CLASSIFICATION OF ENDOWMENT DOCUMENTS FOR HISTORY AND GEOGRAPHIC RESEARCH

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 166 - 184, 29.06.2023

Yakup Özsaraç

https://doi.org/10.46442/intjcss.1211199

Öz

In this study, the foundation information of the Anatolian and Rumelian geography of the Ottoman Empire between the years 1800-1923 was researched and classified according to the countries according to today's administrative system.
In the study, the foundation data obtained from the VAYS program in VGMA, the data processing with the help of the excel program, and the process of creating tables and maps in the context of time series and geographical administrative units, provinces and countries, depending on the time and geographical location information from the program were analyzed. In addition, the stages of time series operations are given. Qualitative researches has a methodology accepting documents as data and enables them to be researched and analyzed with various methods. Waqfiyahs are suitable data for such researches. Waqfiyahs can be analyzed after processes such as selection from VGMA database and examination. Many archives do not have such a function.
In this article, Waqfiyahs, which are archive documents as a primary source, have been turned into a meaningful integrity and a source was created especially for city and period history researches. Through the classified books of VGMA; approximately 8000 Ottoman endowment documents have been summarized with tables and maps with the help of Excel program in terms of date (time series) and geographical location (city). Thus, content was developed which will serve as a key to different studies and this will enable the researchers to access information they are looking for more easily.

Anahtar Kelimeler

Waqfs (foundation), Waqfiyahs( Endowments charters), grading, General Directorate of Foundations Archive, Excel

VAKFİYE BELGELERİNİN TARİH VE COĞRAFYA ARAŞTIRMALARI İÇİN SINIFLAMASI

Öz

Bu çalışmada 1800-1923 yılları arası Osmanlı devletinin Anadolu ve Rumeli coğrafyasına ait vakıf bilgiler araştırılmış ve günümüz idari sistemine göre ülkelere göre tasnif edilmiştir.
Çalışmada VGMA’daki VAYS programından alınan vakfiye verileri, excel programı yardımı ile veri işlemeyi ve programdan zaman ve coğrafi konum bilgilerine bağlı olarak yıllara göre dağılımı ve coğrafi idari birimleri il ve ülke bağlamında tablo ve harita oluşturma süreci analiz edilmiştir. Ayrıca yıllara göre dağılım işlemlerin aşamaları da verilmiştir
Nitel araştırmalar dokümanları (belgeleri) veri olarak kabul ederek, onların çeşitli yöntemlerle araştırma ve analizini sağlayan bir metodolojiye sahiptir. Vakfiyeler bir doküman olarak bu tür araştırmalara uygun verilerdir. Vakfiyeler, VGMA veri tabanından alınma ve incelenmeye tabi tutulma gibi süreçlerin sonrasında analiz edilebilir hale gelmektedir. Birçok arşivin böyle bir fonksiyonu yoktur.
Bu makalede, birincil kaynak olarak arşiv belgesi olan vakfiyeler anlamlı bir bütün haline getirilmiş ve özellikle şehir ve dönem tarihi araştırmaları için kaynak oluşturulmuştur. VGMA’nın tasnif edilmiş defterler üzerinden; tarih (zaman serisi) ve coğrafi konum (şehir) olarak 8000 civarındaki Osmanlı dönemine ait vakfiye belgesi Excel programı yardımı ile tablolar ve haritalarla özetlenmiştir. Böylece bu doküman (vakfiye) veri kümesinin araştırmacılara aradıkları bilgilere daha kolay ulaşma ve farklı çalışmalara anahtar olma işlevi görecek bir içerik geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vakıflar, Vakfiye, Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi, Excel, Sınıflandırma

Kaynakça

• Akgündüz, A. (1988) İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Akçatepe, R.E. (2018) “Vakıf Kayıtlar Arşivi Vakfiye Defterleri ve Vakfiye ile İlgili Diğer Seriler” Basılmamış uzmanlık tezi.
• Alkan, M. (2007) “Türk Tarihi Araştırmaları Açısından Vakıf Kayıtlar Arşivi” Vakıflar Dergisi, Sayı 30.
• Baykara,T. (1991) “Anadolu’nun Tarihî Coğrafyasına Giriş I (Anadolu’nun İdarî Taksimatı) (Sadiye Tutsak)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, S.6.
• Bulut, M. (ed.) (2019) Osmanlı Dönemi Rumeli Para Vakıfları, İstanbul: İZÜ Yayınları,
• Çalık, S. (2017) “Amasya Kazası’nda Seydi Çelebi ve Mehmed Çelebi’ye Ait H. 790/ M. 1388 Tarihli Türkçe Vakfiye” Vakıflar Dergisi, S.48.
• Çam, M. (2012) “Vakıf Medeniyeti ve Vakıf Kayıtlar Arşivi” Osmanlı Coğrafyası Kültürel Arşiv Mirasının Yönetimi ve Tapu Arşivlerinin Rolü Uluslarası Kongresi Bildiriler Kitabı.
• Karal, E.Z. (2011) Osmanlı Tarihi, cilt IV, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karpat, K. (2006) Osmanlı'da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma, İmge Kitabevi Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2000) Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840 -1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Önen, N. – Reyhan C. (2011) Mülkten Ülkeye Türkiye’de Taşra İdaresinin Dönüşümü (1839- 1929), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özyer, K., (2005) “Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Kayıtları Arşivi” İstanbul: Uluslararası Türk Arşivleri Sempozyumu. Yazır, M.H (1977) İthaf-ül-Ahlâf fî Ahkâm-il-Evkaf, Ankara: Yazır, M.H.(1939) Vakıf Kayıtlar Rehberi, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (1999) Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. baskı: 1999-2018). Ankara: Seçkin Yayıncılık.