Görme Engelli Kullanıcıların Mobil Erişebilirliği: Kullanılabilirlik Yaklaşımı ile Sosyal Medya Uygulamalarının Analizi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 1, 375 - 391, 25.06.2020

İhsan Eken

Öz

Çalışma, Marshall McLuhan’ın “teknoloji insanın uzantısıdır” deyimiyle ortaya çıkmıştır ve yeni teknolojilerin insanların organlarının fonksiyonlarınıda kuvvetlendirdiğine dikkat çekmektedir. Yeni iletişim teknolojileri sağladığı olanaklarla bireysel yaşantılarımızı köklü bir biçimde değiştirmekte; farklı kullanıcı grupları açısından yepyeni bir dönemi başlatmaktadır. Görme engelli bireyler ihtiyaç duydukları bilgiye ulaşma noktasında çeşitli sorunlar yaşamaktadırlar. Bu bireyler yaşadıkları problemleri ancak başka bir kişinin yardımıyla aşabilmektedirler. Mobil cihazlar ve internet sayesinde görme engelli kullanıcılar bağımsız olarak hareket etme imkânına kavuşmuşlardır. Evrensel standartlarca belirlenen kurallara göre oluşturulan uygulamalar, görme engelli kişiler üzerinde uygulanarak, görme engelli kişilerinde eşit haklarda mobil cihazları kullanarak yaşamlarını başkalarına muhtaç kalmadan devam edip/etmediğinin araştırılması amaçlanmaktadır. Çalışma, Altınokta Körler Derneği İstanbul Şubesi’ne kayıtlı görme engelli kullanıcıların katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Görme engelli kullanıcılar ile kullanılabilirlik testleri yapılmıştır. Kullanıcı temelli kullanılabilirlik testleri için üç kriter belirlenmiştir. Her bir kriter için beş kişiyle toplamda on beş kişiyle kullanılabilirlik testi yapılmıştır. Kullanılabilirlik testleri için Facebook ve WhatsApp uygulamaları ile sekiz görev belirlenmiştir. Buradaki amaç, görme engelli kullanıcıların teknolojik gelişmeler sayesinde bağımsız hareket edebilmeleri amacıyla sıklıkla kullandığı uygulamaları görme engelliler için daha erişilebilir hale getirmektir. Doğal olarak, görme engellilerinde diğer kullanıcıların sahip oldukları haklara sahip olması gerekmektedir. Araştırma mobil uygulamaların erişilebilirlik problemlerini tanımlamakla kalmamış, erişilebilirlik problemlerinede olası çözümler sunmaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kullanılabilirlik, erişilebilik, görme engelli

Kaynakça

• Abbate, J. (2014). İnternetin Popülerleşmesi. In D. Crowley, & P. Heyer, İletişim tarihi: Teknoloji, Kültür, Toplum (pp. 472-479). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Bush, V. (1945). As We May Think. The atlantic Monthly .
• Castell, M. (2013). Ağ Toplumunun Yükselişi / Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür Cilt. 1: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çağıltay, K. (2011). İnsan Bilgisayar Etkileşimi ve Kullanılabilirlik Mühendisliği: Teoriden Pratiğe. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık.
• Foti, D., & Koketsu, J. (2013). Occupational performance and the performance areas : evaluation and intervention. Activities of daily living. In L. W. Petretti, H. M. Pendleton, & W. Schultz-Krohn, Pedretti's occupational therapy : practice skills for physical dysfunction (pp. 367-393). Missouri: St. Louis, Mo Elsevier.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Haug, I. (2015, 11 10). Designing User Friendly Interfaces Usable Machines. Retrieved from Designing User Friendly Interfaces Usable Machines: http://www.usablemachine.com/files/booklet.html
• Hillen , H. (2006). Navaccess Designing an Auditory Based Web-Navigation Tool for the Blind. Amsterdam: University of Amsterdam.
• Interface, U. (2015, 12 10). en.wikipedia.org. Retrieved from en.wikipedia.org: en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_graphical_user_interface
• Nielsen, J. (1994). Usability Engineering. Academic Press.
• O'Connell, T. (2007). The Why and How of Senior-Focused Design. In J. Lazar, Universal Usability: Designing Computer Interfaces to Diverse Users (pp. 43-92). USA: John Wiley and Sons.
• Odabaşı, F. (1998). Bilgisayar Destekli Eğitim. Eskişehir: Eskişehir Üniversitesi Yayınları.
• Rızvanoğlu, K. (2009). Herkes İçin Web: Evrensel Kullanılabilirlik ve Tasarım. İstanbul: Punto Yayınları.
• Rigel, N., & vd. (2005). 21. Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar Kadife Karanlık. İstanbul: Su Yayınevi.
• Section 508 Rehabilitation Act. (2018, 09 29). Retrieved from http://www.section508.gov/
• Shneiderman, B. (2000, 7 31). Pushing Human-Computer Interaction Research to Empower Every Citizen: Universal Usability. Communications of the ACM , 43 (5), pp. 85-91.
• Subaşıoğlu, F. (2008). Üniversitelerin Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerinin Engellilik Farkındalığı Üzerine Bir Araştırma. Bilgi Dünyası , 9 (2), 399-430.
• TÜİK. (2010). Özürlülerin Sorun ve Beklentileri Araştırması. Ankara: T.C. AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI.
• TÜİK. (2015, 7 6). Dünya Nüfus Günü, 2015. Retrieved from Türkiye İstatistik Kurumu: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18617
• UN. (2006). Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD). New York: UN Publishers.
• Web Accesibility Initiative (WAI). (2005). How People with Disabilities Use the Web. Retrieved 09 30, 2018, from http://www.w3.org/WAI
• Williams, R. (2003). Televizyon, Teknoloji ve Kültürel Biçim. Ankara: Dost Kitabevi.