STATE AID TO POLITICAL PARTIES: THE CASE OF TURKEY

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 184 - 200, 30.06.2024

Şahap Kaymak , Ömer Keskinsoy

https://doi.org/10.21492/inuhfd.1431802

Öz

In addition to their establishment and organisation, political parties also need financial resources to sustain their activities. Parties fulfil this financing need from various revenue sources, and state aid is the most important of these sources. In the world, certain principles and minimum thresholds are taken as basis in the distribution of state aid to political parties. However, each country makes various arrangements for state aid for different reasons. In Turkey, political parties have benefited from state aid since the 1971 amendment to the 1961 Constitution. The distribution criteria have always been debated. The 1982 Constitution did not put an end to these debates by regulating the distribution criteria in the constitution. The effectiveness of state aid has been questioned due to the fact that political parties, which undertake the function of government, use their existing positions to make legal amendments for subjective purposes. With the transition to the presidential government system, it is necessary to review the current situation in the context of principles such as democracy, political competition and equality. In this context, it is necessary to establish a state aid system based on objective rules in accordance with a democratic regime by amending Article 68 of the Constitution. The main purpose of this study is to address the need to revise the currently problematic state aid system in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Funding Regime, State Aıd, The Cost of Democracy, Cartel Party Theory, The Law For Itself

SİYASİ PARTİLERE DEVLET YARDIMI: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Öz

Siyasi partiler kuruluş ve teşkilatlanmalarının yanı sıra faaliyetlerini sürdürebilmek için de mali kaynağa gereksinim duyarlar. Partiler söz konusu finansman ihtiyacını çeşitli gelir unsurlarından sağlamakla birlikte bu unsurların başında devlet yardımı gelmektedir. Dünyada siyasi partilere devlet yardımı dağıtımında belirli ilkeler ve asgari eşik değerler esas alınmaktadır. Ancak, her ülke farklı nedenlerle devlet yardımına yönelik çeşitli düzenlemeler yapmaktadır. Türkiye’de de 1961 Anayasasında 1971 yılında yapılan değişiklikten günümüze kadar siyasi partiler devlet yardımından yararlanmıştır. Dağıtım kriterleri ise hep tartışılagelmiştir. 1982 Anayasasında dağıtım kriterlerinin anayasada düzenlenmesi bu tartışmaları sonlandırmamıştır. Hükûmet etme işlevini üstlenen siyasi partilerin var olan konumlarını kullanarak sübjektif amaçlar doğrultusunda yasal değişiklikler yapmaları devlet yardımının etkinliğinin sorgulanmasına neden olmuştur. Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemine geçiş ile de demokrasi, siyasal rekabet ve eşitlik gibi ilkeler bağlamında mevcut durumun yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, Anayasanın 68. maddesinde yapılacak değişiklik ile demokratik bir rejime uygun nesnel kurallara dayalı bir devlet yardımı sisteminin kurulması gereklidir. Çalışmanın temel amacı, Türkiye’deki hâlihazırda sorunlu olan devlet yardımı sisteminin revize edilmesi gerekliliğini ele almaktır.

Anahtar Kelimeler

Finansman Rejimi, Devlet Yardımı, Demokrasinin Maliyeti, Kendisi İçin Yasa, Kartel Parti Teorisi

Kaynakça

• ANAYURT, Ömer: Anayasa Hukuku: Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar), 5. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• ATAR, Yavuz: “Kartel Parti Teorisi ve Eleştirisi: Kartel Teorisinin Çağdaş Partiler Tipolojisini Açıklamadaki Yetersizliği ve Polar Partilerin Doğuşu”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, Cilt I Siyaset Bilimi, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2008.
• AYAN MUSİL, Pelin: “Assessing The Level of Party Cartelization in Contemporary Turkey”, in Sayari, S./Ayan Musil, P./Demirkol, Ö (ed.), Party Politics in Turkey: A Comparative Perspective. Routledge, London, 2018.
• AYDIN, Mesut: “Türkiye’de Siyasal Partilere Devlet Yardımı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 54(4), 2005, s.235-265.
• BATUM, Süheyl/YILMAZ, Didem/KÖYBAŞI, Serkan: Anayasa Hukuku Temel Kavramlar ve Genel Esaslar, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• BEN-BASSAT, Avi/DAHAN, Momi: “The Regulation of Political Finance and Corruption”, Electıon Law Journal, 14(3), 2015, s.190-206.
• BERTOA, Fernando Casal/MOLENAAR, Fransje/PİCCİO, Daniela R./RASHKOVA, Ekaterina R.: “The World Upside Down: Delegitimising Political Finance Regulation”, International Political Science Review, 35(3), 2014, s.355-375.
• BİCHAY, Nicolas: “Public Campaign Financing and The Rise of Radical-Right Parties”, Electoral Studies, (66), 2020, s.1-12.
• BOSUTER, Kudret: Türk Siyasî Partiler Sisteminde Parti İçi Demokrasi, Ulusal Basımevi, Ankara, 1969.
• CAGE, Julıa/CAMILLER, Patrick: The Price of Democracy: How Money Shapes Politics and What to Do About It, Harvard University Press, 2020.
• CAN, Osman: “Parti İçi Demokrasi Yokluğu Siyasi Parti Kapatma Nedenidir!”, Anayasa Yargısı, 40(1), 2023, s.1-60.
• CZECH REPUBLİC CONSTİTUTİONAL COURT, PI. US 53/2000, 27.02.2001. http://codices.coe.int/NXT/gateway.dll/CODICES/precis/eng/eur/cze/cze-2001-1-005?f=templates$fn=document-frameset.htm$q=%5Bfield,E_Thesaurus%3A04.05.10.02*%5D%20$x=server$3.0#LPHit1 (Erişim: 08.12.2023).
• ÇELİK, Özlem: Siyasi Partilerin Seçim Harcamalarının Denetimi, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2012.
• ÇOBAN, Ali Rıza: “Devlet Siyasi Partilere Hakça Ve Yeterli Düzeyde Yardım Yapıyor Mu?”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1), 2008, s.601-640.
• DÖNER, Ayhan: Türk Anayasa Hukuku, 3. Bası, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2023.
• DUVERGER, Maurıce: Siyasi Partiler, Özbudun, Ergun (çev.), 4. Bası, Bilgi Yayınevi, Ankara,1993.
• EKİZCELEROĞLU, Rengül: Türkiye’de Siyasi Partilerin Finansmanı ve Siyasi Rekabette Eşitlik, 1. Bası, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• ENDOLTSEVA, Alla V./PLATONOVA, Natalya I./ENDOLTSEVA, Yulia V.: “Political Corruption: Harm to State Foundations and Public Interests”, Journal of Politics and Law, 12(3), 2019, s.18-25.
• EROĞUL, Cem: “Siyasi Partilere Devlet Yardımına İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararları”, Prof. Dr. Tunçer Karamustafaoğlu’na Armağan, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010.
• EUROPEAN PARLIAMENT POLİCY DEPARTMENT FOR BUDGETARY AFFAİRS: “Financing of political structures in EU Member States”, June 2021, https://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2014_2019/plmrep/COMMITTEES/AFCO/DV/2021/10-27/2021-JUNE_PE694.836_Financingpoliticalstructures_withAnnex3_EN.pdf, (Erişim: 23.11.2023).
• EVERTSSON, Nubia: “Political Corruption and Electoral Funding: A Cross-National Analysis”, International Criminal Justice Review, 23(1), 2013, s.75-94.
• EVRAN TOPUZKANAMIŞ, Şafak: “Siyasi Partilere Devlet Yardımı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(2), 2012, s.167-203.
• GENÇKAYA, Ömer Faruk: “Siyasi Partilere ve Adaylara Devlet Desteği, Bağışlar ve Seçim Giderlerinin Sınırlandırılması” (Siyasi Partilere ve Adaylara Devlet Desteği), Siyasi Partilerde Reform, TESEV Yayınları, İstanbul, 2000.
• GENÇKAYA, Ömer Faruk: “Yeni Bir Siyasi Partiler Yasasına Doğru Öneriler: Üyelik, Liderlik, Adaylık ve Finansman” (Üyelik, Liderlik, Adaylık ve Finansman), Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, Cilt II Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2008.
• GENÇKAYA, Ömer Faruk: “Financing Political Parties and Electoral Campaigns in Turkey”, in Sayarı, Sabri/Musil, Pelin/ Demirkol, Özhan (ed.), Party Politics in Turkey: A Comparative Perspective, Routledge, London, 2018.
• GERMANY CONSTITUTIONAL COURT, 2 BvF 2/18, 24.01.2023. https://www.bundesverfassungsgericht.de/SharedDocs/Entscheidungen/DE/2023/01/fs20230124_2bvf000218.html (Erişim: 19.12.2023).
• HATİPOĞLU, Atakan: “Siyasi Partilere Hazine Yardımı: Sosyolojik Bir Değerlendirme”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (41), 2009, s.233-250.
• HORNCASTLE, William C.R.: “Model Based Clustering Of Political Finance Regimes: Developing The Regulation Of Political Finance İndicator”, Electoral Studies, (79), 2022, s.1-12.
• INGRİD, Van Biezen/KOPECKY, Petr: “The State And The Partıes Public Funding, Public Regulation and Rent-Seeking in Contemporary Democracies” (The State And The Partıes), Party Polıtıcs, 13(2), 2007, s.235-254.
• INGRİD, Van Biezen/KOPECKY, Petr: “The Cartel Party and The State: Party–State Linkages in European Democracies”, Party Politics, 20(2), 2014, s.170-182.
• INGRİD, Van Biezen/RASHKOVA, Ekaterina R.: “Deterring New Party Entry? The Impact of State Regulation On The Permeability of Party Systems”, Party Politics, 20(6), 2014, s.890-903.
• INTERNATIONAL IDEA: “Political Finance Database”, https://www.idea.int/data-tools/data/question?question_id=9212&database_theme=302, (Erişim: 22.11.2023).
• INTERNATIONAL IDEA: “Political Finance Database”, https://www.idea.int/data-tools/data/region-compare?database_theme=302&question_id=9212&typeA=political_entity&regionA=142721, (Erişim: 15.12.2023).
• INTERNATIONAL IDEA: “Political Finance Database”, https://www.idea.int/data-tools/data/region-compare?database_theme=302&question_id=9212&typeA=political_entity&regionA=142725, (Erişim: 15.12.2023).
• INTERNATIONAL IDEA: “Political Finance Database”, https://www.idea.int/data-tools/data/region-compare?database_theme=302&question_id=9212&typeA=political_entity&regionA=142729, (Erişim: 15.12.2023).
• INTERNATIONAL IDEA: “Political Finance Database”, https://www.idea.int/data-tools/data/region-compare?database_theme=302&question_id=9212&typeA=political_entity&regionA=142733, (Erişim: 15.12.2023).
• INTERNATIONAL FOUNDATION FOR ELECTORAL SYSTEMS: “Réglementation Applicable Au Financement Politique: L’expérience Mondiale”, https://www.eods.eu/library/IFES.Political_Finance_Regulation_the_Global_Experience%20FR.pdf, (Erişim: 21.12.2023).
• İBA, Şeref: Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku, 5. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• KARAKAŞ, Mehmet: “Transparency And Accountabılıty In Polıtıcal Fınancıng In Turkey”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(2), 2014, s.81-100.
• KARAKOÇ, Rıfat: “Türkiye’de Siyasi Partilere Devlet Yardımı”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(79), 2021, s.1405-1418.
• KAYA, Semih Batur: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Rejiminde Siyasi Faaliyette Bulunma Hakkı: Siyasi Parti Özgürlüğü, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2023.
• KOÇ, Emin: “Siyasi Partilere Devlet Yardımı”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, IV(1), 2009, s.43-82.
• KOOLE, Ruud: “Dilemmas of Regulating Political Finance, with Special Reference to the Dutch Case”, in Van Biezen, Ingrid/Napel, Hans-Martien ten (ed.), Regulatıng Polıtıcal Partıes European Democracies in Comparative Perspective, Leiden University Press, 2014.
• KÜÇÜK, Tevfik Sönmez: Parti İçi Demokrasi, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• LİPCEAN, Sergiu: “Direct Public Funding of Political Parties: Between Proxy Measures and Hard Data”, Party Politics, 28(6), 2022, s.1041-1057.
• LITHUANIA CONSTITUTIONAL COURT, KT17-N8/2019, 07.06.2019. http://www.codices.coe.int/NXT/gateway.dll/CODICES/precis/eng/EUR/LTU/LTU-2020-1-002?f=templates$fn=document-frame.htm$3.0 (Erişim: 02.12.2023).
• MENDILOW, Jonathan: “Public Party Funding and Party Transformation in Multiparty Systems”, Comparative Political Studies, 25(1), 1992, s. 90-117.
• NITA, Anca: “Legal Framework Regarding the Financing of Political Parties And of Electıon Campaigns”, Revista Universul Juridic, (2), 2021, s.24-34.
• PERİNÇEK, Doğu: Anayasa ve Partiler Rejimi: Türkiye’de Siyasi Partilerin İç Düzeni ve Yasaklanması, 4. Bası, Kaynak Yayınları, 2008.
• PETAK, Zdravko/MATAKOVİC, Hrvoje: “Party Finance Regulation: Causes, Instruments and Impact”, Acta Universitatis Danubius Juridica, (1), 2015, s.98-114.
• PETER, Smuk: Constitutional Approach To The Public Financing Of Political Parties and Election Campaigns, Gondolat, 2016.
• PİCCİO, Daniela R./INGRİD, Van Biezen: “More, and More Inclusive Regulation: The Legal Parameters of Public Funding in Europe”, in Boatright, Robert G. (ed.), The Deregulatory Moment? A Comparative Perspective on Changing Campaign Finance Laws, University of Michigan Press, 2016.
• PODOLNJAK, Robert: “Money and Politics: Legally Regulating the Financing of Political Parties and Electıon Campaigns in Comparative Perspective”, Zagreb Law Review, 11(1), 2022, s.20-44.
• SAĞLAM, Fazıl: Siyasal Partiler Hukukunun Güncel Sorunları, Beta Yayınları, İstanbul, 1999.
• SANTANO, Ana Claudia: “Partidos Políticos, Campañas Electorales y Mecanismos de Financiación en el Derecho Comparado”, Revista De Derecho Público, (82), 2015, s.275-298.
• TAŞAR, M.Okan: “Demokrasinin Finansmanı: Siyasi Partilerin Gelir Kaynakları”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(3-4), 2003, s.341-351.
• TBMM Tutanak Dergisi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d19/c088/tbmm19088123ss0861.pdf, (Erişim: 28.12.2023).
• TBMM Tutanak Dergisi: https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c013/tbmm18013078.pdf, (Erişim: 29.12.2023).
• TEZİÇ, Erdoğan: Anayasa Hukuku, 25. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2021.
• TİKVEŞ, Özkan: “Partilere Yapılan Devlet Yardımının Hukuki Yönü”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 37(1-4), 1971, s.143-160.
• UZUN, Cem Duran: Anayasa Hukuku Açısından Siyasi Partilerin Finansmanı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010.
• ÜÇIŞIK, H. Fehim: “Parti İçi Demokrasi Açısından Yasa Değişikliği Gereği”, Anayasa Yargısı, 16, 1999, s.355-376.
• WİLTSE, David L./LA RAJA, Raymond J./APOLLONİO, Dorie E.: “Typologies Of Party Finance Systems: Comparative Study Of How Countries Regulate Party Finance and Their Institutional Foundations”, Election Law Journal, 18(3), 2019, s.243-261.
• YÜKSEL, Nahit: Siyasetin Kamusal Finansmanı (Siyasi Partilere Devlet Yardımı), Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayını, Ankara, 2007.