İran Eşitlikçi Kadın Hareketleri Perspektifinden “Kadın Meselesi”nin Açıklanması

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 149 - 180, 30.06.2020

Müştak El-hılo

https://doi.org/10.33201/iranian.647365

Öz

İran’daki “feminizm” kavramı konusunda henüz görüş birliğine varılmaması ve eşitlikçilerin birçoğunun kendisini feminist olarak tanımlamamaları sebebiyle bu çalışmanın adı “İran’da Eşitlikçi Kadın Hareketleri” olarak belirlenmiş; “eylem” kavramı ise Bloomer’in tanımına bağlı kalınarak değerlendirilmiştir. Yaşamlarının pek çok alanında maruz kaldıkları gelenekten beslenen cinsiyetçi ayrımcılıkla mücadele eden İran halkı, eşitlikçiler olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışma ıslahat dönemi olarak bilinen; kadın hareketlerinin had safhaya ulaştığı Muhammed Hatemi’nin cumhurbaşkanlığı (1997-2005) yıllarını kapsamaktadır. Eşitlikçiler; kadın ve erkek arasındaki cinsiyetçi yaklaşımları ve cinsiyetleri göz önünde bulundurularak onlara sunulan çeşitli hak, özgürlük ve imkânları eşitsizlik olarak kabul etmektedir. Bu durumun makul çerçeve dışında kaldığı, toplumun tümüne zarar verdiği düşünülmekte ve bunun acilen düzeltilmesi talep edilmektedir. Eşitlikçilere göre eşitsizliği ortaya çıkaran etmenlerin yanı sıra bunun gelecek nesillere aktarılarak sürdürülmesini sağlayan dinamikler bulunmaktadır. Onlara göre yozlaşmış dinî inanışlar, aile yapısı, eğitim sistemi, kitle iletişim araçları, politika, iş gücü piyasası ve kadına yönelik şiddet toplumda eşitsizliğin ortaya çıkarılmasında ana sebeptir. Bu makalede tanımlayıcı ve analitik araştırma yöntemlerinden faydalanılmıştır. Kadın hareketinin anlaşılabilmesi için bu konudaki görüşler kısaca aktarılmış ve analiz edilmiş; yazılı ve elektronik kaynaklara başvurulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Feminizm, Eşitlikçilik, İran Kadın Hareketleri, Kadın Meselesi, Eşitsizliğin Üretilmesi

Explaining of “Women Issue” from the Perspective of Iranian Egalitarian Woman Movement

Öz

The name of work is chosen as “egalitarian woman movement in Iran” because some of the concepts became complicated. “Act” is also evaluated according to Bloomer’s definition. Iranian people who struggle with traditional gender apartheid most part of their life are called egalitarians. Muhammed Hatemi's presidential period (1996-2004) which woman movements peaked is determined for this study subject. According to egalitarians, rights and freedoms which are offered to the individuals because of their gender are defined as inequality. They think that this situation is unreasonable and detrimental for all of society; therefore, they demand for urgent rectification. There are too many factors to emerge the inequality as well as to proceed and transfer the inequality according to egalitarians. Egalitarians accept; corrupted religious beliefs, family structure, education system, mass media, politics, labor market and domestic violence against women as major reasons for revealing inequality in society. This article has benefited from descriptive and analytical research methods. To understand the women movements all aspects about this subject was transferred briefly and analyzed also referenced from printed and electronic sources

Anahtar Kelimeler

Feminism, Equalists, Iranian Women’s Movement, Women Issue, Reproduce Inequality

Kaynakça

• Adilhah, Feriba. es-Savra Tahte’l-Hicâb (en-Nisâ’ el-İslâmiyat Fî İran). 1. Baskı, Kahire: Dâr el-Âlim es-Sâlis Yayınları, 1995.
• Bakirzade, Hüseyin. “Cinsgerâyî Der Zebân (ve Ferheng) Câme’e-yi Merdsâlâr”, içinde Cins-i Dovvom. ed. Nuşin Ahmed Horosani vd. Tahran, Tovse’e Yayınları, 1999-2001, 10. Cilt.
• Behşi, Ahmed. “An Nîme-i Dîger, Zenân Der İctimâ’ Çe Câygâhî Dârend?” içinde Mecmu’a-yi Musâhebehâ ve Çekîde-yi Makâlât-ı Hemâyiş-i İslâm ve Feminism. ed. Zehra Rehneverd, 1. Baskı, Meşhed: Defter-i Nihâd-ı Nümâyendegî-yi Makâm-ı Mu’azzam-ı Rehberî Der Dânişgâh-ı Firdovsi Meşhed Yayınları, 2000.
• Bojnurdi, Muhammed. “Te’âmul ve Te’âruz Beyn-i Fıkh ve Hukûk-ı Beşer”, Faslnâme-i Ferzâne, Vîje-yi Mutâla’at ve Tahkîkât Mesâil-i Zenân. 8. Sayı, (3. Dönem 1997): 11.Cennâti, İbrahim, “Musahebe” Hukûk-ı Zen, 19 ve 20. Sayı, (3. Yıl)
• Çabuki, Ummulbenin. “Goftegû-yı Temedünhâ. Zen ve Müşâreket-i Siyâsî”. Zenân ve Goftegû-yı Temeddünhâ (Medeniyetlerin Diyaloğunda Kadınların Rolüne İlişkin Konferans Bildirilerinin Özeti). ed. Cumhurbaşkanlığı Kadın Katılım Ofisi, 1. Baskı, Tahran: Berg-i Zeytûn Yayıncılık, 2000.
• Efşarniya, Ali Rıza. Zen ve Rehâ-yi Nîruhâ-yi Tovlîd. 1.Baskı, Tahran: Pîşgâm Yayınları, 1978.
• el-Şirâzî, Sadruddin. el-Hikme el-Mute’âliye Fî el-Esfâr el-Erba’a el-Cuz’e Sânî Min es-Sıfr es-Sâlis. Beyrut: Dar İhya’ et-Torâs el-Arabî Yayınevi, 1990.
• Erdelan, Zaferdoht. Berresî ve Tahlîl-i Madde-yi Dehhom-ı İ’lâmiye-yi Cihânî Ref’-i Teb’îz Ez Zen ve Mukâyese-yi An Bâ Mukarrât-ı Kânûn-ı İran. Tahran: Sâzmân-ı Zenân-ı İrani Yayınları, 1975.
• es-Sadûk, Muhammed el-Kummî. Men La-Yahvaruhu el-Fakîh. Düzenleyen: Ali Ekber Gaffâri, 2. Baskı, Kum: Cami’etü’l-Müderrisin Yayınları, 1984.
• Eşteri, Behnaz. Kâçâk-ı Zenân Berdegî-yi Mu’âsır. 1.Baskı, Tahran: Endîşe-yi Berter Yayınları, 2001.
• Ezâzî, Şehlâ. “Tahlîl-i Sahtârî Cinsiyyet”. içinde Nigerişî Ber Tahlîl-i Cinsiyetî Der İran “Evvelîn Kârgâh-ı Âmuzeş-i Tahlîl-i Cinsiyetî, ed. Nesrin Cezeni, 1.Baskı, Tahran: Şehid Beheşti Üniversitesi Yayınları, 2001.
• Gazali, Muhammed İbn-i Muhammed. Nasihatü’l-Mülûk. Düzenleyen: Celaleddin Hümayi, Tahran: Encümen-i Âsâr-ı Millî Yayınları, 1972.
• Haşimi, Faize. “Men Muhâlif-i Femisim Be Ma’nâ-yı “Zen Sâlârî” Hestem”, içinde Zen Der Rûznâme-yi Zen, editör Faize Haşimi vd. 1.Baskı, Tahran: Kale Yayıncılık, 1999.
• İffeti, Muhammed. “Berresî-yi Mevâne’-i Mevcûd Der Zemîne-i İştigâl-i Zenân Der İran”. içinde Mecmu’e Makâlât-ı Dovvomin ve Sevvomin Seminar-ı Sîmâ-yı Zen Der Câme’e. 1. Baskı, Tahran: El-Zehrâ Üniversitesi Yayınları,1995.
• Kar, Mehrangiz. Ref’-i Teb’îz Ez Zenân (Kadınlara Yönelik Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi ile İran Anayasasının Karşılaştırılması). 1.Baskı, Tahran: Pervin Yayıncılık,1999.
• ______. Hukûk-ı Siyâsî-yi Zenân-ı İran. 1.Baskı, Tahran: Rûşengerân ve Mutâla’at-ı Zenân Yayınları, 1997.
• ______. Pejûheş Derbâre-i Huşûnet Aleyh-i Zenân Der İran. 2.Baskı, Tahran: Rûşengefrân ve Mutâla’at-ı Zenân Yayınları, 2001.______. Zenân Der Bâzâr-ı Kâr-ı İran (Cinsiyet Eşitsizliği Teorileri ile Birlikte). 2.Baskı, Tahran: Rûşengerân ve Mutâla’at-ı Zenân Yayınları, 2000.
• Kediver, Cemile. Zen. Tahran: İttilâ’at Yayıncılık, 1996.
• Menuçehriyan, Mehrengiz. İntikâd (Ceza, Medeni ve Temel Kanunlarda Kadın Hakları). 2. Baskı, Tahran: Sâzmân-ı Dâvtalebân-ı Himâyet-i Hânevâde Yayınları, 1963.
• Meybudi, Fazıl, “Bulûğ Ez Dîdgâh-ı Fıkhî ve Kârşinâsî”. Faslnâme-i Ferzâne, Vîje-i Mutâla’at ve Tahkîkât-ı Zenân. 2. Devre, 5. Sayı, (1995 kış ve bahar): 27, 28.
• Musaffa, Nesrin. Müşâreket-i Siyâsî-yi Zenân Der İran. 1. Baskı, Tahran: Vezâret-i Hâricî Yayınları, 1996.
• Nebu’i, Şeyda ve Feriba Zamani, Mutâla’at-ı Câme’e Şinâsî Kutub-ı Dersî-Berresî-yi Nehve-yi Mu’arrifî-yi Sîmâ-yı Zen Der Kutub-ı Dersî Dovre-i Rahnümâyî, Sâl-ı Tahsîlî 1370-71, Pejûheşgâh-ı Ulûm-ı İnsânî ve Mutâla’at-ı Ferhengî-Pejûheşgede-i Ulûm-ı İctimâ’î toplantısında bildiri olarak sunulmuştur.
• Necefi, Muhammed Hasan. Cevâhîr el-Kelâm. 31. Cilt, 6. Baskı, Tahran: el-Mektebe el-İslâmiyye Yayınları, 1976.
• Necmabadi, Efsane ve Nerces Mehrengiz Mellah. “Nigeriş ve Nigâriş-i Zen”,-2- Bîbî Hânım Astarabâdi ve Hânım-ı Efzel Vezîri Mâder ve Dohterî Ez Pişgâmân-ı Ma’ârif ve Hukûk-ı Zenân, ( Efzel Vezîrî’nin Anlatımı ve Nerces Mehrangiz Mellah’ın Kaleminden). Derleyen: Efsâne Necmâbâdî, 1.Baskı, Amerika: Chicago, Midland Yayıncılık, 1996.
• Novruzi, Laden ve Zehra Mila İlmi. “Nakş-ı Cinsî ve İştigâl”, içinde Mutâla’at-ı Zenân-6- Zenân, Tovse’e ve Ta’addüd-i Nakşhâ. ed. Fatma Rehberî Şendi, vd, Düzenleme: Merkez-i Umûr-ı Müşâreket-i Zenân- Riyâset-i Cumhûrî 1.Baskı, Tahran: Berg-i Zeytun Yayıncılık, 2001. 38, 39.
• Purhüseyni, Müjde. “Deh Kânûn-ı Esâsî Der Endîşe-i İslâmî Pîrâmûn-ı Câygâh-ı İctimâ’î-yi Zenân”, içinde Mecmu’a-yi Musâhebehâ ve Çekîde-yi Makâlât-ı Hemâyiş-i İslâm ve Feminism. ed. Zehra Rehneverd vd. 1. Baskı, Meşhed: Defter-i Nihâd-ı Nümâyendegî-yi Makâm-ı Mu’azzam-ı Rehberî Der Dânişgâh-ı Firdovsi Meşhed Yayınları, 2000.
• Râzifer, Efser. “Berresî-yi Câygâh-ı Zen Der Sinema Ez Nigâh-ı Neşriyât-ı Zenân”. içinde Mecmu’e Makâlât-ı Hemâyiş-i Zen ve Sinema (78- Tahran Üniversitesi) Nümâ-yi Âbgîne. ed. Zehra Rehneverd, 2. Cilt, 1.Baskı, Tahran, Sefîr-i Sobh Yayıncılık, 2000.
• Rüstemi, İlahe (Meryem Puya). Cinsiyet, İştigâl ve İslâmgerâyî. Çev. Rüya Rüstemi 1.Baskı, Tahran: Câme’e-yi İrâniyân Yayınları, 2001.
• Sadakat, Said ve Zehra Zahid. “Nakşhâ-yi Cinsiyetî Der Tesâvîr-i Kitâbhâ-yi Dersî Dovre-i İbtidâyî” Faslnâme-i Ferzâne, Vîje-yi Tahkîkât ve Mutâla’at-ı Zenân. 2.Devre, 5. Sayı, (1995 kış ve bahar): 51-65.
• Seyyidzade, Muhsin, Zenân Der Câme’e-yi Medenî Çe Endâze Sehm Dârend? 1.Baskı, Tahran: Katre Yayıncılık,1998.
• ______. “Bulûğ-ı Dohterân”, Zenân, 25. Sayı, 4. Yıl, (Ağustos-Eylül 1995): 62-64.
• Sıddık Ovrei, Gulamrıza ve Merziye Kasımzade Mukaddem, “İdehâ-yi Râyic Derbâre-i Zenân Der Resânehâ-yi Gurûhî.” Cihâd-ı Dânişgâh-ı Meşhed, İdâre-yi Küll-i Tahkîk ve Tovse’e-yi Sadâ toplantısında bildiri olarak sunulmuştur. 136. Sayı, 1999.
• Şefi’i Servestani, İbrahim. Tâzehâ-yi Endişe (8), Cereyân Şinâsî-yi Difâ’ Ez Hukûk-ı Zenân, Düzenleyen: Müessese-i Ferheng-i Taha, 1. Baskı, Kum: Mu’âvenet-i Umûr-ı Esâtîd ve Durûs-ı Ma’ârif-i İslâmi Yayınları, tarih yok.
• Şehşehani, Süheyla, “Çârçûb-ı Mefhûm-ı Cinsiyet”, Cezeni, Nesrin (Derleyen), Nigerişî Ber Tahlîl-i Cinsiyetî Der İran “Evvelîn Kârgâh-ı Âmuzeş-i Tahlîl-i Cinsiyetî”, 1.Baskı, Tahran: Şehid Beheşti Üniversitesi Yayınları, 2001.
• Şucai, Zehra. “Müşâreket-i Siyâsî-yi Zenân Der İran. Gabl ve B’ad Ez İnkılâb-ı İslâmî-yi İran” Yüksek Lisans Tezi, Tahran İslâmi Azad Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü, 1991-1992. Tacbehş, Gazel. Zen, Şi’ir ve Endîşe. 1.Baskı, Tahran: Rûşengerân ve Mutâla’at-ı Zenân Yayınları, 1999.
• Tovhidi, Neyyire. Feminism, Demokrasi ve İslâmgerâyi. 1.Baskı, Los Angales: İmâdilhâniyân Yayınları, 1996.
• Bograt, İlahe. “Zenâne” (Haziran, 1997) http://home.t-onlıne.de/home/ketabe siavash/elaheh-bograt/s-zananeh.htm
• Gazi, Sara, “Be Münâsebet-i Bozorgdâşt-ı Rûz-ı Zen” İttihâdî ve Sosyalisthâ-yi İnkılâbî, (5 Mart 2001): Kargar.org/zan/march 01.htm.