Okul ortamında demokrasi yaşantıları

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 3, 0 - , 29.04.2015

Yasemin Ersöz , Kemal Duruhan

Öz

Eğitimin temel işlevlerinden biri hak ve ödevlerini bilen, demokratik niteliklere sahip, topluma yararlı iyi bireyler yetiştirmektir. Eğitim sisteminin öğrencilere bu nitelikleri kazandırdığı varsayılsa bile, dönüt alınmadan bu konuda emin olunamaz. Bu çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin okul ortamında demokrasi yaşantılarına ilişkin algılarını ve bu algıları etkileyen değişkenleri incelemektir. Bu çalışma, tarama yöntemi kullanılan betimsel bir araştırma olup, veri toplama aracı olarak Duruhan ve Ersöz (2013) tarafından geliştirilen “Okulda Demokrasi Algıları Ölçeği” (ODAÖ) kullanılmıştır. ODAÖ, “Katılım-Etkinlik”, “Haklar ve Görevler”, “Okulda Özdeğerlendirme” ve “Okulda Vatandaşlık Eğitimi” olarak dört faktörden oluşmaktadır ve her bir faktöre ilişkin Cronbach’s Alpha değeri sırasıyla; .801, .784, .807 ve .736 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin bütününe ilişkin Cronbach’s Alpha değerinin ise .872 olduğu anlaşılmıştır.  Çalışma evreni Malatya ili sınırlarında yer alan ortaokullar olup, örneklemi ise, farklı sosyo-ekonomik düzeylerde yer alan ortaokullardan beş devlet ortaokulu ile bir özel okuldan oluşmaktadır. ODAÖ, 2012-2013 eğitim-öğretim yılında, bu ortaokulların  7. Sınıflarında öğrenim gören 276 öğrenciye uygulanmıştır. Araştırmanın bulgularına dayanarak, öğrencilerin okul hayatında etkinliklere katılımlarının yüksek olduğu, okul ortamında haklarının ve görevlerinin farkında oldukları söylenebilir. Ayrıca öğrenciler, okul ortamında yüksek düzeyde vatandaşlık eğitimi aldıklarını düşünmekle beraber demokratik eğitim anlayışına uygun şekilde okul ortamında alınan kararlarda öğrencilerin de katılımlarının olduğu, fakat liderlik yapabilme konusunda çekingen davranabildiklerini ifade etmişlerdir. Ebeveyn özellikleri ile öğrencilerin "Okulda Demokrasi Algıları Ölçeği"nden aldıkları puanlar arasındaki ilişki incelendiğinde ise, annesi lise mezunu öğrencilerin, annesi okuma-yazma bilmeyen öğrencilere göre okuldaki hakları ve görevleri konusunda daha bilinçli oldukları; aynı şekilde babası yüksek lisans mezunu öğrencilerin, babası ilkokul mezunu ve babası ortaokul mezunu öğrencilere kıyasla okuldaki hakları ve görevleri konusunda daha duyarlı oldukları belirlenmiştir. Çalışmada ortaya çıkan ilginç bir bulgu ise şudur; anne eğitim düzeyi yükseldikçe, ailenin gelir düzeyi yükseldikçe öğrencilerin, "okulda etkin katılım"  başlığı altında aldıkları puanlar düşmektedir. Bununla birlikte asgari ücret veya daha altında bir geliri olan ailelerin çocuklarının okuldaki hakları ve görevleri konusunda daha çekimser kaldıkları anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortaokul, Demokrasi e ğitimi, Demokrasi algısı, Nicel

Experiences of democracy in the school environment

Öz

One of the primary functions of education is to train individuals who know their rights and duties, have democratic characteristics and are beneficial to the society. Even if it is assumed that the education system equips students with these characteristics, one cannot be sure without receiving feedback. This study aimed to examine middle school students' perceptions related to their experiences of democracy in the school environment, and the variables affecting these perceptions. The study was designed in survey method, and the "Perceptions of Democracy at Middle School Scale" (PDMSS) developed by Duruhan and Ersöz (2013) was used as the data-gathering tool. The PDMSS consisted of four factors including "Participation-Activity", "Rights and Duties", "Self-evaluation at School" and "Citizenship Education at School", and the Cronbach's Alpha value for each factor was calculated as .801, .784, .807 and .736, respectively. The Cronbach's Alpha value for the whole scale was found to be .872. The population of the study was the middle schools within the borders of Malatya province, and the sample comprised of five state middle schools and a private school having different socio-economic levels. The PDMSS was administered to 276 7th graders studying at these middle schools in 2012-2013 school year. The findings showed that the schools' participation to the activities at school was high, and they were aware of their rights and duties in the school environment. In addition, although the students thought that they received citizenship education at a high level in the school environment, they stated that students had a voice in decisions in the school environment in accordance with the understanding of citizenship education, but they could behave shy in taking the lead. When the relationship between parents' characteristics and students' scores from the "Perceptions of Democracy at Middle School Scale" was examined, it was found that the students whose mothers were high school graduates were more aware of their rights and duties at school compared to those whose mothers did not know how to read and write, and similarly, the students whose fathers were Master's graduates were more aware in this regard compared to those whose fathers were elementary school or middle school graduates. A remarkable finding revealed in the study was that as the mothers' education level and financial income increased, the students' scores in "active participation at school" decreased. On the other hand, the children of families having an income of minimum wage or lower were more timid in their rights and duties at school

Anahtar Kelimeler

Middle school, Democracy Education, Perceptions of Democracy, Quantitative

Kaynakça

• Antalyalı, Ö.L. (2008). Varyans analizi (Anova-Manova). Ş. Kalaycı (Ed.) SPSS
• Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (3. baskı). Ankara:Asil Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
• Başar, H. (1999). Sınıf Yönetimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Beetham, D. & Boyle K. (1998). Demokrasinin temelleri. (Çev: V. Bıçak). Ankara: Liberte Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi
• Çelik, V. ( 2003). Sınıf Yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çokdeğişkenli istatistik: Spss ve Lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem-A Akademi.
• Dewey, J. (1903). Democracy in Education. The Elementary School Teacher, 4(4), 193-204. http://www.jstor.org/stable/992653 adresinden 31.12.2013 tarihinde erişilmiştir.
• Doğanay, A. (1997). Türk Politik Kültürü ve Gençliğin Eğitimi. Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (16), 51-61.
• Duman, T., Karakaya, N. ve Yavuz, N. (2011). İnsan Hakları ve Demokrasi (Vatandaşlık Bilgisi). 2. Baskı Ankara: DataYayınları.
• Gülmez, M. (1994). İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi. Ankara: TODAIE Yayınları.
• Güneş, F. (2007). Yapılandırıcı Yaklaşımla Sınıf Yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Harber, C. & Mncube, V. (2011). Is schooling good for the development of society?:
• the case of South Africa. South African Journal of Education, (31), 233-245.
• Hussain, S., Sarwar, M. & Yousuf, M.I. (2010). Attitude Toward Democracy In Pakistan: Secondary School Teachers’ Perceptions. Journal of College Teaching & Learning 7 (3) , 33-39.
• Karasar,N. (2000). Bilimsel Araştırma Yöntemi. 10. Basım. Ankara: Nobel Yayın.
• Kıncal, R. (2002). Vatandaşlık Bilgisi. Mikro Yayınları. Ankara
• Kıncal, R., Işık, H. (2003). Demokratik Eğitim ve Demokratik Değerler. Eğitim Araştırmaları, Sayı:11, s.54–58.
• Kuş, Z. (2012). İlköğretim Öğrencilerinin Demokrasi Algılarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özdemir, H. (2009). İlköğretim 8. sınıf Öğrencilerine Demokrasi Kültürü Kazandırmada Demokrasi Eğitimi ve Okul Meclisleri Projesinin Katkısı (Kütahya İli Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Sipahi, B., Yurtkoru, E. S., Çinko, M. (2010). Sosyal Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi. İstanbul: Beta
• Yeşil, R. (2002). Okul ve Ailede İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Thomas, N. L. (2001). Democratic Education, a matter of institutional conscience and skills.
• http://media.johnwiley.com.au/product_data/excerpt/58/07879581/0787958158.pdf
• adresinden 12.06.2014 tarihinde erişilmiştir.