Münşeatların Yazma Eğitimindeki Yeri

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 3, 1365 - 1403, 31.12.2022

Emine Özlek , Hasan Kavruk

https://doi.org/10.17679/inuefd.1198413

Öz

Bu çalışmada, 14-20. yüzyıllar arasında Türk Edebiyatı’nda yazma/yazışma kuralları ile ilgili bilgi verme gayesiyle yazılmış münşeatların, günümüz Türkçe yazma eğitimi çerçevesinde incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu maksatla, her yüzyıldan en az bir tane olmak üzere, uzman görüşü ile evreni yansıttığı düşünülerek seçilen on sekiz eserde yer alan yazma eğitimi ile ilgili veriler, doküman incelemesi yöntemiyle toplanıp sınıflandırılmıştır. Yazma eğitimi kapsamında değerlendirilebilecek veriler, betimsel analiz ve içerik analizi yöntemleriyle çözümlenip günümüzde karşılık geldikleri alt başlıklara yerleştirilmiş, iki dönem literatürü arasındaki benzerlik ve farklılıklar tespit edilmiştir. Tarama modelinde hazırlanan bu nitel araştırmada, yazma eğitiminin önemi, zihinsel ve düşünsel kaynakları, temel ilkeleri, metinsellik ölçütleri, anlatım tarzları, anlatım bozuklukları, yazma sürecinin aşamaları, yazılı anlatımın unsurları, yazma yöntem ve teknikleri, yazma eğitiminde yararlanılan metin türleri, yazma modelleri, yazılı anlatımın değerlendirilmesi benzeri bulgulara ulaşılmış, bu yazma eğitimi unsurlarının güncellenebilirliği, Türkçe öğretiminde kullanılıp kullanılamayacağı tartışılmıştır. Ayrıca bugün kullanılmayıp bu eserlerde yer alan yazma eğitimi unsurları da tespit edilmiştir. Bulgulardan hareketle, bilgi verme gayesiyle yazılmış münşeatlarda uygulamaya, kusursuz nesir yazmaya, dolayısıyla bunun kurallarını öğretmeye büyük önem verildiği, yazma eğitiminin bu eserlerde özel ve resmî yazışmalar üzerinden yürütüldüğü, bu alanda sağlanan başarının bütün bilim dallarında ilerleme sağlayacağına vurgu yapıldığı gibi kayda değer sonuçlara ulaşılmıştır. Geçmiş ve gelecek arasında köprü görevi üstlenecek olan bu çalışmanın, Türkçe öğretiminin geçmişten alınan güçle gelecekte daha ileri seviyelere ulaşmasını sağlamada yeni bir adım oluşturması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Münşeat, yazma eğitimi, Türkçe öğretimi

Kaynakça

• Açık, F. (2010). Türkçe Öğretmeni Yetiştirme Programında Mevcut Alan Derslerinin Kültürel Boyutu. Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), 15-26.
• Ahmed Râmî (1308). İnşâ-yı Edebî ve Fennî. İstanbul: İstepan Matbaası.
• Ahmed Râsim (1901). İlâveli Hazîne-i Mekâtib Yâhud Mükemmel Münşeât. İstanbul: Feridiyye Matbaası.
• Alan, Y. (1994). Lisan ve İnsan. İstanbul: T.Ö.V. Yayınları.
• Arıcı, A. F. (2008). Üniversite Öğrencilerinin Yazılı Anlatım Hataları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 209-220.
• Arıcı, A. F. ve Ungan, S. (2008). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Yazılı Anlatım Çalışmalarının Bazı Yönlerden Değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 317-327.
• Baltacı, A. (2017). Nitel Veri Analizinde Miles-Huberman Modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
• Baş, T. ve Akturan, U. (2017). Sosyal Bilimlerde Bilgisayar Destekli Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Bilgegil, M. K. (2015). Edebiyat Bilgi ve Teorileri. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
• Coşkun, E. (2013a). Yazma eğitiminde aşamalı gelişim. M. Özbay (Ed.), Yazma Eğitimi içinde ss. 49-87. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Coşkun, E. (2013b). Türkçe öğretiminde metin bilgisi. A. Kırkkılıç ve H. Akyol (Ed.), İlköğretimde Türkçe Öğretimi içinde ss. 231-283. Pegem Akademi Yayınları.
• Çelebi, M. D. (2006). Türkiye'de Anadili Eğitimi ve Yabancı Dil Öğretimi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (21), 285-307.
• De Beaugrande, R. A. & Dressler, W. A. (1981). Introduction to Text Linguistics. Longman Group Company.
• Devellioğlu, F. (1996). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• Dilçin, C. (2005). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Dilidüzgün, Ş. (2019). Dilbilim ve Metin Bilgisi ile İlgili Temel Kavramlar. H. Karatay (Ed.), Dil Eğitiminin Temel Kavramları içinde ss. 151-185. Ankara: Asos Yayınları.
• Fidan, T. ve Öztürk, İ. (2015). Perspectives and Expectations of Union Member and Nonunion Member Teachers on Teacher Unions. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(2), 191-220.
• Flower, L. & Hayes, J. R. (1981). A Cognitive Process Theory of Writing. College Composition and Communication, 32, 365-387.
• Göçer, A. (2010a). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Yazılı Anlatım Becerilerinin Süreç Yaklaşımı ve Metinsellik Ölçütleri Ekseninde Değerlendirilmesi (Niğde üniversitesi örneği). Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(1), 271-290.
• Göçer, A. (2010b, Ocak). Türkçe Öğretiminde Yazma Eğitimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 178-195.
• Göçer, A. (2019). Yazma Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Gökyay, O. Ş. (2008, Temmuz). Tanzimat Dönemine Değin Mektup. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi Mektup Özel Sayısı, 30(274), 17-87.
• Gültekin, H. (2007). Türk edebiyatında inşâ-tarihî gelişim-kuram-sözlük ve metin. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Günay, V. D. (2013). Metin Bilgisi. İstanbul: Papatya Yayıncılık.
• Gündüz, O. ve Şimşek, T. (2016). Anlatma Teknikleri 2 Uygulamalı Yazma Eğitimi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Haksever, H. İ. (1995). Eski Türk edebiyatında münşeatlar ve Nergisî'nin Münşeatı. Yayımlanmamış doktora tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Haksever, H. İ. (2011). Ahmed-i Dâʽî'nin Teressül'ü. Turkish Studies, 6(1), 1265-1273.
• İlm-i İnşâ (tarih yok). Sül. Küt. Y. B. No: 5006.
• İlm-i İnşâ (tarih yok). Sül. Küt. Y. B. No: 2986.
• İlm-i İnşâ (tarih yok). Sül. Küt. Y. B. No: 622.
• İnşâ Risâlesi (tarih yok). Sül. Küt. Y. B. No: 4009.
• İnşâ-i Mergûb (tarih yok). Sül. Küt. Y. B. No: 503.
• İnşâ-i Mergûb (tarih yok). Sül. Küt. İzmir No: 807.
• İnşâü’l-Mergûb (tarih yok). Sül. Küt. Y. B. No: 2070.
• İşeri, K. (2011). Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Metinsellik Özellikleri. H. Ülper (Ed.), Türkçe Ders Kitabı Çözümlemeleri içinde ss. 91-113. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karahan, L. (2010). Türkçe öğretiminde eski Türk edebiyatı eserlerinden faydalanma yolları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Kitap.
• Karatay, H. (2010). Bağdaşıklık Araçlarını Kullanma Düzeyi ile Tutarlı Metin Yazma Arasındaki İlişki. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 373-385. Kavâ ̒id-i İnşâ ve Münşeât (tarih yok). Sül. Küt. Halet Efendi No: 815.
• Kırca, E. (2016, Aralık). Münşeât MecmuâlarınınTtarihî Gelişimi ve Râmî Mehmed Paşa'nın "Hulâsa-i İnşâ" İsimli Eseri. Tarih ve Gelecek Dergisi, 2(3), 84-100.
• Kıymaz, M. S. (2019). 2019 Türkçe Dersi Öğretim Programı -2- Öğrenme Alanları, Kazanımlar, Diğer Derslerle İlişkisi. A. Akçay ve M. N. Kardaş (Ed.), Türkçe Dersi Öğretim Programları içinde ss. 167-182. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• MEB. (2015). Türkçe Dersi (1-8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2019). Nitel Veri Analizi (3. Baskı). (Ed.: Sadegül Akbaba Altun, Ali Ersoy, Çev.). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Nuri Efendi (1886). Münşeât-ı Azîziye. İstanbul: Cemal Efendi Matbaası.
• Oral, G. (2003). Yine Yazı Yazıyoruz. Ankara: Pegem Akademi.
• Osmanzâde Tâib (tarih yok). Münşeât-ı Osman-zâde Taib. Sül. Küt. Serez No: 2771.
• Ökten, C. (2013). Yazma Dersinin Serüveni: İnşâdan Kompozisyona. Türkiyat Mecmuası, (23), 91-108.
• Özdemir, B. (2014). Analitik yazma ve değerlendirme modelinin Türkçe öğretmeni adaylarının yazma becerilerine ve yazma tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Pala, İ. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ.
• R. Fâik (1312). Fenn-i İnşâ. İstanbul: Karabet Matbaası.
• Süleyman Bey (1288). Mebâni'l-İnşâ (Cild-i Evvel). İstanbul: Mekteb-i Fünûn-ı Harbiyye-i Hazret-i Şâhâne.
• Şanal, M. (2017). Eğitimin Tarihi Temelleri. M. Onur ve M. Şanal (Ed.), Eğitim Bilimine Giriş içinde ss. 117-151. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Şeyh Mahmud bin Edhem (1491). Gülşen-i İnşâ. Sül. Küt. Kadı-zâde Mehmed Efendi No: 421.
• Şimşek, H. (2009). Eğitim Tarihi Araştırmalarında Yöntem Sorunu. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 33-51.
• Temizkan, M. (2003). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Yazılı Anlatımlarının Dil Gelişimi Bakımından İncelenmesi. TÜBAR, 13, 219-232.
• Unan, F. (2014). Yahyâ bin Mehmed el-Kâtib Menâhicü'l-İnşâ. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yakıcı, A., Yücel, M., Doğan, M. ve Yelok, S. (2008). Üniversiteler İçin Türkçe-1 Yazılı Anlatım. Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yörük, Y. (1999). Güzel Konuşma/Yazma. İstanbul: Serhat Yayınları.
• Yüzbaşıoğlu, M. (1984). Örneklerle Yazılı ve Sözlü Anlatım Bilgileri. İstanbul: Serhat Kitap Yayın Dağıtım.