Mesut Özil’in Uygur Türkleriyle İlgili Sosyal Medya Paylaşımının Ardından Çıkan Haberlerin Söylem Analizi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 124 - 151, 25.06.2020

Eylem Şentürk Kara , Fatma Nisan

Öz

Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde yaşayan Uygur Türklerine ve farklı dini inançlara sahip olan insanlara karşı yapılan uygulamalar zaman zaman dünya kamuoyunun gündemini meşgul etmektedir. Çin Devleti’nin "terörü ortadan kaldırmak” amacıyla Sincan bölgesinde yaşayan 10 milyondan fazla Müslüman Uygur ve Kazak kökenli kişiyi etnik ve dini sebeplerle kendi rızası dışında birtakım yüksek güvenlikli kamplarda tutarak sistemli bir beyin yıkama işlemi gerçekleştirmeye çalıştığı ifade edilmektedir. Çin’in Uygur Türklerine yönelik uygulamış olduğu bu politika İngiltere Premier Lig’in en önemli takımlarından biri olan Arsenal’da forma giyen Mesut Özil’in sosyal medya hesabından yapmış olduğu paylaşımla yeniden gündeme gelmiştir. Özil paylaşımında Çin'in bir yandan Uygur Türklerine yönelik yapmış olduğu insan hakları ihlallerini diğer yandan ise bu durum karşısında sessiz kalan Müslüman dünyasına tepki göstermiştir.
Bu çalışmanın amacı dünyaca ünlü bir futbolcu olan Mesut Özil’in Uygur Türkleriyle ilgili sosyal medya üzerinden yapmış olduğu paylaşımın ve bu paylaşım sonrasında yaşananlarla ilgili olayları tematize eden haberlerin Almanya, İngiltere ve Türkiye’nin en önemli medya kuruluşları arasında yer alan Deutsche Welle, BBC ve TRT Haber’de nasıl sunulduğunu belirlemektir. Bu kapsamda konuyla ilgili haberler Deutsche Welle, BBC ve TRT Haber’in resmi web sitelerinde taranmış ve ulaşılan haberler van Dijk’in eleştirel söylem analizi yöntemiyle incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mesut Özil, Söylem Analizi, Uygur

Kaynakça

• Allahverdi, S. (2019): ABD Senatosu Uygur Türklerine ilişkin yasa tasarısını onayladı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/abd-senatosu-uygur-turklerine-iliskin-yasa-tasarisini-onayladi/1580325 (10.03.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır).
• Aydın, N. (2019): Çin televizyonu Mesut Özil’in Uygur tepkisi sonrası Arsenal’in maçını yayından kaldırdı, https://www.aa.com.tr/tr/dunyadan-spor/cin-televizyonu-mesut-ozilin-uygur-tepkisi-sonrasi-arsenalin-macini-yayindan-kaldirdi/1674547#! (10.03.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Baştürk Akca, E. (2009). “İdeoloji- Dil- Söylem ve Anlam İlişkisi: Medyada Anlamın Toplumsal İnşası”, Medyada Gerçekliğin İnşası, İ. Parlak (Ed.), Konya: Çizgi Kitabevi, 77- 106.
• BBC (2018): Mesut Özil: 'Alman gibi düşünüp çalışan, Türk gibi hisseden' yıldız, https://www.bbc.com/turkce/spor-44919942 (10.03.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır).
• BBC (2019): TikTok, Çin'in Uygur Türkleri politikasını eleştiren hesabı engellenen genç kadından özür diledi, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50568756 (11.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır).
• Büyük, B. (2019): Arsene Wenger’den Mesut Özil’e ‘ifade özürlüğü’ desteği https://www.aa.com.tr/tr/dunyadan-spor/arsene-wengerden-mesut-ozile-ifade-ozgurlugu-destegi/1677413 (11.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır).
• CNN Türk (2019): Çin’den "Uygurlar Türk soyundan değil" iddiası, https://www.cnnturk.com/dunya/cinden-uygurlar-turk-soyundan-degil-iddiasi?page=1 (11.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır).
• Demirer, H. B. (2018): Mesut Özil Almanya Milli Takımı’nı bıraktı, https://www.aa.com.tr/tr/dunyadan-spor/mesut-ozil-almanya-milli-takimini-birakti/1210895 (11.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Durul, T. (2019): Uygur Türklerinin durumu 2019’da dünya gündemine oturdu, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/uygur-turklerinin-durumu-2019da-dunya-gundemine-oturdu/1684242 (11.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Deutschewelle (2019a): Maas’tan Çin’e Uygur tepkisi: Çin insan hakları yükümlülüklerine uymalı, https://www.dw.com/tr/maastan-%C3%A7ine-uygur-tepkisi-%C3%A7in-insan-haklar%C4%B1-y%C3%BCk%C3%BCml%C3%BCl%C3%BCklerine-uymal%C4%B1/a-51417952 (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Deutschewelle (2019b): Uygurlara yönelik baskıların belgelerini sızdıran kadın konuştu, https://www.dw.com/tr/uygurlara-y%C3%B6nelik-bask%C4%B1lar%C4%B1n-belgelerini-s%C4%B1zd%C4%B1ran-kad%C4%B1n-konu%C5%9Ftu/a-51735520 (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Deutschewelle (2019c): Avrupa’dan Uygurlara destek kararı, https://www.dw.com/tr/avrupadan-uygurlara-destek-karar%C4%B1/a-51735941 (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Deutschewelle (2019d): Pompeo’dan Özil’in Uygur paylaşımına destek, https://www.dw.com/tr/pompeodan-%C3%B6zilin-uygur-payla%C5%9F%C4%B1m%C4%B1na-destek/a-51716396 (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Deutschwelle (2019e): Mesut Özils Tweet sorgt für politische Spannungen, https://www.dw.com/de/mesut-%C3%B6zils-tweet-sorgt-f%C3%BCr-politische-spannungen/a-51695317 (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Deutschewelle (2009f): Mesut, Alman Milli Takımı’nı seçti, https://www.dw.com/tr/mesut-alman-milli-tak%C4%B1m%C4%B1n%C4%B1-se%C3%A7ti/a-4005948 (28.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Euronews, (2019). Çin’in Uygur politikası eleştirisiyle gündem olanÖzil’in futbol kariyerinde 25’inci yılı, https://tr.euronews.com/2019/12/26/milli-takimi-birakan-mesut-ozil-in-kariyeri-basarilarla-dolu (28.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Futbolarena (2019): Çin'de Mesut Özil'in ismi arama motorlarından silindi, https://www.futbolarena.com/arsenal/cinde-mesut-ozilin-ismi-arama-motorlarindan-silindi-377011h/ (28.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Haberler.com (2019) Çinli NetEase firması Mesut Özil'i Pro Evolution Soccer (PES) 2020 oyunundan çıkardı, https://www.haberler.com/cinli-netease-firmasi-mesut-ozil-i-pro-evolution-12731811-haberi/ (21.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır).
• Hürriyet (2016): Mesut Özil kimdir?, https://www.hurriyet.com.tr/kelebek/hayat/mesut-ozil-kimdir-biyografisi-40075609 (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Karaca, E. (2019): Uygurlar üzerinde mobil denetim iddiası, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/uygurlar-uzerinde-mobil-denetim-iddiasi/1467978 (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Milliyet (2019). AP: Çin Uygur kimliğini yansıtan kitapları yasakladı, https://www.milliyet.com.tr/dunya/ap-cin-uygur-kimligini-yansitan-kitaplari-yasakladi-6023207 (10.03.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır).
• Mora, N. (2006), “Teun A.Van Dijk, Ansiklopedi Maddesi”, Felsefe Ansiklopedisi, (Editör: Ahmet Cevizci), Cilt: 4 Mora, N. (2008). Medya Çalışmaları: Medya Pedagojisi ve Küresel İletişim, Altkitap. NTV (2018a): Cumhurbaşkanı Erdoğan Cenk Tosun, Mesut Özil ve İlkay Gündoğan’ı kabul etti. https://www.ntv.com.tr/turkiye/cumhurbaskani-erdogan-cenk-tosun-mesut-ozil-ve-ilkay-gundogani-kabul-etti,p4B7GzRhLEa4zBSACtZs9g (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). NTV (2018b): Almanya Futbol Federasyonu Başkanı Grindel’den Mesut Özil itirafı, https://www.ntv.com.tr/dunya/grindelden-mesut-ozil-itirafi,d3T5tIhH7kqId-yP_zDEUg (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Özer, Ö. (2011). Haber Söylem İdeoloji: Eleştirel Haber Çözümlemeleri, Konya: Literatürk Yayınları.
• RND (2019): Özil verurteilt Schweigen von Muslimen zur Uiguren-Verfolgung, https://www.rnd.de/sport/ozil-verurteilt-schweigen-von-muslimen-zur-uiguren-verfolgung-a947acde-e5e6-4300-9c26-6a31137d2d58.html (28.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Sabah (2018): Kara gözlü Türk çocuklarını istemiyorum, https://www.sabah.com.tr/magazin/2018/07/29/su-an-istedigim-icin-konusuyorum?paging=2 (28.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Sabah (2020): Mesut Özil, https://www.sabah.com.tr/mesut-ozil (21.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Süddeutsche Zeitung (2019): Özil verurteilt Schweigen von Muslimen zur Uiguren-Verfolgung, https://www.sueddeutsche.de/sport/oezil-uiguren-kommentar-1.4724032 (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır).
• Süperhaber (2017): Mesut Özil Neden Almanya’yı seçti, https://www.superhaber.tv/mesut-ozil-neden-almanyayi-secti-haber-44869 (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Sputnik (2018): Özil Alman Mili Takımı’nı bıraktı, https://tr.sputniknews.com/spor/201807221034399540-ozil-alman-milli-takimi-birakti/ (10.03.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Ticari Hayat (2019): Uygur Türklerinin durumu 2019'da dünya gündeminde idi http://www.ticarihayat.com.tr/haber/Uygur-Turklerinin-durumu-2019-da-dunya-gundeminde-idi/52385 (10.03.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). TRTspor, (2019a). En Fazla Takipçisi Olan Futbolcular, https://www.trtspor.com.tr/foto-galeri/en-fazla-takipcisi-olan-futbolcular/2119/sayfa-1.html (10.03.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). TRTspor, (2019b). Mesut Özil'den Doğu Türkistan paylaşımı, https://www.trtspor.com.tr/fifa2018dunyakupasi-haber/futbol/mesut-ozilden-dogu-turkistan-paylasimi-198517.html (10.03.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Tufan, T. (2019): Dünya Forum... Mesut Özil: Alkışlayanı da var kınayanı da, https://www.gazeteduvar.com.tr/dunya-forum/2019/12/20/dunya-forum-mesut-ozil-alkislayani-da-var-kinayani-da/ (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Van Dijk T. A. (1988a). News as Discourse, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers. Van Dijk T. A. (1988b). News Analysis: Case Studies of International and National News in the Press, New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Publishers. Van Dijk, T. A. (2007). “Bir Söylem Olarak Haberin Disiplinler Arası Çözümlemesi”, Medya Metinlerini Çözümlemek, G. Şendur Atabek ve Ü. Atabek (Der.), Ankara: Siyasal Kitabevi. Voigt, Benedikt; Hermanns Stefan; Holden, Kit, Schwarz, Eva-Lotta (2019): Wie politisch darf der Fußball sein?, https://www.tagesspiegel.de/sport/oezil-kritisiert-uiguren-verfolgung-durch-china-wie-politisch-darf-der-fussball-sein/25340816.html (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Yeni Akit (2019): Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki tartışmalı kamplar, https://www.yeniakit.com.tr/haber/sincan-uygur-ozerk-bolgesindeki-tartismali-kamplar-865883.html (21.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Yeni Asya (2019): 2019'da da çözülemeyen insani kriz: Uygur Türklerine Çin zulmü sürüyor! https://www.yeniasya.com.tr/dunya/2019-da-da-cozulemeyen-insani-kriz-uygur-turklerine-cin-zulmu-suruyor_509218 (22.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır). Yücetürk, C., & Akyol, O. 2019: Sosyal Medya Ortamında Futbol Ve Nefret Söylemi: Mesut Özil Örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(2), 1106-1129. Zeit Online (2019): Mesut Özil wirft Müslimen schweigen vor. https://www.zeit.de/sport/2019-12/mesut-oezil-uiguren-verfolgung-kritik-schweigen-muslime (28.02.2019 tarihinde erişim sağlanmıştır).