TOPLUMSAL DEĞİŞİMİN HUKUK ÜZERİNE ETKİSİNİ KARL RENNER’İN GÖRÜŞLERİ ÇERÇEVESİNDE AÇIKLAMAK

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 31 - 42, 30.06.2023

Şeyma Sağdıç Güven

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1206471

Öz

Hukuk ve toplum başlığı altındaki çalışmaların çoğulluğu içerisinde toplumsal değişim ve hukuk ilişkisinin yönünün ve niteliğinin belirlenmesi ihtiyacı devam etmektedir. Bu ihtiyaca yönelen çalışmalarda genellikle hukuksal değişimin toplumsal ilişkilere etkisi dikkate alınmaktadır. Hukukun toplumsal değişimin önemli bir aracı olarak görüldüğü yaklaşımlar ve hukuksal değişimin toplumsal değişimi yansıttığına ilişkin çalışmalar bu kapsamda değerlendirilebilir. Söz konusu çalışmalar, hukuk kurumları ve toplumsal değişim ilişkisine dair önemli katkı sunsa da kapsamlı ve bütünlüklü bir yaklaşım oluşturmada belirli sınırlılıklara sahiptirler. Söz konusu sınırlılık ise hukuk ve toplum ilişkisini tek yönlü ele almaktan kaynaklanır. Bu sınırlılıklardan yola çıkıp toplumsal değişimin hukuk üzerindeki etkisinin de incelendiği çalışmalar ise özellikle Marksist yaklaşımlar altında toplanmıştır. Ancak bu yaklaşımlarda da hukuk fetişizmine düşmemek adına hukuksal değişim olgusunu ele almada eleştiriye açık alanlar söz konusudur. Bu noktada hukuk toplum ilişkisi alanına özgün bir katkı sağlayan Karl Renner’a değinmek verimli bir tartışma fırsatı sunabilir. Zira Renner, pozitivist yaklaşımını Marksizm’le uzlaştırarak toplumsal ve ekonomik değişimlerin hukuka etkisini incelemektedir. Hukuk ve toplum ilişkisine hukuk kurumlarının “işlev değişimine” odaklanarak sağladığı katkı, hukukun değişen toplumsal koşullar içinde biçimini değiştirmeden uyum sağlayabileceğini gösterir. Ancak Renner’in Avusturya siyaseti içerisinde bir aktör olması, hukuk çalışmalarının geri planda kalmasına neden olmuş ve özellikle Türkçe yazında gereken dikkati çekememiştir. Bu çalışmada Renner’in Marksizm ve pozitivizm arasında kalmış yaklaşımının, siyasal yaşamı ve içinde bulunduğu koşullar dikkate alınarak, hukuk ve toplum tartışmalarına sunduğu imkanlar eleştirel bir perspektifle analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hukuksal Değişim, Karl Renner, İşlev Değişimi, Hukuksal Kalıntı, Marksist Hukuk Çalışmaları

EXPLAINING THE IMPACT OF SOCIAL CHANGE ON THE LAW WITHIN KARL RENNER’S VIEW

Öz

In the abundance of studies in law and society, the need for determination of the direction and nature of the relationship between law and social change continues. Studies tackling this need, generally focus on the effect of legal change on social relationships. Approaches regarding law as an important tool for social change and studies claims that legal change reflects the social change can be considered in this regard. Such studies, while contributing to the relationship between social change and legal institutions, have certain limitations when it comes to establishing a comprehensive and holistic approach. These limitations stem from treating the relationship between law and society from a one- sided viewpoint. Departing from these limitations, the studies which also consider the effect of social change on law are especially gathered under Marxist approaches. However, in these approaches, there are areas open to criticism in dealing with the phenomenon of legal change in order not to fall into legal fetishism. In this fashion, touching upon Karl Renner, who provides an unique contribution to the field of law and society relations, can offer a fruitful discussion opportunity. Since Renner examines the impact of social and economic changes on law while reconciling his positivist approach with Marxism. His contribution to the relationship between law and society by focusing on the "change of function" of legal institutions shows that law can adapt to changing social conditions without changing its form. However, the fact that Renner was an actor in Austrian politics caused his works on the law to remain in the background and could not draw the attention it deserves, especially in Turkish literature. In this paper the possibilities offered by Renner’s approach, which is stuck between Marxism and positivism, to the debates on law and social relations are analyzed with a critical perspective, while consider his political life and the conditions he is in.

Anahtar Kelimeler

Legal Change, Change of Function, Survival Forms, Marxist Legal Studies, Karl Renner

Kaynakça

• KAYNAKÇA ALTHUSSER, Louis: Yeniden Üretim Üzerine, Işık Ergüden (çev), İthaki, İstanbul 2005.
• ALTHUSSER, Louis:Marx İçin, Işık Ergüden (çev), İthaki, İstanbul 2015.
• ANDERSON, Perry: Batı Marksizmi Üzerine Düşünceler, Bülent Aksoy (çev), Birikim Yayınları, İstanbul 2011.
• BLUM, Mark/SMALDONE, William(ed): Austro-Marxism: Ideology of Unity Changing the World The Politics of Austro-Marxism Vol.II, Brill, Leiden 2017.
• BOWRİNG, Bill: The Degradation of the International Legal Order?, Routledge- Cavindish, Abington 2008.
• CAİN, Maureen/HUNT, Alan: Marx and Engels on Law, Academic Press, London 1979.
• COHEN, Gerald A.: Karl Marx’ın Tarih Teorisi, Ahmet Fethi (çev), Toplumsal Dönüşüm Yayınları, 1998.
• CONNELL, R.W: “A Critique of Althusserian Approach to Class”, Theory and Society , 8(3), 1979.
• COTTERALL, Roger: Hukuk Sosyolojisi Giriş, Saim Üye (çev), Pinhan, İstanbul 2020.
• ÇATALOLUK, Gökçe: “Hukuk Çalışmaya Devam Etmeli Miyiz? Sistematik Bir Analiz”, Hukuk Kuramı, 5(1), Ocak/Nisan 2018.
• DREW, Joseph: “Karl Renner on Stability, Change and Service in Entire Legal Systems”, Comparative Civilizations Review, 70(8), 2014.
• EKİCİ, Ekrem: “Antonio Gramsci ve Louis Althusser: Hukuk İdeolojisinin Eleştirisi”, in YELKENCİ Taner (ed.)Marksist Devlet ve Hukuk Teorisi, Notobene, Ankara 2013.
• ENGELS, Friedrich: Joseph Bloch’a Mektup, in Din Üzerine MARX, Karl/ENGELS, Friedrich, Kaya Güvenç (çev), Sol Yayınları, Ankara 2013.
• ERDEM, Ekin: “Sosyal Demokrasi İdeolojisi İçinde Eduard Bernstein’ın “Liberal Sosyalizmi”, TESAM Akademis Dergisi, 8(1), 2020.
• ERKAN, Hüsni/ERKAN, Canan: Ekonomide Sosyal Demokrat Alternatif, Altın Kitaplar,İstanbul 1989.
• EROĞUL, Cem: Devlet Nedir?, Yordam Yayınları, İstanbul 2014.
• HIRSCH, Joachim: Materyalist Devlet Teorisi, Alan Yayınları, İstanbul 2011.
• HUNT, Alan: “Marxist Theory of Law”, in (ed.) Dennis Patterson, A Companion to Philosophy of Law and Legal Theory, Wiley Blackwell, 2010.
• INGRAM, David Bruce: Hukuk Felsefesi, Ezgi Su Dağabak (çev), Fol Yayınları, İstanbul 2019.
• IŞIKTAÇ, Yasemin:”Yeni Kantçı İstanbul Okulu”, in Fethi Gedikli (ed), I. Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, XII Levha Yayınları, İstanbul 2014.
• KAHN FREUND, O.: Introduction, The Institutions of Private Law and Their Social Functions, Trans. Agnes Schwarzschild, Routledge and Kegan Paul, London 1949.
• KANN, Robert A.: “Karl Renner”, The Journal of Modern History, 23(3),1951.
• KANT, Immanuel: Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metefiziğe Prolegomena, Ioanna Kuçuradı, Yusuf Örnek (çev), Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara 2002.
• KARAHANOĞULLARI, Onur: Diyalektik Hukuk Bilimi Notları, in Onur Karahanoğulları (ed.) Marksizm ve Hukuk, Yordam, Ankara 2018.
• KRÄTKE, Micheal R.:”Die Mühen des Dritte Wegs”, Zetisschrift für Sozialistische Politik und Wirstschaft, Nr.98, 1997.
• LARSSON, Stefan: “Karl Renner and (Intellectual) Property- How Cognitive Theory Can Enrich a Sociolegal Analysis of Contemporary Copyright”, Law and Society Review, 48(1), 2014.
• LENİN, V. İlyiç: Collected Works, Vol.19, Progress Publishers Digital Reprints, Moscow 2011.
• LOEW, Raimund: “Politics of Austro-Marxism”, New Left Review, 118(1), Nov/Dec 1979.
• MADERTHANER, Wolfgang: Austro-Marxism: Mass Culture and Anticipatory Socialism, Austrian Studies, 14, 2006.
• PASUKANİS, Evgeny: “Lenin ve Hukuksal Sorunlar”, in Onur Karahanoğulları (çev) (ed) Marksizm ve Hukuk, Yordam Yayınları, 2018.
• PASUKANİS, Evgeny: Genel Hukuk Teorisi ve Marksizm, Onur Karahanoğulları, (çev) Birikim Yayınları,İstanbul 2011.
• RABİNBACH, Anson (ed): The Austrian Socialist Experiment Social Democracy and Austromarxism 1918-1934, Westview Press, 1985.
• RENNER, Karl: “Austria: Key for Ward Peace”, Foreign Affairs, 26(4), 1948.
• RENNER, Karl:The Institutions of Private Law and Their Social Functions, Trans. Agnes Schwarzschild, Routledge and Kegan Paul, London 1949.
• ROBSON, Peter: “Renner Revisited”, in ATTWOLL Elspeth (ed), Perspectives in Jurisprudence, Unıversity of Glasgow Press, Glasgow 1977.
• VAN DER ESCH, Patricia: İkinci Enternasyonal 1889-1923, Erden Akbulut (çev), Yordam, İstanbul 2020.
• VON KLEMPERER, Klemens: “The Habsburg Heritage: Some Pointers For a Study of the First Austrian Republic”, in RABİNBACH Anson(ed), The Austrian Socialist Experiment Social Democracy and Austromarxism 1918-1934, Westview Press, Boulder/London 1985.
• YILMAZ, Onur Alp: “Neo-Kantçı Ahlak Felsefesi Bağlamında Sosyal Demokrat Revizyonizmi Tartışmaları”, Felsefe Arkivi, 54, 2021.
• İnternet Kaynakları https://www.parlament.gv.at/ENGL/PERK/HIS/REP1/1918/index.shtml (Erişim: 02.05.2022).