Sınıf Öğretmenlerinin Öğrenme Ortamlarında Çağdaş Türk Çocuk Edebiyatı Öykülerine Yer Verme Durumları: Edebiyatın Sınıfa Yansıması

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 119 - 139, 01.08.2022

Tülay Takak , Yücel Kabapınar

Öz

Çocuk edebiyatı dünyada ve ülkemizde çok uzun bir tarihe sahip olmamakla birlikte bireyin birçok açıdan gelişmesini sağlayan ürünlerin verildiği bir alandır. Bazı uzmanlar tarafından yetişkin edebiyatına ulaşmada bir geçiş edebiyatı, bazıları tarafından da her yaş grubuna hitap eden bir alan olarak ele alınmaktadır. Çocuklara dille ve çizgiyle zengin bir iletişim ortamı sağlayan çocuk edebiyatı ürünlerinin çağın getirdikleriyle birlikte konuları da değişmiştir. Sadece sınıf kitaplıkları ve okul kütüphaneleri ile sınırlı ulaşımın olduğu düşünülen edebî eserlere derslerde yer vermek mümkündür. Örnek verilecek olursa sosyal bilgiler öğretiminde edebiyat temelli sosyal bilgiler öğretimi adlı bir yaklaşım söz konusudur. Araştırmanın amacı Çağdaş Türk Çocuk Edebiyatı öykülerine öğretmenlerin derslerde yer verip vermeme durumlarını ortaya çıkarmaktır. Nitel araştırma türlerinden durum çalışması ile desenlenen araştırmanın çalışma grubunu, kolay ulaşılabilir durum örneklemesi ile seçilen İstanbul ili Ümraniye ilçesindeki iki devlet okulunda görev yapan 47 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak açık uçlu anket ve görüşme notları kullanılmış, elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Veri toplama araçlarından elde edilen bilgiler ışığında, öğretmenlerin kavramsal açıdan Çağdaş Türk Çocuk Edebiyatı’na tam olarak hâkim olmadıkları ve genellikle okuma denilince akla ilk gelen Türkçe dersi kapsamında edebî eserlere yer verdikleri sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Türk Çocuk Edebiyatı, öykü, sınıf öğretmenleri

Primary School Teachers’ Inclusion Of Contemporary Turkish Children’s Literature Stories In Learning Environments: Reflection Of Literature To Class

Öz

Although children's literature does not have a very long history in the world and in our country, it is a field where given products enable the individual to develop oneself in many respects. It is considered by some experts as a transitional literature in reaching adult literature, and by others as a field that appeals to all age groups. The subjects of children's literature products, which provide a rich communication environment for children with language and drawing, have also changed with the necessities of the time. In courses, it is possible to include literary works, which are thought to have limited use only in classroom and school libraries. For instance, there is an approach called literature-based social studies teaching in social studies teaching. The aim of the research is to reveal whether teachers introduce Contemporary Turkish Children's Literature stories in the courses. The study group of the research, which is designed with a case study, one of the qualitative research designs, consists of 47 teachers working in two public schools in the Ümraniye, İstanbul, selected by convenience sampling. In the research, open-ended questionnaire and interview notes were used as data collection tools and the obtained data were analyzed using content analysis. In the light of the information obtained from the data collection tools, it is seen that the teachers do not have enough conceptual knowledge on Contemporary Turkish Children's Literature and it has been concluded that they usually include literary works within the scope of the Turkish course.

Anahtar Kelimeler

Contemporary Turkish Children, story, primary school teachers

Kaynakça

• Akal, A. (2007). Çocuklar için üretilen edebiyat kitaplarına farklı bakış açılarından çözümlemeci bir yaklaşım: masal, öykü ve şiirlerle liderlik eğitimi. S.Sever (Yay.haz.), II.Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu: Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Yayın No: 203. Çocuk Edebiyatı ve Eğitim (s.107-110) içinde. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Erişim adresi: http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf
• Aksan, D. (2004). Türkçenin sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi.
• Akyüz, M. (2014). Muzaffer izgü'nün çocuk kitaplarının çocuk edebiyatının temel ilkeleri açısından incelenmesi (Doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Arslan, M. (2015, Kasım-Aralık). Argo. Türk Dili Dergisi, 109 (767-768), 196-221. Erişim adresi: https://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/12/20151225Mehmet%20Aslan%20-%20Dilin%20Halleri%20Argo.pdf
• Avcı, F. (2007). Geçmişten günümüze çocuk kitaplarındaki resimler. S.Sever(Yay.haz.), II.Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu: Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri .Yayın No: 203. Çocuk Kitapları ve Resim (s.393-395) içinde. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Erişim adresi: http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf
• Ayvaz, A. (2010). 4.sınıf matematik dersi bölme işlemi alt öğrenme alanının edebi ürünlerle işlenmesinin öğrenci başarısı ve tutumuna etkisi. (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Bedford, A. W., Şirin, M. R., ve Kaya, M. (2018). April Whatley Bedford: “Çocuk Edebiyatı İlkokul Eğitim Programının Temelini Oluşturmalıdır”. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 3(6), 21-27. Erişim adresi: http://cocukvemedeniyet.cocukvakfi.org.tr/index.php/CMD/article/view/106/64
• Beldağ, A. ve Aktaş, E. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde edebî eser kullanımı: nitel bir çalışma. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2). 953-981. doi:10.17556/jef.72877
• Dilidüzgün, S. (2007). Çağdaş çocuk yazını:yazın eğitimine atılan ilk adım. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Erşahin, I. U. (2009). Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı metinlerinin çağdaş çocuk edebiyatı ilkeleri açısından değerlendirilmesi ve eğitsel öğeler (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Gedik, F. (2012). Sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin kazandırılmasında "100 Temel Eser" içerisinde yer alan hikaye kitaplarının rolü. (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Gönen, M. ve Veziroğlu,M. (2007) Çocuk edebiyatının genel hedefleri. M. Gönen (Ed.), Çocuk edebiyatı içinde (s.1-12). Ankara: Eğiten Kitap.
• Gülcü, A. ve Küçükkaragöz, H. (2021). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi öğretiminde çocuk edebiyatı ile yapılandırılmış dramaya ilişkin görüşleri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(2), 742-768. http://doi.org/10.51460/baebd.1018312
• Kanoğlu, Ş. (2014, Aralık). Çocuk ve gençlik edebiyatına dair hedefler,umutlar. Türk Dili Dergisi, 107(756), 152-154. Erişim adresi: https://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/152.pdf
• Karababa, C. (2007). Ders kitaplarındaki metinlerin çocuğa göreliği. S.Sever (Yay.haz.), II.Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu: Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri .Yayın No:203. Türkçe Öğretimi ve Çocuk (s.77-82) içinde. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Erişim adresi: http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf
• Kaya, Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin türsel/ yazınsal niteliği. S.Sever (Yay.haz.), II.Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu:Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri .Yayın No: 203. Türkçe Öğretimi ve Çocuk (s.83-90) içinde. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Erişim adresi: http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf
• Kuzu,T. (2007). Aytül akal'ın masallarıyla çocuklara demoktarik yaşam eğitimi. S.Sever (Yay.haz.), II.Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu: Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Yayın No:203. Çocuk Edebiyatı ve İnceleme (s.291-296) içinde. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Erişim adresi: http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf
• Mertol, H. (2009). Sosyal bilgiler derslerinde çocuk edebiyatı ürünlerinden yararlanma (Mustafa Ruhi Şirin Örneği). (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Neydim, N. (2010). Çocuk edebiyatı. Erişim adresi: http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/kok/cocuk_edebiyati_au284.pdf
• Neydim, N. (2020). Çeviri çocuk edebiyatı. Bilgiyolu Kültür Eğitim Yayıncılık: İstanbul.
• Özer, A. (2007). Çocuk kitaplarındaki resimlerin çocuğa göreliği. S.Sever (Yay.haz.), II.Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu: Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Yayın No: 203. Çocuk Kitapları ve Resim (s.425-432) içinde. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi. Erişim adresi: http://cgsempoz.education.ankara.edu.tr/SBK.pdf
• Sever, S. (2015a). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. Ankara: Tudem Yayıncılık.
• Sever, S. (2015b). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları.
• Sidekli, S., Tangülü, Z. ve Yangın, S. (2013). Sosyal bilgiler öğretimi: öğretmenim bana bir hikaye anlatır mısın?. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(4), 311-325. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/202250
• Sömen, T., Göksu, M. (2017, Ocak). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin derslerinde sözlü ve yazılı edebi ürünleri kullanma durumları. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(18), 561-576. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12267
• Stearns, P. N. (2018). Çocukluğun tarihi. İstanbul: Dedalus Kitap.
• Şirin, M. R. (2000a). Çocuk edebiyatı. M.R.Şirin (Yay.haz.), 99 soruda çocuk edebiyatı içinde (s.9-25). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Şirin, M. R. (2000b). Çocuk edebiyatımız. M.R.Şirin (Yay.haz.), 99 soruda çocuk edebiyatı içinde (s.76-101). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Şirin, M. R. (2000c). Çocuk edebiyatı kültürü. M.R.Şirin (Yay.haz.), 99 soruda çocuk edebiyatı içinde (s.36-57). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Şirin, M. R. (2007). Çocuk edebiyatı kültürü: okuma alışkanlığı ve medya sarmalı. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Şirin, M. R. (2016). Çocuk,çocukluk ve çocuk edebiyatı. İstanbul: Kapı Yayınları.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB], (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Erişim adresi: http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02-T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf
• Ünlü, İ. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ders materyali olarak edebî ürün kullanımına yönelik görüşleri. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 7(22), 120-136. Erişim adresi: http://www.ijoess.com/Makaleler/1243139827_7.%20120-136ihsan%20%C3%BCnl%C3%BC.pdf
• Yıldırım, A ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, M. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin derslerinde edebî ürün kullanma durumları (erzurum örneği). (Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp