An Investigation of Mothers' Early Maladaptive Schemas and Their Self-perceptions of Parental Roles (Explanatory Mixed Design)

Yıl 2024, , 278 - 318, 15.05.2024

Sümeyye Erdemir , Mustafa Kutlu

https://doi.org/10.17679/inuefd.1385130

Öz

The aim of this study is to examine mothers' early maladaptive schemas and self-perceptions of parental roles in terms of various variables and to investigate mothers' views on this issue in depth. The model of the research is explanatory mixed design from mixed method research. The population of the study is women with at least one child living in Malatya province. In the quantitative dimension of the study, the relational screening model was used to determine mothers' early maladaptive schemas and their self-perceptions of parental roles. In the qualitative dimension of the study, phenomenological research method was used. The data in the quantitative part of the study were collected with Young Schema Scale Short Form-3, Self-Perception of Parental Role Scale and Personal Information Form. The data in the qualitative part of the study were collected with a semi-structured interview form. In the quantitative part of the study, 484 mothers and in the qualitative part, 32 mothers were studied. In the quantitative data of the study, t-Test, One-Way Analysis of Variance ANOVA and Pearson Product Moment Correlation Coefficient were used for those who met the normality criterion; Mann-Whitney U Test, Kruskal Wallis-H Test and Spearman Rank Differences Correlation were used for those who did not meet the normality criterion. Content analysis method was used in the qualitative data of the study. In line with the results of the research, suggestions were made to the field workers, related institutions and organisations, and researchers.

Anahtar Kelimeler

Mothers, early maladaptive schemas, self-perceptions of parental roles

Annelerin Erken Dönem Uyumsuz Şemaları ile Ebeveyn Rollerine İlişkin Kendilik Algılarının İncelenmesi (Açıklayıcı Karma Desen)

Öz

Bu araştırmanın amacı, annelerin erken dönem uyumsuz şemaları ile ebeveyn rollerine ilişkin kendilik algılarını çeşitli değişkenler açısından incelemek ve annelerin bu konudaki görüşlerini derinlemesine araştırmaktır. Araştırmanın modeli karma yöntem araştırmalarından açıklayıcı karma desendir. Araştırmanın evreni Malatya ilinde yaşayan en az bir çocuğu olan kadınlardır. Araştırmanın nicel boyutunda annelerin erken dönem uyumsuz şemaları ile ebeveyn rollerine ilişkin kendilik algılarını tespit etmek için ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın nitel boyutunda ise fenomenolojik araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın nicel kısmındaki veriler Young Şema Ölçeği Kısa Form-3, Ebeveyn Rolüne İlişkin Kendilik Algısı Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu ile toplanmıştır. Araştırmanın nitel kısmındaki veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Araştırmanın nicel kısmında 484 anne ile nitel kısmında ise 32 anne ile çalışılmıştır. Araştırmanın nicel verilerinde normallik ölçütünü sağlayanlarda t-Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi ANOVA ve Pearson Moment Çarpım Korelasyon Katsayısı kullanılırken; normallik ölçütünü sağlamayanlarda ise Mann-Whitney U Testi, Kruskal Wallis-H Testi ve Spearman Sıra Farkları Korelasyonu kullanılmıştır. Araştırmanın nitel verilerinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları doğrultusunda alan çalışanlarına, ilgili kurum ve kuruluşlara, araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Anneler, erken dönem uyumsuz şemalar, ebeveyn rollerine ilişkin kendilik algıları

Kaynakça

• Aral, S. M. (2020). 0-6 yaşları arasında çocuğu olan annelerin erken dönem uyumsuz şemalarının ve bağlanma stillerinin ebeveynlik rolüne ilişkin kendilik algısı üzerine etkisi. (Yayın No. 660336) [Yüksek Lisans Tezi, Üsküdar Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Arntz, A. & Jacob, G. (2016). Uygulamada şema terapi: Şema mod yaklaşımına giriş rehberi. (G. Soygüt, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Barnowski Geiser, W. & Geiser Heinrichs, M. (2017). Zor anneler: Yetişkin kızlar ve oğullar için rehber kitap. (E. Özbek, Çev.). İletişim Yayınları.
• Butler, A. C., Brown, G. K., Beck, A. T. & Grisham, J. N. (2002). Assessment of dysfunctional beliefs in borderline personality disorder. Behaviour Research and Therapy, 40(10), 1231-1240. https://doi.org/10.1016/S0005-7967(02)00031-1
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (20. Baskı). Pegem Akademi Yayınları.
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. (3. Baskı). Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş (M. Sözbilir, Çev.). Pegem Akademi.
• Coleman, P. K. & Karraker, K. H. (2000). Parenting self-efficacy among mothers of school-age children. Conceptualization, Measurement, and Correlate, 49 (1): 13–24. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2000.00013.x
• Cori, J. L. (2010). Annenin duygusal yokluğu. (18. Baskı). (B. S. Haktanır, Çev.). Koridor Yayıncılık.
• Çakır, Z. (2007). Antisosyal Kişilik Bozukluğunda Erken Dönem Uyumsuz Şemalar, Algılanan Ebeveynlik Stilleri Ve Şema Sürdürücü Başa Çıkma Davranışları Arasındaki İlişkiler: Şema Terapi Modeli Çerçevesinde Bir İnceleme. (Yayın No. 228976) [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Çolakoğlu, E. T. (2012). Genç yetişkinler ile kendilik algısı, erken dönem uyumsuz şemalar, algılanan ebeveynlik stilleri ve kişilerarasi ilişkiler. (Yayın No. 326179) [Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ersanlı, K. (2012). Benliğin gelişimi ve görevleri. DH Basın Yayın.
• Feeney, J., Hohaus, L., Noller, P. & Alexander, R. P. (2001). Becoming parents: Exploring the bonds between mothers, fathers, and their infants. Cambridge University Press.
• Filliozat, I. (2008). Kusursuz Ebeveyn Yoktur. (H. C. Utku, Çev.). Pegasus Yayınları.
• Foels, R. & Tomcho, T. J. (2007). Gender, interdependent self-construals, and collective self- esteem: women and men are mostly the same. Self and Identity, 4(3), 213-225. https://doi.org/10.1080/13576500444000281
• Forward, S. (2013). Sevgisiz anneler. (M. Yurdakuler, Çev.). İletişim Yayınları.
• Gezer Tuğrul, Y. (2019). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Kadınların Annelik Deneyimleri Üzerine Bir Saha Çalışması. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi. 1(3), 71-90. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jscs/issue/49688/637035
• Güler, K. (2020). Kadınlarda toplumsal cinsiyet rolleri ile erken dönem uyumsuz şemalar, şema başa çıkma biçimleri ve beden imgesi baş etme stratejilerinin ilişkisi. (Yayın No. 628437) [Doktora tezi, Doğuş Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Güler, M. ve Yetim, Ü. (2008). Ebeveyn rolüne ilişkin kendilik algısı ölçeği. Türk Psikoloji Yazıları, 11(22), 34-43. https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/ebeveyn-rolune-iliskin-kendilik-algisi-olcegi-toad.pdf
• Houseknecht, S. (1988). Voluntary childlessness. (M. Sussman & S. Steinmetz, Eds.). Handbook of marriage and the family. Plenum Press.
• İstikbal, E. N. (2020). Anne çocuk ilişkilerinin nesiller arasi aktarımının annelerin anlatıları üzerinden niteliksel yöntemle araştırılması. (Yayın No. 640918) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Maltepe Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Yayınları.
• MacPhee, D., Fritz, J., & Miller Heyl, J. (1996). Ethnic variations in personal social networks and parenting. Child Development, 67(6), 3278-3295. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1996.tb01914.x
• Markus, H., & Wurf, E. (1987). The dynamic self concept: a social psycho logical perspective. Annual Review of Pschology, 299-337. https://www.annualreviews.org/doi/pdf/10.1146/annurev.ps.38.020187.001503
• Marshall, C., & Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. Sage publications.
• Maynard, M. J. & Harding, S. (2010). Perceived parenting and psychological well‐being in UK ethnic minority adolescents. Child: Care, Health and Development, 36(5), 630-638. https://doi.org/10.1111/j.1365-2214.2010.01115.x
• Miller, L., Steiner, D., Reid, S. , Trowell, J., & Holditch, L. (2004). Çocuğunuzu tanıyın: 0-6 yaş. (F. Doruker, Çev.). Altın Kitapları.
• Miller, T. (2005). Annelik duygusu: Mitler ve deneyimler. (G. Tunçer, Çev.). İletişim Yayınları.
• Öngider, N. (2013). Anne baba ile okul öncesi çocuk arasındaki ilişki. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(4), 420-440. https://doi.org/10.5455/cap.20130527
• Öztürk, M. ve Giren, S. (2015). Annelerin Ebeveynlik Algıları ile Çocuklarının Problem Davranışlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2). doi: 10.17556/jef.23074
• Rafaeli, E., Bernstein, D.P., & Young, J.E. (2011). Şema terapi ayırıcı özellikler. Bilişsel ve davranışçı terapiler serisi. (M. Şaşıoğlu, Çev.). Psikonet Yayınları.
• Seçer, Z., Çeliköz, N. ve Yaşa, S. (2008). Okulöncesi eğitim kurumlaına devam eden çocuklarin annelerinin ebeveynliğe yönelik tutumları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2(19), 413-428. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1723969
• Sever, M. (2015). Kadınlık, annelik, gönüllü çocuksuzluk: Elisabeth Badinter’den Kadınlık mı Annelik mi?, Tina Miller’dan Annelik Duygusu: Mitler ve Deneyimler ve Corinne Maier’den No Kid üzerinden bir karşılaştırmalı okuma çalışması. Fe Dergi. 7(2), 72-86. DOI: 10.1501/Fe0001_0000000144
• Sevigny, P. R. & Loutzenhiser L. (2009). Predictors of parenting self-efficacy in mothers and fathers of toddlers. Child: Care, Health and Development, 36 (2), 179–189. https://doi.org/10.1111/j.1365-2214.2009.00980.x
• Shavelson, J. R., Hubner, J. J., & Stanton, G. C. (1976). Self-Concept: validation of construct interpretations. Review of Educational Research. 46(3), 407-441. https://doi.org/10.3102/00346543046003407
• Soygüt, G., Çakır, Z. ve Karaosmanoğlu, A. (2008). Ebeveynlik Biçimlerinin Değerlendirilmesi: Young Ebeveynlik Ölçeği’nin Psikometrik Özelliklerine İlişkin Bir İnceleme. Türk Psikoloji Yazıları. 11(22), 17-30.
• Soygüt, G., Karaosmanoğlu, A. ve Çakır, Z. (2009). Erken dönem uyumsuz şemaların değerlendirilmesi: Young Şema Ölçeği Kısa Form-3’ün psikometrik özelliklerine ilişkin bir inceleme. Türk Psikiyatri Dergisi, 20(1), 75-84.
• TÜİK. (2021). Evlenme ve boşanma istatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu. Aralık 10, 2021,file:///C:/Users/PFE/Downloads/Evlenme_ve_Bo%C5%9Fanma_%C4%B0statistikleri_25.02.2021%20(1).pdf
• Uçakcı Asalıoğlu, C., Ercan, F., Erdem, E. ve Tüfekci Akcan, A. (2020). Kadınların anneliğe ilişkin görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 19(75), 1546-1561. DOI:10.17755/esosder.441265
• Ülker, M. (2016). Kadınlarda çocukluk dönemi mutluluk anıları ile ebeveynlik rollerine ilişkin kendilik algısı arasındaki ilişki. (Yayın No. 430695) [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Yılmaz, H. ve Ülker, M. (2018). Kadınlarda çocukluk dönemi mutluluk anıları ile ebeveynlik rollerine ilişkin kendilik algısı. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (1), 47- 57. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/578144
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, T. (2013). 3-6 yaşında olup anaokuluna giden çocukların annelerinde algıladıkları ebeveynlik biçimleri ile çocuk yetiştirme tutumları ve erken dönem uyumsuz şemaların ilişkileri. (Yayın No. 344731) [Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Yolalan, H., Köse Karaca, B. ve Karaosmanoglu, H. A. (2023). Klinik Olan ve Klinik Olmayan Yetişkin Örneklemlerinde Algılanan Ebeveynlik Biçimleri ile Depresyon Arasındaki İlişkide Şema Modlarının Aracı Rolü. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi. 10 (1) , 25-56 . DOI: 10.31682/ayna.962357
• Young, J. E. (1990). Practitioner's resource series. Cognitive therapy for personality disorders: a schema-focused approach. Professional Resource Exchange.
• Young, J, E., (1999). Cognitive theraphy for personality disorders: a schemafocused approach. Professional Resource Pres.
• Young, J. E., & Klosko, J. S. (1994). Reinventing your life. Plume.
• Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy: A practitioner’s guide. The Guildford Press.
• Young, J. E., Kolosko, J. S., & Weeishaar, M. E., (2009). Şema terapi. (T. V. Soylu, Çev.). Litera Yayıncılık.
• Winnicott, D. W. (1986). Home Is Where We Start From. Reading. Mass.: Addison-Wesley Publishing Company Inc.