Recep İvedik, Local and Authentic: The Public Language of Lumpen

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 49 - 65, 30.12.2023

Hacer Aker

https://doi.org/10.46442/intjcss.1406687

Öz

The fact that the Recep İvedik film series is characterized by ever-increasing viewership rates with each successive film is significant in terms of the provizyon it finds in Turkish society. İvedik challenges as depicted the traditional normsa about the human body in his films; he creates a line of escape by breaking all the moulds constructed intended the body. He deterritorializes and nomadics the codes of beauty offered by the major. The context in question is an important phenomenon that we can observe in many typologies of the period, as revealed in the article titled The Emergence of the Chubby (2012). On the other hand, İvedik uses the theme of “a folk hero” used for the characterization of “Şaban” but he is different from Şaban. İvedik has no secret scenario. He doesn’t move forward with tactics either. He develops a strategy, presents his screenplay to the public, and conducts street politics mostly through “voice rapes”. The creator of the character says that he focuses on the “animal” inside the human. “I am that animal in everyone,” he says. With the character he creates with grotesque elements, İvedik discredits every situation its handles and loses its shape and nobility. The representations of Recep İvedik’s films have been important indicators about the ideas, beliefs, and values of today’s Turkey. In today’s world, where concerns about identity and culture are increasing, the emphasis on cultural identity and traditionalism is at the forefront in Recep İvedik’s films. İvedik seems to want to shake and displace the major by creating a lumpen public language over the local one. Within this context, present day Turkey and the daily resistant practices of the poor and the subaltern in Turkish comedy cinema are aimed to understood by subjecting selected films to metaphorical and metonymical reading under the title of “Recep İvedik, Local and Authentic: The Public Language of Lumpen”.

Anahtar Kelimeler

Comedy, poor-subaltern, daily life, daily resistance, Recep İvedik, deconstruction.

Recep İvedik, Yerel ve Otantik: Lümpenliğin Kamusal Dili

Öz

Recep İvedik film serisinin, birbirini takip eden her filmde sürekli artan izlenme oranlarıyla karakterize edilmesi, Türk toplumunda bulduğu karşılık anlamında önemlidir. İvedik, filmlerde tasvir edildiği şekliyle insan bedenine ilişkin geleneksel normlara meydan okur; bedene ilişkin inşa edilen tüm kalıpları kırarak bir kaçış çizgisi yaratır. Majör olan tarafından sunulan güzellik kodlarını yersizyurtsuzlaştırarak, göçebeleştirir. Söz konusu bağlam, Tombulların Belirişi (2012) adlı yazında ortaya konulduğu üzere dönemin birçok tiplemesinde gözlemleyebileceğimiz önemli bir görüngüdür. Öte yandan İvedik, “Şaban” tiplemesi için kullanılan “bir halk kahramanı” temasını kullanır ancak Şaban’dan farklıdır. Gizli senaryosu yoktur İvedik’in. Taktiklerle de ilerlemez. Strateji geliştirir, senaryosunu kamusala sunar ve sokak siyasetini daha çok “sesli tecavüzler” üzerinden yürütür. İnsanın içindeki “hayvan”a odaklandığını söyler karakterin yaratıcısı. “Ben herkesin içindeki o hayvanım” der. Grotesk unsurlarla yarattığı karakterle Recep İvedik, ele aldığı her durumu itibarsızlaşarak, şeklini ve asaletini kaybettirir. Recep İvedik filmlerinin barındırdığı temsiller günümüz Türkiye’sinin fikirleri, inançları ve değerleri hakkında önemli göstergeler olmuşlardır. Recep İvedik filmlerinde, kimlik ve kültüre dair kaygıların arttığı günümüzde, kültürel kimliğe, gelenekselliğe yapılan vurgu ön plandadır. İvedik, yerel olan üzerinden lümpen bir dil yaratarak, majör olanı sarsmak, yerinden oynatmak ister gibidir. Bu çerçeveleme ekseninde günümüz Türkiye’si ve Türk komedi sinemasında yoksul-madunun gündelik direniş pratikleri, “Recep İvedik”, Yerel ve Otantik: Lümpenliğin Kamusal Dili başlığı altında örnekleme dahil edilen filmlerin metaforik ve metonimik bir okumaya tabi tutulmasıyla anlaşılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Komedi, yoksul-madun, gündelik hayat, gündelik direniş, Recep İvedik, yapıçözüm.

Kaynakça

• Agamben, G. (2012). Açıklık (2. Baskı), Meryem Mine Çilingiroğlu (çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Akdoğan, G. Ö. (2014). Popüler Türkiye Sinemasında Gülünçleştirilen Erkeklik, Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aker, H. (2021a). “Şaban”ın Derdi ya da Dertli “Şaban”: “İnek” ama “Kral” Adam. SineFilozofi, 6(11), 928-951. https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.865087.
• Aker, H. (2021b). Cilalı İbo: Yoksulluğun “Peltek” Hali. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 12(2), 231-258. https://doi.org/10.32001/sinecine.869168
• Aker, H. (2022a). Gri Alanlarda “Sanki Gibi Birşey”: Turist Ömer. Art Vision, 28(48), 33-42. https://doi.org/10.54614/ArtVis.2022.1033007
• Aker, H. (2022b). Deconstruction in Film Analyses: Poststructuralism, Derrida and Cinema. Kaygı. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 21(1), 333-353. https://doi.org/10.20981/kaygi.1051530
• Aslan, S. (2009). The New Cinema of Turkey”, New Cinemas: Journal of Contemporary Film. 7 (11), 83-97.
• Bauman, Z. (2012b). Akışkan Modern Dünyadan 44, Pelin Siral (çev.), İstanbul: Habitus Kitap.
• Bayram, N. K. (1990). Geleneksel Anlatılar ve Söylen: Türk Güldürü Filmleri Üzerine Yapısalcı Bir Çözümleme, Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Bayram, N. K. (2018). Örtük Alaydan Edepsiz İhlale: Türk Sinemasının Yeni Soytarısı, Semire Ruken Öztürk ve Hasan Akbulut (der.), Perdeyi Aralamak, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, s.39-56.
• Berger, J. (2017). Hayvanlara Niçin Bakarız? Cevat Çapan (çev.), Ankara: Delidolu Yayınları.
• Cantek, L. (2002). Türkiye’de Çizgi Roman (2. Baskı), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çetin, A. (2017). Türk Sinemasında Yoksulluk Temsilleri: 1960-1975 Dönemi, Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Demirtepe, İ. (2003). Türk Komedi Filmlerinde Zengin ve Yoksul Stereotip Temsilleri, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erbil, E. F. (2010). 1980’lerden Günümüze Yoksulluğun Türk Sinemasındaki Sunumu, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erman, T. (2004). Gecekondu Çalışmalarında ‘Öteki’ Olarak Gecekondulu Kurguları, European Journal of Turkish Studies. https://journals.openedition.org/ejts/85, Erişim Tarihi: 17.05.2018.
• Gide, Z. N. (2019). Sinema - Seyirci İlişkisi: Recep İvedik Filmleri Üzerine Bir Alan Araştırması, Yüksek Lisans Tezi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Gökbakar, Ş. (2008). Kampanya Başlattım, Herkes İçindeki Recep’i Çıkartsın, Röportaj: Mehmet Çalışkan, Günaydın, Sabah, 11.12.2008. http://arsiv.sabah.com.tr/2008/12/12/gny/haber,7158A9B8154647F498C4F665744EAC2B.html. Erişim tarihi: 15.04. 2019.
• Gökbakar, Ş. (2009a). Yüzde 60 İvedik Yüzde 40 Şahan’ım, Röportaj: Ayşe Arman. 15 Mart 2009. http://www.hurriyet.com.tr/yuzde-60-ivedik-yuzde-40-sahan-im-11211049. Hürriyet. Erişim Tarihi: 15.04. 2019.
• Gökbakar, Ş. (2009b). Şahan Gökbakar: Bana İvedikleştin Diyorlar, Röportaj: Serdar Akbıyık. CineDergi, 19 Mart 2009. http://www.cinedergi.com/2009/03/18/sahan-gokbakar-bana-ivediklestin-diyorlar/ Erişim Tarihi: 15.04. 2019.
• Gökbakar, Ş. (2010a). Recep Seviliyor Çünkü O İyi Kalpli Bir Öküz, Röportaj: Pelin Çini, Milliyet Pazar, 06.02.2010. http://www.milliyet.com.tr/-recep-seviliyor-cunku-o-iyi-kalpli-bir-okuz-/pazar/haberdetay/07.02.2010/1195653/default.htm. Erişim Tarihi: 15.04. 2019. Gökbakar, Ş. (2010b). Şahan’a mı Yoksa Recep’e mi İnanalım! Sabah Gazetesi,https://www.sabah.com.tr/pazar/2010/02/14/sahana_mi_yoksa_recepe_mi_inanalim. Erişim Tarihi: 15.04. 2019.
• Gürbilek, N. (2001). Vitrinde Yaşamak-1980’lerin Kültürel İklimi (3. Baskı), İstanbul: Metis Yayınları.
• Gürbilek, N. (2012). Kötü Çocuk Türk (4. Baskı), İstanbul: Metis Yayınları.
• Heidegger, M. (2010). Die Grundbegriffe der Metaphysik Welt-Endlichkeit-Einsamkeit, Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann GmbH.
• Huyssen, A. (2003). Presents Pasts: Urban Palimpsets and the Politics of Memory, Standford: Standford University Press
• Karakaya, S. (1997). Türk Sinemasında Güldürü ve Televizyon Çağında Kemal Sunal Olgusu, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Keskin, Y. (2009). Öznenin serüveni, bedenin trajedisi. Ichspaltung MonoKL-Lacan Seçkisi. 3/VI-VII, 399-409. Kılıç, Ö. I. (2018). Seyirci Deneyiminde Film Tercihini Etkileyen Motivasyonlar ve Filmlerin Alımlanması: Recep İvedik Örneği, TRT Akademi, 3/5, 322-343.
• Kırel, S. (1999). Bir Sinemasal Tür Olarak Güldürü ve 1980 Sonrası Türk Sinemasında Güldürünün İncelenmesi, Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kristeva, J. (2014). Korkunun Güçleri – İğrençlik Üzerine Deneme (2. Baskı). Nilgün Tutal (çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Laçiner, Ö. (2011). Bir Süreç ve Durum Olarak Yoksullaşmayı Sorgulamak (2. Baskı). Necmi Erdoğan (Ed.), Yoksulluk Halleri/Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri, İstanbul: İletişim Yayınları, s.313-324.
• Maktav, H. (2001). Türk Sinemasında Yoksulluk ve Yoksul Kahramanlar, Toplum ve Bilim Dergisi, 89, İstanbul: Birikim Yayınları.
• Nazik, Y. (2007). Zeki Ökten Sineması ve 60’lardan Günümüze Türk Sineması Değerlendirmesi: Nereden Nereye? Ali Karadoğan (der.), Yoksul, Ankara: Dipnot Yayınları, s.59-90.
• Nietzsche, F. (2012). Ecce Homo-İnsan Nasıl Kendi Olur, Emir Aktan (çev.), Ankara: Alter Yayıncılık.
• Ocak, E. (2011). Yoksulun Evi (2. Baskı). Necmi Erdoğan (Ed.), Yoksulluk Halleri/Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri, İstanbul: İletişim Yayınları, s.133-174.
• Özgüven, F. (2012). Tombulların Belirişi, Umut Tümay Arslan (der.), Bir Kapıdan Gireceksin- Türk Sineması Üzerine Denemeler. İstanbul: Metis Yayınları, s.99-106.
• Öztürk, E.(2013). 2000 Sonrası Türk Sineması’nda Yoksulluk, Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Öztürk, M. (2005) Türk Sinemasında Gecekondular, European Journal of Turkish Studies, no.1, http://www.ejts.org. Peksoy, E.(2018). İnsan, Hayvan, Taş: Nesne, Nesne, Nesne- Hayvan Haklarına Yeni Bir Bakış: Nesne Yönelimli Ontoloji, Doğu Batı-Faunaya Ağıt: Hayvan, 20:82, 97-108.
• Sanders, B. (2001). Kahkahanın Zaferi-Yıkıcı Tarih Olarak Gülme, Kemal Atakay (çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Scott, J. C. (2014). Tahakküm ve Direniş Sanatları - Gizli Senaryolar (2. Baskı), Alev Türker (çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sennett, R. (2005). Otorite (2. Baskı). Kamil Durand (çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev, İstanbul: Metis Yayınları.
• Şimşek, A. (2012). Mahallenin Mizahından Mahallelinin Mizahına, Tuncer Çetinkaya (der.,), Mizah, Muhalefet ve Demokrasi Ekseninde Komedinin Öyküsü, Antalya: AKSAV, s.175-221.
• Tüzün, S. (2011). Küresel-Yerel Tartışmaları Bağlamında ‘Recep İvedik’”, Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Uysal, Y. (2015). Reflections of Urban Poor in Social Realist Films in Turkey, Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Vardan, U. (2009). Bu ‘Recep’e Daha da Gelmem, Radikal, 13.02.2009, http://www.radikal.com.tr/kultur/bu-recepe-daha-da-gelmem-921432/ Erişim Tarihi: 15.04. 2019.
• Yılmaz, C. (2008). Cem Yılmaz mı Komik Arif mi?, Pazar Vatan, 14.12.2008, http://pazarvatan.gazetevatan.com/haberdetay.asp?hkat=51&hid=13271. Erişim Tarihi: 15.04. 2019. Görsel-İşitsel Kaynaklar/Filmler
• Akdilek, M.ve Yılmaz, C.(Yapımcı) & Baltacı, Ali Taner ve Yılmaz, Cem (Yönetmen). (2008). A.R.O.G. [Sinema Filmi], Türkiye: CMYLMZ Fikir Sanat.
• Akpınar, N. (Yapımcı) & Sorak, Ömer Faruk (Yönetmen). (2004). G.O.R.A. [Sinema Filmi], Türkiye: BKM Film.
• Aksoy, F. (Yapımcı) & Gökbakar, T. (Yönetmen). (2010). Recep İvedik 3 [Sinema Filmi], Türkiye: Fida Film.
• Aksoy, F.ve Soyarslan, M.(Yapımcı) & Gökbakar, Togan (Yönetmen). (2007). Recep İvedik [Sinema Filmi], Türkiye: Özen Film.
• Aksoy, F. ve Soyarslan, M. (Yapımcı) & Gökbakar, Togan (Yönetmen). (2008). Recep İvedik 2 [Sinema Filmi], Türkiye: Aksoy Film.
• Çoban, E.(Yapımcı) & Gökbakar, Ş.ve Gökbakar, T. (Yönetmen). (2014). Recep İvedik 4 [Sinema Filmi], Türkiye: Çamaşırhane.
• Gökbakar, Ş. ve Gökbakar, T. (Yapımcı) & Gökbakar, T. (Yönetmen). (2019). Recep İvedik 6 [Sinema Filmi], Türkiye: Çamaşırhane.
• Karahafız, M. (Yapımcı) & İnanç, Ç. (Yönetmen). (1982). Dünyayı Kurtaran Adam [Sinema Filmi], Türkiye: Anıt Film.
• Karahafız, M.(Yapımcı) & İnanç, Ç. (Yönetmen). (1982). Dünyayı Kurtaran Adam [Sinema Filmi], Türkiye: Anıt Film. Özeren, Ç.(Yapımcı) & Gökbakar, Ş. ve Gökbakar, T. (Yönetmen). (2017). Recep İvedik 5 [Sinema Filmi], Türkiye: Çamaşırhane.
• Saner, H. (Yapımcı) ve Saner, H. (Yönetmen). (1973). Turist Ömer Uzay Yolunda [Film]. Türkiye: Saner Film. Sunal, K. ve Girik, F. (Yapımcı), & Seden, O. S. (Yönetmen). (1979). Yüz Numaralı Adam [Sinema Filmi]Türkiye: Can Film.
• Toktamışoğlu, M. (Yapımcı) & Mestçi, A. (Yönetmen). (2005). Dikkat Şahan Çıkabilir [Tv Programı], Türkiye: Dada Film.