MİLLÎ BİLİNCİN BİR ASIRLIK DEVİNİMİ: HALİME KAPTAN VE VATAN YAHUT SİLİSTRE

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1-2, 62 - 68, 02.01.2024

Hamza Havuz

Öz

Millî bilinç, bireyin var olduğu toplumu tanıması ve kendine bir yer edinmesini ifade eder. Bu bütünlüğün varlık nedeni, mevcut yaşam tasarımını oluşturan değerler dizgesini ve bu bilincin oluşturduğu birlik ve beraberliğin bireyin duyu dünyasında kalıcı bir hâle gelecek şekilde yer edinmesini sağlamaktır.
Yazarlar ve yaratıcısı oldukları eserler, bağlı oldukları milletin ortak değerlerini yansıtarak toplumların doğrudan ya da dolaylı olarak sözcüsü olma niteliğini taşırlar. Türk edebiyatının bazı dönemlerinde millî bilincin merkeze alındığı kimi eserler vücuda getirilmiştir. Halime Kaptan ve Vatan Yahut Silistre adlı eserlerin ortak izleklerinden biri millî bilinçtir. Namık Kemal tarafından 1872 yılında yazılmış olan Vatan Yahut Silistre adlı tiyatro eseriyle, Rıfat Ilgaz’ın 1972 yılında yayımladığı Halime Kaptan romanı, toplumun millî bilincine ilişkin bir asırlık süre içindeki devinimini karşılaştırmaya olanak tanır.
Çalışmada, bu iki eser üzerinden millî bilincin ve bu bilinci var eden değerlerin zamanla gösterdiği gelişim ve dönüşümün izleri kurgusal düzlemde incelenmiştir. Karşılaştırmaya dayanan değerlendirmeler sonucunda, çalışmaya konu olan iki eserdeki millî bilinci oluşturan kimi temel değerlerin bir asırlık zaman dilimine meydan okuduğu, kolektif şuurun karşısında duran bazı davranış ve düşüncelerin tarihin her döneminde çeşitli değer çatışmalarına yol açtığı, bu fikir ayrılıklarının ise uzun vadede toplumun pozitif gelişimine katkı sunduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halime Kaptan, Vatan Yahut Silistre, Millî Bilinç, Karşılaştırma

A CENTURY OF NATIONAL CONSCIOUSNESS: HALIME KAPTAN AND VATAN YAHUT SILISTRE

Öz

National consciousness refers to the individual's recognition of the society in which he/she exists, and his/her acquisition of a place for himself/herself. The reason for the existence of this unity is to ensure that the set of values that constitute the current life design and the unity and solidarity formed by this consciousness take a permanent place in the sensory world of the individual. Writers and the works they create reflect the common values of the nation to which they belong and are the direct or indirect spokespersons of societies. In some periods of Turkish literature, some works have been created in which national consciousness is at the center. One of the common themes of Halime Kaptan and Vatan Yahut Silistre is national consciousness. The theater work Vatan Yahut Silistre, written by Namik Kemal in 1872, and the novel Halime Kaptan, published by Rıfat Ilgaz in 1972, allow for a comparison of the movement of the society within a century regarding national consciousness. In this study, the traces of the development and transformation of national consciousness and the values that create this consciousness over time are analyzed on the fictional plane through these two works. As a result of the evaluations based on comparison, it is understood that the basic values that constitute the national consciousness in the two works subject to the study challenge the time period of a century, that some behaviors and thoughts that stand against the collective consciousness lead to various value conflicts in every period of history, and that these disagreements contribute to the positive development of society in the long run.

Anahtar Kelimeler

National Consciousness, Comparison, Vatan Yahut Silistre, Halime Kaptan

Kaynakça

• ASSMANN, Jan, Kültürel Bellek, (Çev. Ayşe Tekin), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2001.
• AŞKAROĞLU, Vedi, “Dede Korkut Hikâyelerinden Dirse Han Oğlu Buğaç Han Anlatısı Üzerine Simgesel / Arketipsel Bir Çözümleme”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 1 (17), 2013, 120-132.
• ÇILGIN, Alev Sınar, “Vatan Yahut Silistre’de Vatan Kavramı”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 9, Bursa 2005, 135-145.
• DOĞAN, Mehtap, “Bilincin Doğasına Yönelik Beş Temel Yaklaşımın Bir Değerlendirmesi”, MetaZihin, Yapay Zekâ ve Zihin Felsefe Dergisi, Sayı: 1, Haziran 2018, 21-55.
• ILGAZ Rıfat, Halime Kaptan, Kültür Yayınları, Ankara 2010.
• KARAAĞAÇ, Günay, Dil Tarih ve İnsan, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2008.
• NAMIK KEMAL, Vatan Yahut Silistre, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2019.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi, Edebiyat Üzerine Makaleler, (Haz. Zeynep Kerman), Dergâh Yayınları, İstanbul 2010.
• USLU, Salih, İlköğretim okulları II. kademede sosyal bilgiler dersinin milli bilincin oluşmasındaki etkisi, Niğde Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Niğde 2011.