Eğitimde Karşılaşılan Çeşitli Eşitsizliklerin Ürettiği Bazı Pedagojik Sonuçlar ve Sınıf Ortamına Etkileri

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 3, 1870 - 1897, 31.12.2022

Abdulgazi Kaymaz , Taner Atmaca

https://doi.org/10.17679/inuefd.1169970

Öz

Bu araştırmanın temel amacı eğitimde karşılaşılan çeşitli eşitsizliklerin sınıf içindeki uygulamalara nasıl yansıdığını öğretmenlerin görüşleri doğrultusunda incelemektir. Çalışmada nitel araştırma geleneği içerisinde yer alan fenomenoloji deseninden yararlanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Düzce’de görev yapan ve maksimum çeşitlilik örnekleme tekniği ile belirlenen toplam on dokuz öğretmen meydana getirmektedir. Çalışmanın veri toplama aracında yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Veriler toplanırken araştırmacılar tek tek randevu alarak her bir görüşmeci ile yüz yüze ve ses kaydı alarak görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde içerik analizinden ve yorumlayıcı fenomenolojiden yararlanılmıştır. Analizler sonucunda toplam üç tema oluşturulmuştur. Eşitsizliklerin sınıf içi pratiklere etkileri, eşitsizliklerin öğrencilerin gelişimlerine etkileri ve eşitsizliklerin eğitime etkisini azaltmada öğretmenlerin uygulamaları temalarının altında kategoriler ve kodlar meydana getirilmiştir. Araştırma bulguları eşitsizliklerin sınıfta öğrencilerin hem davranışlarına hem de eğitim-öğretim süreçlerine olumsuz yansıdığını göstermektedir. Zayıf arkadaşlık ilişkileri, kuralları ihlal etme, zorbalık, çekingenlik gibi durumlar eşitsizliklerle birlikte belirgin hale gelebilmektedir. Eğitim-öğretime ilgisizlik, zayıf okul bağlılığı, derslerle yeteri kadar ilgilenmeme, başarısızlık korkusu, dil gelişiminde gerilik, düşük yaşantı zenginliği gibi etkiler eşitsizlikler neticesinde ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Eğitimde eşitsizlikler, kültürel sermaye, sosyal sermaye

Kaynakça

• Aktay, Y. (2014). Modernleşme ve gelenek bağlamında dini bilgi ve otoritenin dönüşümü. Modern Türkiye’de siyasi düşünce: İslamcılık (Yasin Aktay, M. Gültekingil ve Tanıl Bora, Editörler) içinde, ss. 345-347. İstanbul: İletişim Yayınevi.
• Alkan, E.Ö. (2018). Aile parçalanmasının çocuğun okul başarısına etkisi: Trabzon örneği. Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 4(5), 167-225.
• Alpman, P. S. (2009). Toplumsal sınıflar ve eğitim (Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ veri tabanından erişildi. (Tez No:234869).
• Arastaman, G., Fidan-Öztürk, İ. ve Fidan, T. (2018). Nitel araştırmada geçerlik ve güvenirlik: Kuramsal bir inceleme. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 37-75.
• Atmaca, T. (2018). Eğitimde eşitlik yanılsaması: Türkiye'de eğitimde eşitsizliklerin yeniden üretimi. Türkiye'de toplumsal tabakalaşma ve eşitisizlik (Cilt 2, s. 215-253; Editör: Lütfi Sunar) içinde. Ankara: Nobel Akademi.
• Atmaca, T. (2019). Eğitimde toplumsal eşitsizliğin kültürel sermayenin aktarımıyla yeniden üretilmesi. (Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ veri tabanından erişildi. (Tez No:548573).
• Atmaca, T. (2020). Covid-19 salgınıyla eğitimde ortaya çıkan çaşıtlı fırsatlara, risklere ve eşitsizliklere bakış. F. Çakı (Ed.), Modernitenin pandemik halleri (227–241). Ankara: Nobel Yayınları
• Atmaca, T. (2021). Eğitim eşitsizliklerinin sınıf İçi pratiklere ve öğrencilerin gelişim alanlarına yansımaları. HAYEF: Journal of Education, 18(3), 353-384.
• Aydın, K. (2018). Max Weber, eşitsizlik ve toplumsal tabakalaşma. Journal of Economy Culture and Society, 57, 245-267.
• Aydoğan, Y.A. ve Tunç, B. (2020). Öğrencilerin toplumsal köken özellikleri ve istenmeyen davranışlar: Meslek liselerinde bir durum analizi. e-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7, 185-206.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Bourdieu, P. (1995). Pratik nedenler (H. Tufan, Çeviren). İstanbul: Kesit Yayınevi.
• Bourdieu, P. (2015). Pratik nedenler (Hülya Uğur Tanrıöver, Çev.). İstanbul: Hil
• Bourdieu, P. ve Passeron, J. (2014). Varisler, öğrenciler ve kültür (L. Ünsaldı, Çeviren). Ankara: Heretik Yayınevi.
• Bozan, S. ve Ekinci, A. (2020). Öğretmenlerin mesleklerinin ilk yıllarında sınıf yönetiminde yaşadıkları sorunlara ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Education Journal, 28(1), 137-153.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Cevizci, S., Uludağ, A., Babaoğlu, Ü. T., Karaahmet, E., Vural, A., Şahin, E. M., Özdemir, H. ve Ünver, A. (2015). Dezavantajlı öğrencilerde sağlık algısının ve psikososyal becerilerin geliştirilmesi: Okul tabanlı bir müdahale çalışması. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(1), 39-48.
• Coşkun, İ. (2014). Türkiye'de eğitim başarısında eşitsizlikler: PISA 2012 ve Ankara örneği (Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ veri tabanından erişildi. (Tez No:376378).
• Cülha, A. (2020). Dezavantajlı grupların eğitim öğretim hizmetlerinden yararlanma durumlarının paydaş görüşlerine göre incelenmesi. (Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ veri tabanından erişildi. (Tez No:634710).
• Çelik, Ç. (2014). Sosyal sermaye, ebeveyn ağları ve okul başarısı. Cogito, 76, 265-290.
• Çelikkol, Ö. (2017). Liselere erişim bağlamında eğitimsel eşitsizlik alanlarının araştırılması (Isparta Örneği). (Doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ veri tabanından erişildi. (Tez No:488932).
• Çınar, H. (2015). 2000-2012 Döneminde Türkiye’de yoksulluk ve gelir dağılımındaki eşitsizlik sorunsalı. (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ veri tabanından erişildi. (Tez No:396855).
• Çolak Bakçay, E. (2015). Sanat eğitiminde toplumsal eşitsizliğin yeniden üretilmesi. Sanat-Tasarım Dergisi, 6, 7-16.
• Demirer, H. A. (2020). Dağıtımcı ve sosyal eşitsizlik ekseninde eşitsizliğin farklı yüzleri. Akademik Hassasiyetler, 7(14), 519-549.
• Duran, A. (2015). Cultural capital and student engagement: Examining the differences between culturally relevant curriculum and traditional instruction in an elementary school setting (Unpublished doctoral dissertation). University of Redlands, California-USA.
• Ersoy, F. (2017). Fenomenoloji. Eğitimde nitel araştırma desenleri (Ahmet Saban ve Ali Ersoy, Editörler) içinde. Ankara: Anı Yayıncılık, ss. 81-138.
• Evans, M., Kelley, J. & Sikora, J. (2014). Scholarly culture and academic performance in 42 nations. Social Forces, 92(4), 1573–1605. doi: 10.1093/sf/sou030
• Gezgin, E. (2016). Eğitimde fırsat eşitliği mi dediniz? Çanakkale Fevzipaşa Mahallesi’nde öğrenci olmak. Journal of Human Sciences, 13(2), 2768- 2792.
• Gooding, Y. (2001). The relationship between parental educational level and academic success of college freshmen (Doctoral dissertation, Iowa State University, USA). https://dr.lib.iastate.edu/entities/publication/a8da84ec-4eb0-4baa-8566-fa7c169642a5 adresinden erişildi.
• Gökalp, M. ve Gönülal, E. (2017). Sınıf yönetimi uygulamalarında değişim ve yeni paradigmalar. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(2),43-50.
• Hesapçıoğlu, M. ve Dündar, S. (2011). Türkiye'de fırsat eşitliği ve postmodernizm. Konya: Eğitim Akademi Yayınları. İnan, F. (2013). Sivil G20 Türkiye raporu. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV).
• Kaplan, M. ve Yardımcıoğlu, M. (2020). Alan, habitus ve sermaye kavramlarıyla Piere Bourdieu. HABİTUS Toplumbilim Dergisi, 1, 23-37.
• Karaoğlu, H. ve Çoban Esen, A. (2019). Türkiye’de okul öncesi eğitimde dil gelişimi ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 211-229.
• Karip, E. ve Sunar, S. (2021). Türkiye’nin TIMSS 2019 performansı üzerine değerlendirme ve öneriler. TEDMEM.
• Kaya, E. (2021). toplumsal eşitsizlik ve dijital okuryazarlık: lise öğrencileri üzerine bir alan araştırması. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 3(2), 32-69.
• Kubilay, S. (2021). Dijital ayrım: Eğitimde eşitsizlik sorunsalı. A. K. Namlı (Editör), Eğitim ve Bilim (s. 59-74) içinde. İstanbul: EfeAkademi Yayınevi.
• Kutluca, K. (2012). Türkiye’de açlık ve yoksulluk sınırının bölgesel analizi (2009-2011). (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ veri tabanından erişildi. (Tez No:330141).
• Lareau, A. & Weininger, E. (2004). Cultural capital in educational research: A critical assessment. (David L. Swartz ve Vera L. Zolberg, Ed.). After Bourdieu: Influence, critique, elaboration içinde (s. 105-144). Dordrecht: Kluwer Academic.
• Özbaş, M. (2012). Student and parental perceptions on meeting the educational needs of the disadvantaged students in the primary schools. Educational Research, 3(3), 311-319.
• Özbaş, M. (2018). Dezavantajlı sosyolojik tabakalarda zorunlu eğitim sürecini etkileyen değişkenler. Kastamonu Education Journal, 26(4), 1143-1154.
• Özcan K., Balyer, A. ve Yıldız, A. (2018). Ekonomik olarak dezavantajlı bölgelerde görev yapan ortaokul müdürlerinin liderlik davranışları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 532-547.
• Özer, M. ve Suna, H. E. (2020). Covid 19 salgını ve eğitim. Türkiye Bilimler Akademisi. htps://meslegimhayatim.meb.gov.tr/photos/2020/07/07/küreselsalgin_5f044f94eec23.pdf.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (Çeviren: Mesut Bütün-Selçuk Beşir Demir). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Polatcan, M. ve Kılınç, A. Ç. (2018). Fenomenoloji ve araştırmalarda fenomenolojik yöntem. Eğitimde araştırma yöntemleri (Editörler: Kadir Beycioğlu, Niyazi Özer ve Yaşar Kondakçı) içinde, ss. 391-408. Ankara: Pegem Akademi
• Senemoğlu, N. (1989). Okulöncesi eğitimde dilin önemi. Milli Eğitim Vakfı Dergisi. 4(14), 21–22
• Sunar, L. (2018). Sosyal tabakalaşma. İstanbul: AUZEF
• Sunar, L. ve Akkuş Güvendi, M. (2020). “Ortadaki fili” görmek: Dünyada ve Türkiye’de sosyoekonomik eşitsizliklerin tezahürleri. İnsan ve Toplum, 10(4), 1-40.
• Swartz, D. (2011). Kültür ve iktidar Pierre Bourdieu’nün sosyolojisi. (E. Gen, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, H. (2019). Türkiye'de eğitimde fırsat eşit(siz)liği ve bireylerin eğitim kararları: Ardahan ve Karabük örneği. (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ veri tabanından erişildi. (Tez No:550497).
• Tayanç, M. (2021). Çağın gerisinde yaşayanlar: Göç, kent ve dijital eşitsizlik. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8, 133-154.
• TEDMEM. (2021). https://tedmem.org/yayin/20-milli-egitim-surasi-konularina-iliskin-gorus-oneriler. Mayıs 2022 tarihinde tedmem.org: https://tedmem.org/yayin/20-milli-egitim-surasi-konularina-iliskin-gorus-oneriler adresinden alındı
• Ünal, A. (2004). Sosyal tabakalaşma bağlamında Pierre Bourdieu'nün kültürel sermaye kavramı (Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ veri tabanından erişildi. (Tez No:144101).
• van Mannen, M. (1990). Researchinh lived experience: Human science for an action sensitive pedagogy. New York: State Universty of New York
• Yamlı, A. (2021). Eğitimde eşitsizlikle başa çıkmak uzman görüşleri temelinde eğitim sistemi ve politikalarının analizi. (Yüksek lisans tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ veri tabanından erişildi. (Tez No:696724).
• Yanık, D. ve Ediz, Ç. (2022). Aile içi şiddetin mağdurları: Çocuklar. Meyad Akademi, 3(1), 272-284.
• Yanıklar, C. (2010). Post-modernist antipati: Post modern sınıf(sızlık) yaklaşımlarına eleştirel bir bakış. Anakara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(1), 205-227.
• Yazgan, P. (2021). Salgında biz eğitimciler. Eleştirel Pedagoji, 68.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, S. ve Güntekin, D. (2019). Türkiye’de eğitim eşitsizliğinin farklı yüzleri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 271-29.
• Yumuşak, G. ve Balcı, Ö. (2018). Öğretmenlerin istenmeyen davranışları ile başa çıkma yöntemleri ve bu yöntemlerin etkinliğine ilişkin görüşleri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(40), 223-254.