Mossadeq Period in Iran: 1951-1953

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 37 - 62, 29.12.2018

Alptuğ Kuduoğlu

https://doi.org/10.33201/iranian.501095

Cited By: 3

Öz

One of the critical periods in Iran’s political
history is the term of Mohammed Mossadeq. 
In the years of 1940’s, there was a nationalist wave in Iran. That wave
had been ended with the establishment of National Front at the end of 40’s. Different
segments of society had come together in the National Front under the
leadership of Mossadeq. With the campaign of National Front, the Iranian Oil
had been nationalized and Mossadeq became the Prime Minister in 1951. Mossadeq
and his movement had been effective on Iran’s policy until the coup which was
organized by CIA-MI6 in 1953. In this work, political events during the period
of Mossadeq government have been examined. Moreover, this study has given place
to reforms that were made by Mossadeq and how these reforms impacted to
political area in Iran. On the other hand, the struggle between Mossadeq and
Great Powers also has been discussed. In order to understand the event of 1953
Coup / Ajax Operation better, it is important to analyse the political
processes both inside and outside of Iran among 1951-1953. Finally, analysing
of this time would contribute us to understand the process of 1979 Revolution
better and scepticism of Iran’s society towards foreign powers.

Anahtar Kelimeler

Iran, Mossadeq, Oil, CIA, MI6, Ajax Operation, the 1953 Coup

İran’da Musaddık Dönemi: 1951-1953

Öz

İran siyasi
tarihinde en kritik dönemlerden biri Muhammed Musaddık dönemidir. 1940’lı
yıllarda İran’da bir milliyetçi dalga bulunmaktaydı. Bu dalga 40’ların sonunda
Milli Cephe’nin kurulması ile sonuçlanmıştır. Toplumun farklı kesimleri
Musaddık’ın liderliği altında Milli Cephe içerisinde bir araya gelmiştir. Milli
Cephe’nin kampanyası ile birlikte 1951 yılında İran petrolleri millileştirilmiş
ve Musaddık Başbakan olmuştur. Musaddık ve hareketi CIA-MI6 tarafından 1953’te
düzenlenen darbeye kadar İran siyasetinde etkili olmuştur. Bu çalışmada
Musaddık hükümeti döneminde yaşanan siyasi gelişmeler incelenmiştir. Bununla birlikte
çalışma Musaddık hükümeti tarafından yapılan reformlara ve bu reformların İran’daki
siyasi alanı nasıl etkilediğine yer vermiştir. Diğer yandan Musaddık ve Büyük
Güçler arasındaki mücadeleden de söz edilmiştir. 1953 Darbesi / Ajax Operasyonu
olayını daha iyi anlayabilmek adına 1951-1953 arasında İran’ın hem içindeki ve
dışındaki siyasi süreçleri analiz etmek önemlidir. Son olarak bu dönemin
analizi İran toplumunun yabancı güçler karşısındaki kuşkuculuğunu ve 1979
Devrimi sürecini daha iyi kavrayabilmek adına bizlere katkıda bulunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Musaddık, Petrol, CIA, Ajax Operasyonu, İran, 1953 Darbesi

Kaynakça

• Abrahamian, Ervand, Iran: Between Two Revolutions, Princeton New Jersey: Princeton University Press, 1982.
• Abrahamian, Ervand, Modern İran Tarihi, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Abrahamian, Ervand, “The 1953 Coup in Iran”, Science & Society, Cilt 65, Sayı 2, (Yaz 2001): 182-215.
• Akhavi, Shahrough, “The Role of Clergy in Iranian Politics, 1949-1954”, Musaddıq Iranian Nationalism and Oil, Ed. James A. Bill ve WM. Roger Louis, 91-118, Londra: I. B. Tauris & Co Ltd, 1988.
• Ayhan, Veysel, İmparatorluk Yolu: Petrol Savaşlarının Odağında Ortadoğu, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2006.
• Azimi, Fakhreddin, Iran: The Crisis Of Democracy, New York: St. Martin’s Press, 1989.
• Carter, Laraine Newhouse, “History of the People”, İran: A Country Study, Ed.Richard F. Nyrop, 17-67, Washington DC: American University, 1978.
• Chaliapin, Boris, Mohammed Mossadeg: Man of the Year, 7 Ocak 1952, TIME Dergisi, http://content.time.com/time/covers/0,16641,19520107,00.html, (Erişim Tarihi: 11.12.2018)
• Cleveland, William L., Modern Ortadoğu Tarihi, İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008.
• Cottam, Richard, “Nationalism in Twentieth-Century Iran and Dr. Muhammad Musaddıq”, Musaddıq Iranian Nationalism and Oil, Ed. James A. Bill ve WM. Roger Louis, 23-47. Londra: I. B. Tauris & Co Ltd, 1988
• Dabashi, Hamid, İran: Ketlenmiş Halk, Çev. Emine Ayhan, İstanbul: Metis Yayınları, 2008.
• Dilaveri, Ebu’l Fazl, “Modern İran’da Şehir, Kimlik ve Siyaset”, İran: Ulusal Kimlik İnşası, Ed. Hamid Ahmedi, Çev. Hakkı Uygur, İstanbul: Küre Yayınları, 2009.
• Gasiorowski, Mark J., “The 1953 Coup D'etat in Iran”, International Journal of Middle East Studies, Cilt 19, Sayı 3, (Ağustos 1987): 261-286.
• Keddie, Nikki R., Roots of Revolution, New Haven and London: Yale University Press, 1981.
• Kinzer, Stephen, Şah’ın Bütün Adamları: Bir Amerikan Darbesi ve Ortadoğu’da Terörün Kökenleri, İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Ladjevardi, Habib, “Constitutional government and reform under Musaddiq”, Musaddıq Iranian Nationalism and Oil, Ed. James A. Bill ve WM. Roger Louis, 64-91. I. B. Tauris & Co Ltd, Londra, 1988
• Milani, Mohsen M., The Making of Iran’s Islamic Revolution: From Monarchy to Islamic Republic, Boulder-Colorado-Oxford: Westview Press, 1994.
• Moaddel, Mansoor, “Mossadegh, Mohammed”, Encyclopedia Of The Modern Middle East&North Africa, Cilt 2, Ed. Philip Mattar, 1580-1581. Dabbagh: Thomson Gale, 2004.
• Mokhtari, Fariborz, “Iran's 1953 Coup Revisited: Internal Dynamics versus External Intrigue”, Middle East Journal, Cilt 62, Sayı 3, (Yaz 2008): 457-488.
• Pira, Suad ve Osman Gazi Özgüdenli, “Musaddık, Muhammed”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), 228-229. http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c31/c310157.pdf, (Erişim Tarihi: 15.03.2018)
• Moyara de Moraes Ruehsen, “Operation 'Ajax' Revisited: Iran, 1953”, Middle Eastern Studies, Cilt 29, Sayı 3, (Temmuz 1993): 467-486.
• Takeyh, Ray, “What Really Happened in Iran: The CIA, the Ouster of Mosaddeq, and the Restoration of the Shah”, Foreign Affairs, Cilt 93, Sayı 4, (Temmuz-Ağustos 2014): 2-12
• Zahrani, Mostafa T., “The Coup That Changed the Middle East: Mossadeq v. The CIA in Retrospect”, World Policy Journal, Cilt 19, No 2, (Yaz 2002): 93-99