MİLLİYETÇİ HAREKET PARTİSİ’NİN MİLLÎ KÜLTÜR VE MİLLÎ KİMLİK MESELESİNE YAKLAŞIMI (1970’LER)

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 331 - 363, 16.12.2022

Selim Yıldız

https://doi.org/10.51533/insanbilimleri.1159811

Öz

Millî kültüre yaslanan bir ideoloji olarak milliyetçilik kültür politikalarına ve yaklaşımlarına da yön vermektedir. Türkiye’de millî devletin ilk kurumsallaşma sürecinde, Türk milliyetçiliğini sistemleştirme ve beka sorunundan dolayı olası kimlik krizlerine karşı geliştirilen Ziya Gökalp çözümünden farklı olarak din, milliyetçilik sistemimin dışında konumlandırılmış, kültür ise doğrudan yüksek kültür meydana getirmek amacı üzerinden medeniyetle aynı düşünülmüştür. Bu bakış açısı antropolojik bakışın da bir yansıması olarak döneme uygun olmakla birlikte milletleşme sürecinde millî bütünleşme sorunlarının da kaynağı olmuş, kolektif bilinci, hareket tarzını ve geçmiş ve şimdi üzerinden Türklüğün çağdaş geleceğine yönelişi de sekteye uğratmıştır. Bu sebeple bu çalışmada neredeyse Türkiye’nin milletleşme süreciyle yaşıt olan MHP’nin kültür meselesine bakışı, millî bütünleşme ve milletin fertleri arasında birliği sağlamlaştırmak, devletle milleti barıştırmak, kültür emperyalizmine karşı millî bünyeyi korumak ve “Türk-İslam Medeniyeti”nin ihyası amacıyla millî kültür inşasına yönelişi konu edinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Milletleşme, Millî Kültür, Türk Rönesansı, Türk-İslam Medeniyeti

Nationalist Movement Party’s Approach to the Issue of National Culture and National Identity (1970s)

Öz

Nationalism, as an ideology based on national culture, also directs cultural policies and approaches. In the first institutionalization process of the national state in Turkey, unlike Ziya Gökalp’s solution, which was developed against possible identity crises due to the problem of systematization and survival of Turkish nationalism, religion was positioned outside the nationalism system, and culture was considered the same as civilization through the aim of creating high culture directly. Although this point of view is suitable for the period as a reflection of the anthropological point of view, it has also been the source of national integration problems in the process of nationalization, and it has also disrupted the collective consciousness, the way of action and the orientation to the contemporary future of Turkishness through the past and present. For this reason, in this study, the view of MHP, which is almost as old as Turkey’s nationalization process, on the issue of culture, national integration and national culture in order to consolidate the unity between the members of the nation, to reconcile the state and the nation, to protect the national body against cultural imperialism and to revive the “Turkish-Islamic Civilization” construction will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Nationalization, National Culture, Turkish Renaissance, Turkish-Islamic Civilization

Kaynakça

• ALDEMİR, Cengiz, Üçüncü Yol: Kültür Milliyetçiliği, Berikan Yayınları, 2. Baskı, Ankara 2012.
• AKYOL, Taha, Tarihten Geleceğe, Ocak Yayınları, 1. Basım, Ankara 1983.
• ANADOL, Cemal, Türkçülük Mücadelelerinden Milliyetçi Harekete, Milliyetçi Anadolu Yayınları, İstanbul 1978.
• ASLAN, İffet, İktidar Adayları, Gerçek Yayınları, Ankara 1965.
• ATSIZ, Nihal, “Konuşmalar III”, Ötüken, 4: 43, 1967, ss. 2-5.
• Aydınlar Ocağı’nın Görüşü: Türkiye’nin Bugünkü Meseleleri (1973), Garanti Matbaası, İstanbul 1973.
• BEYAZ, Zekeriya, İslam’a Göre Milliyetçilik, Öz Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 1975.
• COPEAUX, Etienne, Tarih Kitaplarında (1931-1993) Türk Tarih Tezinden Türk-İslâm Sentezine, Tülin Altınova (Yay. Haz), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İkinci Basım, İstanbul 2000.
• CUNBUR, Müjgân, Atatürk ve Millî Kültür, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1973.
• ÇOLAK, Muhittin, Milliyetçi Türkiye, Kripto Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2018.
• DEVRAN, Yusuf, Siyasal İktidar-TRT İlişkisinin Dünü, Başlık Yayın Grubu, İstanbul 2021.
• DELİORMAN, Altan, Işıklı Hayatlar, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul 2004.
• DELİORMAN, Altan, Türk Yurdunun Bilgeleri, Timaş Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2009.
• DEWEY, John, Özgürlük ve Kültür, (çev. Vedat Günyol), Remzi Kitapevi, Üçüncü Basım, İstanbul 1988.
• DONUK, Abdülkadir, “Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu’nun Hayatı ve Eserleri”, İstanbul Üniversitesi Tarih Enstitüsü Dergisi, İbrahim Kafesoğlu Hatıra Sayısı, Sayı: 13, Sene: 1983-1987, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1987, ss. 1-30.
• DURAL, Baran, Pratikten Teoriye Milliyetçi Hareket I-II, Bilge Karınca Yayınları İstanbul 2011.
• EAGLETON, Terry, Kültür Yorumları,(çev. Özge Çelik), Ayrıntı Yayınları, Birinci Basım, İstanbul 2005.
• EAGLETON, Terry, Tanrı’nın Ölümü ve Kültür, (çev. Selin Dingiloğlu), Yordam Kitap, Birinci Basım, İstanbul 2014.
• ER, Ahmet, Hatıralarım ve Hayatım, Pamuk Yayıncılık, İstanbul 2007.
• ERKAL, Mustafa, “Kültür-Kültürel Kimlik ve Türk Kimliği”, Alparslan Türkeş Birinci Yıl Armağanı-04.04.1997 04.04.1998, Mavi Ofset, Ankara 1998, ss. 83-98.
• ERDEM, Ali Naili, Siyasetin Yollarında, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2004.
• ERSAL, Aytekin, Türkiye’de Ulus-Devlet Ve Ziya Gökalp-Mümtaz Turhan-Erol Güngör, (Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara 2011.
• ERTÜRK, Selahattin, Diktacı Tutum ve Demokrasi, Yelkentepe Yayınları, Dördüncü Baskı, Ankara 1985.
• ERTUĞRUL, Feyzullah, Hasan Ali Yücel Kenan Öner Davası, Güldikeni Yayınları, Genişletilmiş 3. Baskı, İstanbul 2000.
• EVLİYAOĞLU, Gökhan, Su Uyur Komünist Uyumaz, Toprak Yayınları, İstanbul 1962.
• GENÇKAYA, Ömer Faruk ve Demirci, Erdem Ünal, “Türkiye’de Kültür Politikasının Kurumsallaşma Sürecine Genel Bakış”,Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi,3:2, Ekim 2018, ss. 57-70.
• GENÇOSMANOĞLU, Talat, “Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu”, Elazığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Dergisi, 26: 40, Ocak 2014, ss. 13-17.
• GÖKDEMİR, Ayvaz, Türk Kimliği, Ecdad Yayınları, Ankara 1990.
• GÜNGÖR, Erol, “Halk Kültürü ve Münevver Kültürü”, Töre, S: 30, Temmuz 1971, ss. 5-11.
• GÜNGÖR, Erol, Sosyal Meseleler ve Aydınlar, R. Güler, E. Kılınç (haz.), Ötüken Neşriyat, 1. Baskı, İstanbul 1993.
• GÜNGÖR, Erol, Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik, Ötüken Neşriyat, 9. Baskı, İstanbul 1995.
• GÜNGÖR, Erol, Türk Kültürü ve Milliyetçilik, Ötüken Neşriyat, 15. Baskı, İstanbul 2002.
• GÜVENÇ, Bozkurt, Gencay Şaylan, İlhan Tekeli, ve Şerafettin Turan, (1991), Türk-İslâm Sentezi, Sarmal Yayınevi, Birinci Baskı, İstanbul 1991.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin, “Milliyetçi Gençliğin Kitaplığı”, Töre, S: 13, Haziran 1972, ss. 14-16.
• HACIEMİNOĞLU, Necmettin, Türkçe’nin Karanlık Günleri, 7. Baskı, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları, İstanbul 2015.
• İLGEN, Abdülkadir, Gelenek ve Modernite Arasında Bir Kavram: Milliyetçilik, Net Kitap Yayıncılık, Ankara 2021.
• İNAN, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Arı İnan(haz.), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 8. Baskı, İstanbul 2009.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Türkler ve Medeniyet, Hamle Yayınları, İstanbul 1995.
• KANTARCIOĞLU, Sevim, Türk ve Dünya Romanlarında Modernizm, Paradigma Yayınları, 1. Basım, İstanbul 2007.
• KARABACAK, Ahmet, Üç Hilal’in Hikâyesi, Bilge Oğuz Yayınları, İstanbul 2011.
• KARAKAŞ, Ömer, “Manisa Milletvekillerinden Şevket Raşit Hatipoğlu (1898-1973)”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12: 3, Eylül 2014, ss. 122-139.
• KARATAŞ, Şaban, TRT Kavgası, Emek Matbaacılık, İstanbul 1978.
• KARATAŞ, Şaban, “Milliyetçi Muhafazakâr Aydınların 12 Mart’a Bakışına Bir Örnek: Türk Aydınlar Ocağı’nın Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’a Sunduğu Rapor”, ÇTTAD, XX/40, 2020 Bahar, ss. 253-287.
• KİRİŞÇİOĞLU, Fatih, “Türk Milliyetçilerinin Komünizme Karşı Mücadelesi ve Milliyetçilik Hareketleri”, Tarihte Türkler ve Alparslan Türkeş, Cilt:4, Ed. Semih Yalçın, Berikan Yayınları, Ankara 2003, ss. 1-40.
• KÖKEN, Nevzat, Cumhuriyet Dönemi Tarih Anlayışları ve Tarih Eğitimi, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2014.
• KÖSOĞLU, Nevzat, Konuşmalar, Ötüken Neşriyat, 1. Basım, İstanbul 1992.
• KÖSOĞLU, Nevzat, Türk Kimliği ve Türk Dünyası, Ötüken Neşriyat, 1. Baskı, İstanbul 1996.
• KÖSOĞLU, Nevzat, Hatıralar Yahut Bir Vatan Kurtarma Hikâyesi, Osman Çakır (Söyleşi), Ötüken Neşriyat, Gözden Geçirilmiş İkinci Basım, İstanbul 2010.
• KÖSOĞLU, Nevzat, Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Ziya Gökalp, Ötüken Neşriyat, 3. Basım, İstanbul 2013.
• KÖSOĞLU, Nevzat, Dündar Taşer, Ötüken Neşriyat, 3. Basım, İstanbul 2015.
• KÖSOĞLU, Nevzat, Türk Dünyasında Yeni Bir Medeniyet Tasarımı, Ötüken Neşriyat, 2. Basım, İstanbul 2015.
• KÖSOĞLU, Nevzat, Kitap Şuuru, Ötüken Neşriyat, 4. Basım, İstanbul 2018.
• Milliyetçi Lider Alparslan Türkeş’in 11. Büyük Kurultay Açış ve Kapanış Konuşması (1973), Emel Matbaası, Ankara 1973.
• MHP Genel Başkanı Alparslan Türkeş’in 13. Kurultay Açış Konuşması (1977), Ankara 1977.
• Milliyetçi Hareket Partisi Seçim Beyannamesi-Türk Milleti Uyan (1977), Ankara 1977.
• NEZİROĞLU, İrfan ve Tuncer Yılmaz, Koalisyon Hükümetleri, Koalisyon Protokolleri, Hükümet Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri, Cilt: 2,TBMM Basımevi, Ankara 2015.
• OKAN, Acar, İsmi Lâzım Değil Hatırladıklarım Kırk Ambar, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2015.
• ÖNDER, Mehmet, Milli Kültür Politikamız Üzerine, Türk Kadınları Kültür Derneği Yayınları, Ankara 1975.
• ÖNER, Sakin, Ülkücü Hareket’in Meseleleri, Toker Yayınları, İstanbul 1977.
• ÖRTÜLÜ, Erdoğan, Üç İhtilalin Hikâyesi, Milli Ülkü Yayınevi, Üçüncü Baskı, İstanbul 1974.
• ÖZBALCI, Mustafa, Yâhya Kemâl’in Duygu ve Düşünce Dünyası, Akçağ Yayınları, 3. Baskı, Ankara 2006.
• ÖZBUDUN, Sibel, Antropoloji Gözüyle Sınıf Kültür Kimlik Yazıları, Ütopya Yayınları, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara 2014.
• ÖZCAN, Ömer, Türkçüler: Cumhuriyet Devrinde Bir İdealin Takipçileri, Dergâh Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2020.
• ÖZDEMİR, Mehmet Niyazi, Millet ve Türk Milliyetçiliği, Ötüken Neşriyat, 5. Baskı, İstanbul 2018.
• ÖZNUR, Hakkı, Ülkücü Hareket-I,Akik Yayınları, Ankara 1996.
• ÖZNUR, Hakkı, “20. yy’da Bir Alperen, Türkmen Ağası: Dündar Taşer”, Çelebi, Yıl: 2, Sayı: 4, Nisan 2021, ss. 178-195.
• SERDENGEÇTİ, Osman Yüksel, Bir Nesli Nasıl Mahvettiler-Gülünç Hakikatler-Akdeniz Hilalindir, Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları İstanbul 2003.
• SEZEN, Yümni, Hümanizm ve Atatürk Devrimleri, Ay Işığı Yayınları, İstanbul 1997.
• SEZEN, Yümni, Kültür ve Din, İz Yayıncılık, 2. Baskı, İstanbul 2015.
• SÜRMEN, Süleyman, Beklenen Önder ve İkinci Kuva-yı Milliye, Sürmen Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1992.
• UÇAR, Fuat, Türk Siyasetinde Cepheleşme Olgusuna Bir Örnek: Milliyetçi Cephe Hükümetleri,(Doktora Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2014.
• UZUN, Turgay, Türk Milliyetçiliği ve MHP, Ebabil Yayınları, 1. Baskı, Ankara 2005.
• ÜSTEL, Füsun, Kültür Politikasına Giriş Kavramlar, Modeller, Tartışmalar, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2021.
• TALAS, Mustafa, “Kültürün Planlanması ve Türkiye’de Kültür Planlama ve Politikalarından Sorumlu Teşkilatlar”, Türkiz, 2: 10, Temmuz-Ağustos 2011, ss. 39-49.
• TAŞER, Dündar, Mesele, Töre-Devlet Yayınları, 3. Baskı, Ankara 1975.
• TAŞKIN, Yüksel, Milliyetçi-Muhafazakâr Entelijansiya, İletişim Yayınları, 4. Baskı, İstanbul 2019.
• TEKİN, Arslan, Alparslan Türkeş ve Liderlik, Bilge Oğuz Yayınları, İstanbul 2008.
• TEPEDELENLİOĞLU, N. Nazif, “Alparslan Türkeş Hakkında”, Millî Hareket, Haziran 1967, s. 7.
• TOPRAK, Mehmet, Kültür Dergisi Makaleler Bibliyografyası (1977-1994),Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997.
• TURAN, Osman, Türkiye’de Siyasi Buhranın Kaynakları, Turan Neşriyat Yurdu, 1. Baskı, İstanbul 1969.
• TURAN, Şerafettin, Türk Kültür Tarihi, Bilgi Yayınevi, 7. Basım, İstanbul 2014.
• TURGUT, Hulusi, Türkeş’in Anıları, ABC Basın Ajans Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 1995.
• TURHAN, Mümtaz, Garplılaşmanın Neresindeyiz?, 3. Baskı, Altınordu Yayınları, Ankara 2018.
• TURHAN, Mümtaz, Bütün Eserleri, 1. Baskı, Altınordu Yayınları, Ankara 2019.
• TURHAN, Metin, Türk Demokrasi Tarihinde Milliyetçi Hareket, Polietika Yayınları, 1. Baskı, Ankara 2020.
• Türk Kültür Derneği Tüzüğü(1960),Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara 1960.
• Türkiye Milliyetçiler Birliği’nin Görüşü-İlk Bildiri (1964), Mars Matbaası, Türkiye Milliyetçiler Birliği Yayınları: 1.
• TÜRKDOĞAN, Orhan, Millî Kimliğin Yükselişi, Alfa Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 1999.
• TÜRKDOĞAN, Orhan, Millî Kültür Modernleşme ve İslam, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 1. Baskı, İstanbul 2004.
• TÜRKDOĞAN, Orhan, Ziya Gökalp ve Sosyolojik Düşünce Sistemi, Çizgi Kitapevi, Konya 2015.
• TÜRKEŞ, Alparslan, Türkiye’nin Meseleleri, Altıncı Baskı, Kutluğ Yayınları, İstanbul 1976.
• TÜRKEŞ, Alparslan, Ahlakçılık, Berikan Yayınları, Ankara 2000.
• TÜRKEŞ, Alparslan, 27 Mayıs ve Gerçekler, Selim Yıldız (ed.), Berikan Yayınları, 1. Baskı, Ankara 2022.
• TÜRKEŞ, Alparslan, Kahramanlık Ruhu, Muhiddin Nalbantoğlu (Yay. Haz.), And Yay. No: 1, İstanbul Tarihsiz.
• YARDIMCI, Mehmet, Millî Kültür Araştırmaları (50. Kültür ve Sanat Yılında Dr. Mehmet Önder’e Armağan),Kültür Bakanlığı Millî Kütüphane Basımevi, Ankara 1996.
• YILDIZ, Harun, “Erol Güngör’ün Hayatı ve Eserleri”, Prof. Dr. Erol Güngör’ün Anısına Armağan, Doç. Dr. Ahmet Sevgi(Yay. Haz.), Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları No: 1, Konya 1998,ss. 15-63.
• ZİYA GÖKALP, Yeni Hayat, Zeynep Aytop(Yay. Haz.), Kapra Yayınları, Ankara 2020.
• ZİYA GÖKALP, Terbiyenin Sosyal ve Kültürel Temelleri I, Rıza Kardaş (haz.), MEB Yayınları, İstanbul 1997.
• ZİYA GÖKALP, Türkçülüğün Esasları, Mehmet Kaplan (haz.), MEB Yayınları, İstanbul 1990.
• ZİYA GÖKALP, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, Yalçın Toker (Sadeleştiren), Toker Yayınları, 5. Baskı, İstanbul 2007.
• ZİYA GÖKALP, “Türkçülük Nedir?”, Modern Türk Düşüncesinde Milliyetçilik, Mehmet Kaan Çelen, Haluk Kaycı (haz.), Bilge Oğuz Yayınları, İstanbul 2014, ss. 199-214.