oluyor”, Manşet Aydın, 1 Ağustos.
• Makas, S. (2023b), “Türk Sineması Yok Oluyor-2”, Manşet Aydın, 10 Ağustos.
• Ordu (1980), “Ordu Yönetime El Koydu”, Günaydın, 12 Eylül; Hürriyet, 12 Eylül.
• Özdemir, V. (2022), “12 Eylül Darbesinin Sinema Üzerinden Toplumsal Yansımaları”, Ahi Evran Akademi, 3-1, 66-81.
• Öktemer, C. (2016), “Dünyayı Kurtaran Rejisör Çetin İnanç”, Edebiyat Haber, 26 Ekim. https://www.edebiyathaber.net/dunyayi-kurtaran-rejisor-cetin-inanc-can-oktemer/ Erişim 14 Ağustos 2023 18.42
• Özsefil, İ.C. (2017), “Türk İşi Star Wars Olarak Adlandırılan Dünyayı Kurtaran Adam Belgeseli Yayınlandı”, Film Loverss, 21 Kasım. https://filmloverss.com/turk-isi-star-wars-olarak-adlandirilan-dunyayi-kurtaran-adamin-belgeseli-yayinlandi/ Erişim 13 Ağustos 2023 07.43
• Sarıoğlu, G. (2022), “Cüneyt Arkın ya da Kendimizi Nasıl Bilirdik?”, Serbestiyet, 1 Temmuz. https://serbestiyet.com/gunun-yazilari/cuneyt-arkini-ya-da-kendimizi-nasil-bilirdik-96152/ Erişim 13 Ağustos 2023 13.53
• Serarslan, M., Özgür, Ö. (2011), “Sinemada Dünyayı Kurtarmak: Türk Sinemasında Dünyayı Kurtaran Adam ve Oğlu”, Selçuk İletişim, 6-6, 31- 47.
• Sevi, S. (2022), “Bu Dünyadan Cüneyt Arkın Geçti: Son Akıncı’ya Veda”, Kronos 36 News, 28 Haziran. https://kronos36.news/tr/bu-dunyadan-cuneyt-arkin-gecti-son-akinciya-veda/ Erişim 13 Ağustos 2023 11.14
• Şen, Z. (2021), “Güzergâh Film Sahnemiz”, Turizm Güncel, 26 Ocak. https://www.turizmguncel.com/makale/guzergah-film-sahnemiz Erişim 13 Ağustos 2023 11.02
• Şenyapılı, Ö. (2002), Sinema ve Tarih, İstanbul: Boyut Yayınları.
• Telek, A. (2018), “Dünyayı Kurtaran Adam İngiltere’de: Türk Star Wars Turnede”, Medya Scope, 14 Eylül.
• Tolgay, A. (2021), “Alimin Ölümü, Alemin Ölümüdür”, Kıbrıs Gazetesi, 20 Şubat.
• Tuğran, F.E. (2023), Türk Sinemasında Fantastiğin Dönüşümü: Deleuzeyen Bir Yaklaşım, Konya: Eğitim Yayınları.
• Williams, N. (2012), “The Turk Who Saved the World (and Other Stories)”, BBC News, 1 August. https://www.bbc.com/news/magazine-18851790 Erişim 13 Ağustos 2023 09.03
• Yardımcı, M. (2023), “Türk Kültürünün Temel Taşları Masallar”, Türkay Edebiyat, 7-72, Ağustos, 62-63.
• Yetmişbir, E. (2016), “Dünyayı Kurtaran Adam Kayıtları Elden Geçiriliyor”, Donanım Haber, 22 Aralık. https://www.donanimhaber.com/Dunyayi-Kurtaran-Adam-kayitlari-elden-geciriliyor--88134 Erişim 13 Ağustos 2023 10.41
• Yüksel, N.A.A., “Taşra, Gelenek ve Toplumsal Cinsiyet: Dar Alanda Kısa Paslaşmalar”, Selçuk İletişim, 5-2, 128-135.