Ortaokul Matematik Ders Kitaplarında Veri İşleme Öğrenme Alanındaki Grafiklerin Grafiksel Yeterlikler Çerçevesinde İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 1, 582 - 606, 13.05.2023

Sefa Uyanık , Zeynep Medine Özmen

https://doi.org/10.17679/inuefd.1069560

Öz

Grafiklerin yaşamımızdaki önemi göz önünde alındığında istatistik öğretimlerinde grafiklerin nasıl ele alındığı da önem kazanmaktadır. İstatistik öğretimlerimiz sonucunda ise grafiğe ilişkin öğrencilerin üst düzey anlamalara sahip olması ve grafiklere ilişkin gerekli görülen yeterliklere sahip olmaları beklenmektedir. Bu bağlamda öğrencilerin grafiklere ilişkin kavramsal bir anlama gerçekleştirmesinde istatistik öğretimlerinde grafiklerin nasıl ele alındığı önemli olmaktadır. Öğretmenler öğretimlerini planlarken başta ders kitapları olmak üzere farklı kaynaklardan yararlanmaktadır. Bu anlamda ders kitapları öğretimlerimiz için önemli unsurlar arasında yer almaktadır. Bu kapsamda bu çalışmada ortaokul matematik ders kitaplarında istatistik öğretiminde yer verilen grafiklere yönelik etkinliklerin grafiksel yeterlikler ve grafik anlama düzeyleri açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada nitel araştırma yaklaşımı benimsenmekte olup doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmanın verileri Milli Eğitim Bakanlığı tarafından önerilen ve 2020-2021 eğitim-öğretim yılında ortaokullarda 5, 6, 7 ve 8. sınıf seviyeleri için kullanılan matematik ders kitaplarında yapılan incelemeler doğrultusunda toplanmıştır. Ortaokul matematik ders kitaplarındaki istatistik öğrenme alanında yer verilen grafik ile ilgili etkinlikler grafik anlama düzeyleri ve grafiksel yeterlikler kapsamında incelenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına bakıldığında ders kitaplarındaki etkinliklerde yer alan soruların genellikle daha düşük anlama düzeyleri ve yeterlikler ile sınırlı kaldığı görülmektedir. Bu bağlamda ders kitaplarında grafiklerle ilgili daha üst düzey anlamaları ölçecek soruları içeren etkinliklere yer verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

grafik öğretimi, grafiksel yeterlilik, matematik ders kitabı.

Kaynakça

• Akar, N. (2018). İlköğretim matematik öğretmen adaylarının grafiklere ilişkin alan bilgilerinin antropoloji açıdan incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Aoyama, K. (2007). Investigating a hierarchy of students’ interpretations of graphs. International Electronic Journal of Mathematics Education, 2(3), 298-318. https://doi.org/10.29333/iejme/214
• Arslan, S., & Özpınar, İ. (2009). Yeni ilköğretim 6. sınıf matematik ders kitaplarının öğretim programına uygunluğunun incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(2), 26-38.
• Auster, E. R. & Wylie, K. K. (2006). Creating active learning in the classroom: A systematic approach. Journal of Management Education, 30(2), 333-353. https://doi.org/10.1177%2F1052562905283346
• Bannister, VRP., Jamar, I. & Mutegi, JW. (2007). Line graph learning. Science and Children, 45(2), 30-32.
• Bargagliotti, A., Franklin, C., Arnold, P., Gould, R., Johnson, S., Perez, L., & Spangler, D. (2020). Pre-K-12 guidelines for assessment and ınstruction in statistics education ıı (GAISE II): A framework for statistics and data science education. American Statistical Association and National Council of Teachers of Mathematics.
• Batanero, C., Burrill, G., & Reading, C. (2011). Overview: Challenges for teaching statistics in school mathematics and preparing mathematics teachers. In C. Batanero, G. Burrill, & C. Reading (Eds.), Teaching statistics in school mathematics - Challenges for teaching and teacher education: A joint ICMI/IASE study (pp. 407- 418). The Netherlands: Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-1131-0
• Batur, A., & Baydar-Elmas, H. (2019, Eylül 26-28). Ortaokul matematik ders kitaplarının GAISE raporu açısından incelenmesi. [Bildiri Sunumu]. 4. Uluslararası Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Sempozyumu, İzmir.
• Bayazıt, İ. (2011). Öğretmen adaylarının grafikler konusundaki bilgi düzeyleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(4), 1325-1346.
• Ben-Zvi, D., & Garfield, J. (2004). Statistical literacy, reasoning and thinking: Goals, definitions and challenges. In D. Ben-Zvi, and J. Garfield (Eds.), The challenge of developing statistical literacy, reasoning and thinking (pp. 3-16). The Netherlands: Kluwer Academic Publishers. https://doi.org/10.1007/1-4020-2278-6_1
• Bingölbalı, E., & Bingölbalı, F. (2020). İlköğretim matematik ders kitaplarındaki görevlerin çoklu kazanımlar ve çoklu çözüm yöntemleri açısından incelenmesi. International Journal of Educational Studies in Mathematics , 7 (4), 214-235.
• Bragdon, D., Pandiscio, E., & Speer, N. (2019). University students’ graph interpretation and comprehension abilities. Investigations in Mathematics Learning, 11(4), 275-290. https://doi.org/10.1080/19477503.2018.1480862
• Callingham, R., & Watson, J. M. (2017). The development of statistical literacy at school. Statistics Education Research Journal, 17(1), 181-201.
• Curcio, F. R. (1987). Comprehension of mathematical relationships expressed in graphs. Journal for Research in Mathematics Education, 18(5), 382–393. https://doi.org/10.5951/jresematheduc.18.5.0382
• Çelik, D. & Sağlam Arslan, A. (2012). Öğretmen adaylarının çoklu gösterimleri kullanma becerilerinin analizi. İlköğretim Online, 11(1), 239-250.
• delMas, R. C. (2002). Statistical literacy, reasoning, and leaming: A commentary. Journal of Statistics Education, 10(3). https://doi.org/10.1080/10691898.2002.11910674
• delMas, R., Garfield, J., Ooms, A., & Chance, B. (2007). Assessing students’ conceptual understanding after a first course in statistics. Statistics Education Research Journal, 6(2), 28-58.
• Delport, D. H. (2021). Teaching first-year statistics students with COVID-19 real-world data: Graphs. Teaching Statistics, 43, 36-43. https://doi.org/10.1111/test.12245
• Deringöl, Y. (2020). Problem posing activities in primary school mathematics textbooks. İlköğretim Online, 19(3). https://doi.org/10.17051/ilkonline.2020.734556
• Diaz-Levicoy, D., Batanero, C., Arteaga, P. & Gea, M. M. (2019). Chilean children’s reading levels of statistical graphs. Internatıonal Electronıc Journal Of Mathematıcs Educatıon, 14(3), 689-700. http://doi.org/10.29333/iejme/5786
• Erbilgin, E., Arıkan, S. & Yabanlı, H. (2015). Çizgi grafiğini yorumlama ve oluşturma becerilerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(2), 43-61.
• Erşen, ZB, Bülbül, B. Ö., & Güler, M. (2021). Matematik ders kitaplarında bulunan çözümlü örneklerin zihnin geometrik alışkanlıklarının kullanımına ilişkin analizi. Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi Dergisi (TURCOMAT) , 12 (1), 349-377. https: //doi.org/0.16949/turkbilmat.850882
• Franklin, C., Kader, G., Mewborn, D., Moreno, J., Peck, R., Perry, M., & Scheaffer, R. (2007). Guidelines for assessment and ınstruction in statistics education (GAISE) report: A pre-k–12 curriculum framework. Alexandria, VA: American Statistical Association.
• Friel, S. N.; Curcio, R. F. & Bright, G. W. (2001). Making sense of graphs: Critical factors ınfluencing comprehension and ınstructional ımplications. Journal for Research in Mathematics Education,32 (2), 124-158. https://doi.org/10.2307/749671
• Glazer, N. (2011). Challenges with graph interpretation: A review of the literature. Studies in Science Education, 47(2), 183–210. https://doi.org/10.1080/03057267.2011.605307
• González, M. T., Espinel, M. C., & Ainley, J. (2011). Teachers’ graphical competence. In C. Batanero, G. Burrill, & C. Reading (Eds.) Teaching statistics in school mathematics- Challenges for teaching and teacher education (pp.187-197). 18th ICMI Study. New York: Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-1131-0_20
• Güler, H. K. (2019). Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin grafik çizme ve grafik verilerini yorumlama süreçlerinin incelenmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Güler, H. K., & Kabar, M. G. D. (2021). Ortaokul öğrencilerinin istatistiksel grafikleri okuma ve yorumlama düzeylerinin incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(1), 23-52. https://doi.org/10.30703/cije.677238
• Gültekin, C. (2014). Ortaöğretim öğrencileri ile üniversite öğrencilerinin hal değişimi, çözeltiler ve çözünürlük konul arı ile ilgili grafik çizme okuma ve yorumlama becerilerinin karşılaştırılması [Yayınlanmamış doktora tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Hotmanoğlu, Ç. (2014). Sekizinci sınıf öğrencilerinin grafik çizme yorumlama ve grafikleri diğer gösterimlerle ilişkilendirme becerilerinin incelenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Kanlı, U. (2004). Proje-2061’in ışığında fizik ders kitaplarının eğitimsel tasarımına eleştirel bir bakış. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 123-155.
• Karaaslan, N. S. (2019). 8. Sınıf matematik ders kitabındaki geometri örneklerinin türlerine göre analizi [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dicle Üniversitesi.
• Kayhan-Altay, M., Kurt-Erhan, G. & Batı, E. (2020). 6. sınıf matematik ders kitabında gerçek hayat bağlantıları için kullanılan bağlamlar. İlköğretim Online, 19 (1). https://doi.org/10.17051/ilkonline.2020.656880
• Kaynar, Y., & Halat, E. (2012, Haziran 27-30). Sekizinci sınıf öğrencilerinin sıklık tablosu okuma ve yorumlama becerilerinin incelenmesi. [Bildiri Sunumu] X. Ulusal Fen ve Matematik Eğitimi Kongresi, Niğde.
• Koparan, T. (2012). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının öğrencilerin istatistik okuryazarlığı seviyelerine ve istatistiğe yönelik tutumlarına etkisi. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Kramarski, B. (2004). Making sense of graphs: Does metacognitive instruction make a difference on students' mathematical conceptions and alternative conceptions? Learning and Instruction, 14(6), 593-619. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2004.09.003
• Kwon, O. N., Park, J. H., & Park, J. S. (2006). Cultivating divergent thinking in mathematics through an openended approach. Asia Pacific Education Review, 7(1), 51-61. https://doi.org/10.1007/BF03036784
• Maki, S., & Horita, T. (2018). Comparative study of the categorization of ıtems of statistical literacy in mathematics textbooks of elementary, junior high, and high schools in Japan. International Journal of Learning Technologies and Learning Environments, 1(1), 79-92. https://doi.org/10.52731/ijltle.v1.i1.320
• McLaren, C. H. (2012). Using the height and shoe size data to ıntroduce correlation and regression. Journal of Statistics Education, 20(3), 1-9. https://doi.org/10.1080/10691898.2012.11889655
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2009). İlköğretim matematik (6, 7 ve 8. sınıflar) dersi öğretim programı. Talim Terbiye Başkanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013). İlköğretim matematik dersi 5 8. sınıflar öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Matematik Dersi (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Talim Terbiye Başkanlığı.
• Monteiro, C., & Ainley, J. (2007). Investigating the interpretation of media graphs among student teachers. International Electronic Journal of Mathematics Education, 2(3), 187-207. https://doi.org/10.29333/iejme/183
• Moore, D. (2007). The basic practice of statistics (4th edition). W. H. Freeman and Company.
• Oruç, Ş. & Akgün, İ. H. (2010). İlköğretim sosyal bilgiler 7. sınıf öğrencilerinin grafik okuma becerisini kazanma düzeyleri. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 51-58.
• Özmen, Z. M. (2015). Farklı lisans programlarında okuyan öğrencilerin istatistik okuryazarlığının incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Özmen, Z. M., Güven, B., & Kurak, Y. (2020). Determining the graphical literacy levels of 8th grade students. Eurasian Journal of Educational Research, 86, 269-292. https://doi.org/ 10.14689/ejer.2020.86.13
• Sezgin-Memnun, D. (2013). Ortaokul yedinci sınıf öğrencilerinin çizgi grafik okuma ve çizme becerilerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(12), 1153-1167.
• Topan, B. (2019). Ters-yüz sınıf modeline göre tasarlana öğrenme ortamının ortaokul öğrencilerinin istatistik okuryazarlık seviyelerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Trabzon Üniversitesi.
• Toptaş, V. (2010). İlköğretim matematik dersi (1-5) öğretim programı ve ders kitaplarında geometri kavramlarının sunuluşunun incelenmesi, İlköğretim Online, 9(1), 136-149.
• Turan, B. (2019). 6. Sınıf matematik ders kitabının öğretmen ve öğrenci görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Ubuz, B., & Sarpkaya, G. (2014). İlköğretim 6. sınıf cebirsel görevlerin bilişsel istem seviyelerine göre incelenmesi: Ders kitapları ve sınıf uygulamaları. İlköğretim Online, 13(2).
• Ulusoy, F. ve Çakıroğlu, E. (2013). İlköğretim matematik öğretmenlerinin histogram kavramına ilişkin kavrayışları ve bu kavramın öğretim sürecinde karşılaştıkları sorunlar. İlköğretim Online, 12 (4).
• Wach, E. & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. Retrieved from https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/handle/20.500.12413/2989.
• Watson, J. M. (2006). Statistical literacy at school: Growth and goals. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Wu, Y. (2004). Singapore secondary school students’ understanding of statistical graphs [Paper presentation]. Tenth International Congress on Mathematics Education (ICME-10), Copenhagen, Denmark. Online: www.stat.auckland.ac.nz/~iase/publications
• Yanık, H. B., Özdemir, G., & Çevirgen, A. E. (2017). Investigating data processing related tasks in middle school mathematics textbooks. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 18(2), 45-61. https://doi.org/ 10.17679/inuefd.323407
• Yayla, G., & Ozsevgec, T. (2015). Ortaokul öğrencilerinin grafik becerilerinin incelenmesi: Çizgi grafikleri oluşturma ve yorumlama. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(3), 1381-1400.
• Yeniçırak, Ö. (2020). Ortaokul matematik öğretmenlerinin veri işleme öğrenme alanına ilişkin öğretme pratikleri: Merkezi eğilim ölçüleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trabzon Üniversitesi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Genişletilmiş Baskı), Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, N., & Ay, S. Z. (2016). Sekizinci sınıf öğrencilerinin histograma dair bilgi ve becerilerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 15(4), 1280-1298. http://dx.doi.org/10.17051/io.2016.66174
• Yun, H. J., Ko, E.-S., & Yoo, Y. J. (2016). Students’ misconceptions and mistakes related to measurement in statistical investigation and graphical representation of data. In D. Ben-Zvi, & K. Makar (Eds.), The teaching and learning statistics (pp.119-120). Cham: Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-319-23470-0_14