Soykırımın Mekândaki İz Düşümü Olarak Kentkırım Anlatıları: Bosna Hersek Örneği Üzerinden Belgesel Film Analizi*

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 159 - 195, 28.03.2023

Esra Banu Sipahi , Rabia Çakar

Öz

Savaşlar sırasında kentlerin sahip olduğu değerlerin doğrudan hedef alınarak kent halkına zarar verilmesinin yanında kentsel hafızanın da silinmeye çalışılması, soykırımın bir uzantısı olarak değerlendirilmekte ve buna da kentkırım adı verilmektedir. Kavram, ilk kez Bosna Hersek Savaşı sırasında yaşanan yıkımı nitelemek üzere kullanılmıştır. Savaşla ilgili çok sayıda belgesel film çekilmiş ve bu yapımların bir kısmında yaşananlar soykırım olarak nitelendirilmiştir. Bu çalışmada belgesellerde yaşanan kentkırımın varlığına ve boyutlarına yönelik vurgu, içerik analizi yönteminden yararlanılarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda çalışmada İngilizce ve Türkçe olarak yayınlanmış toplam 12 belgesel film mercek altına alınarak mekânsal, etnik ve dinsel unsurlara yapılan saldırılar, işitsel ve görsel imgeler aracılığı ile analiz edilmiştir. Çalışmada Türk yapımı belgesellerle diğer belgeseller arasında konunun ele alınış ve aktarılış biçiminde kimi farklılıklar olduğu bulgulanmıştır. Ayrıca belgesellerin birçoğunda kentkırım olgusu işlenmesine karşın soykırım kavramının yapımlarda daha fazla yer bulduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kentkırım, soykırım, kentsel hafıza, Bosna Hersek, belgesel.

Urbicide Narratives as a Projection of Genocide in Space: A Documentary Film Analysis on the Case of Bosnia and Herzegovina

Öz

During the wars, directly targeting the cities and their values, not only to harm the city dwellers but also to erase the urban memory is considered as an extension of genocide and this is called urbicide. Urbicide was used for the first time to describe the events that took place during the Bosnia and Herzegovina War (1992-2015). Many documentaries about the war have been shot and some of them have been described the events as genocide. This study evaluates the emphasis on the existence and dimensions of urbicide in the documentaries by using the content analysis method. In this context, 12 documentary films which are shot in English and Turkish languages were examined. The spatial, ethnic and religious constituents were analyzed through the audio and visual images that shown in the films were dealt in the study. It has been found that there are differences in the way the subject is handled and conveyed between Turkish-made documentary films and the others. In addition, although in most of the documentaries, urbicide is narrated, it was seen that the concept of genocide takes place more frequently in documentary films.

Anahtar Kelimeler

Urbicide, genocide, urban memory, Bosnia and Herzegovina, documentary.

Kaynakça

• Abujidi, N. (2014). Urbicide in Palestine spaces of oppression and resilience. Routledge.
• Batuman, B. (2006). Kentkırım: Savaş, kent ve mimarlık. Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, 43, 22-23.
• Berman, M. (1996). Falling towers: City life after urbicide. D. Crow (Ed.). Geography and identity: Living and exploring geopolitics of identity içinde (ss. 172-192). Maisonneuve Press.
• Coward, M. (2001). Urbicide and question of community in Bosnia-Herzegiova. Yayınlanmış doktora tezi. Newcastle University.
• Coward, M. (2002). Community as heterogeneous ensemble: Mostar and multiculturalism. Alternatives: Global, Local, Political, 27, 29-66.
• Coward, M. (2004). Urbicide in Bosnia. cities, war and terrorism: Towards an urban geopolitics. S. Graham (Ed.). Cities, war and terrorism içinde (ss. 154-171). Blackwell Publishing.
• Çağlar, M. T. (2020). Kentkırım ve Sadr Şehri’nin mekânsal dönüşümü. Ulusaldan Küresele: Popülizm, Demokrasi, Güvenlik Konferansı. Işık Üniversitesi Yayınları.
• Dalar, M. (2008). Dayton antlaşması ve Bosna-Hersek’in geleceği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 91-124.
• Değirmenci, O. (2007). Uluslararası ceza mahkemelerinin kararları ışığında mukayeseli hukukta ve Türk hukukunda soykırım suçu. TBB Dergisi, 70, 51-111.
• Demir, S. T. (2017). Halep hafızası: Harap şehirde dün, bugün ve yarın. Ortadoğu, 78(9), 82-86.
• Demir, Y. K. (2011). Cemaatten ulusa Boşnaklar. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 71-86.
• İzzetbegoviç, A. (2003). II. Endülüs’e geçit vermeyen adam. Dergah Ofset.
• Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş (2. Baskı). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Fregonese, S. (2009). The urbicide of Beirut? Jeopolitics and the built environment in Lebanese civil war (1975-1976). Political Geography, 28(5), 309-318.
• Gökçe, O. (2001). İçerik çözümlemesi, teori-metod-uygulama. Selçuk Üniversitesi Yaşatma ve Geliştirme Vakfı Yayınları.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi kuramsal ve pratik bilgiler. Siyasal Kitabevi.
• Hariri, B. (2020) Urbicide in Syria: The new framework to orchestrate displacement and consolidate exile. Yayınlanmamış doktora tezi. University of London.
• Kalkavan-Taslaman, F. (2011). Geçmişten günümüze ‘haklı savaş’ kavramının yorumu. Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Karasu, M. A. (2008). Bir kentin ölümü: kentkırım (Bosna Hersek örneği). Çağdaş Yerel Yönetimler, 3(17), 51-64.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1).
• Karo, E. (2016). Kente karşı işlenen suçlar üzerine bir çözümleme: Bosna Hersek örneği. Yayınlanmış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Keleş, R. (1 Temmuz 1993). Dünya çevre günü ve kentkırım. Cumhuriyet Gazetesi.
• Keleş, R. & Mengi, A. (2021). Kent Hukuku. İmge.
• Keser, U. (2012). Manevi miras katliamı; Bosna-Hersek’te kentkırım. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2, 274-298.
• Marks, A. (2016). Detecting urban destruction in Syria: A land-set based approach. Remote Sensing Applications: Society and Environment, 4, 30-36.
• Marshall, B. (11 Aralık 2020). Among the ruins. https://newint.org/features/1987/12/05/among adresinden erişilmiştir.
• Marshall, C. & Rossman, G. B. (1995). Designing qualitative research (2. Baskı). SAGE Publications.
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal Bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Özhazar, İ. & Elbinsoy, İ. (2017). Modern dönem İslam ülkeleri 2. Tire Kitap.
• Ramadan, A. (2009). Destroying Narh el-Bared: Sovereignity and urbicide in the space of exception. Political Geography, 28 (3), 153-163.
• Sipahi, E. B. & Özsoy, B. (2017). Kafkaslarda bir kentkırım örneği olarak Şuşa. First International Forum of the Caucasus Studies Scholars. Qafqazşünaslıq İnstitutu.
• Riedlmayer, A. (23 Aralık 2020). Maziyi silmek: Bosna-Hersek’teki kütüphanelerin ve arşivlerin tahribi. Türk Kütüphaneciliği, 9(3), 337-341.
• Bardehle, P. & Frenz, N. (Yönetmen). (2004). Bridge of Mostar (Belgesel). A Vidicom Production.
• Demir, G. (Yönetmen). (2011). Dünden yarına: Bosna (TV Serisi). A Haber Ajansı.
• Duheric, N. (Yönetmen). (2012). The defense of Bosnia (Belgesel). Studio “FLASH” Sarajevo Production.
• Flyum, O. & Hebditch, D. (Yönetmen). (2009). Srebrenica A town betrayed (Belgesel). Fenris Film; Tore Buvarp.
• Gordon, C. (Yönetmen). (1993). The unforgiving (Belgesel). A Barraclough Carey Production.
• Handrick, D. (Sunan). (2018). Bosnia and Herzegovnia: An ethnically divided country (Belgesel). MDR Produced.
• Hanson, A. ve Vajraca, S. (Yönetmen). (2003). Back to Bosnia (Belgesel). Altemate Plan Roductions, LLC.
• Hoggard, S. (Yönetmen). (2003). Riddles of The dead savage evidence (Belgesel). Hoggard Films.
• Jones, G. (Editör). (2012). The War in Mostar, Bosnia (Belgesel). BBC News and Current Affairs.
• Rotheroe, D. (Yönetmen). (1993). Bill tribe story “A Sarajevo” (Belgesel Film). A Wow Production.
• Seven, A. & Toğrul, M. (Yönetmen). (2016). Kanlı Bayram/ Bosna Hersek (Belgesel). TVNET.
• Ünal, D. (Yönetmen). (2019). Savaşın izleri/ Bosna (Youtube Serisi). Youtube.