HAMZA-NÂMELERDE CİHAD VE CİHAD AHLÂKI

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 2, 99 - 114, 01.11.2019

Reyhan Çorak

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.630676

Öz

Türk
edebiyatında, Anadolu sahasında, görülen ilk eserler, daha ziyâde toplumu dînî
ve tasavvufî mânâda bilinçlendirmek maksadıyla yazılmıştır. Bu metinler,
muhtevâ bakımından İslâmiyet’in ağırlıklı olarak ahlâkî tarafı ile ilgilenip
bazı manevî değerleri yerleştirmeye çalışmıştır. Daha önce sözlü kültürde
üretilen menâkıpnâme türündeki kimi eserler de bu minvalde değerlendirilir.
Hikâyeler ve kahramanları, eser hangi konuyla ilgili ise ona yönelik davranış
kalıplarının halk tarafından benimsenmesine vesile olmuştur. Bu sistem, sözlü
veya yazılı anlatım kullanılarak nesilden nesile aktarılır. Özellikle savaş
âdâbını İslâm’ın kahraman mücâhidleri ile özdeşleştirerek anlatan ve cihad
ahlâkını yerleştirmeye çalışan Hamza-nâmeler de bu sahanın örneklerinden
biridir.

XIV-XV.
yüzyıldan itibaren yazıya geçirilmeye başlayan Hamza-nâmeler 72 ciltten
oluşmaktadır. Bu makalede, Süleymaniye Kütüphanesi Pertevniyal Kitapları, Nu.
TY 0812/4’te kayıtlı bulunan 17,18 ve 19. ciltler[1]
esas alınarak cihad âdâbı değerlendirilmeye çalışılacaktır.

---

Makalenin Geliş Tarihi: 13.10.2018;
Makalenin Yayıma Kabul Tarihi: 09.12.2018

 

* 
Dr. Öğr. Üyesi, İstanbul Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Türk İslâm
Edebiyatı Ana Bilim Dalı,

ORCID: 0000-0003-1978-1604, e-mail:
[e-mail]

[1] 17,18 ve 19.
ciltlerin ilmî neşri tarafımızdan yayına hazırlanmaktadır. 17 ve 18. ciltlerin
sadece sadeleştirilmiş metinleri Ketebe yayınları tarafından neşredilmiştir.
19. cilt yayına hazırlanmaktadır. Reyhan Çorak, Hamzanâme-Sâhipkırân ve
Hamzazâde Rüstem’in Maceraları, (İstanbul: Ketebe Yayınları, 2018); Reyhan
Çorak-Saime Çakmak, Hamzanâme-Hamzazâde Rüstem ile Said-i Nebire’nin
Maceraları, (İstanbul: Ketebe Yayınları, 2018). 

Anahtar Kelimeler

Hamza-nâmeler, İslâm Ahlâkı

Kaynakça

• ALBAYRAK, Nureddin. “Hamzanâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 15: 516- 517. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• ALGÜL, Hüseyin. “Hamza”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 15: 500-502. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• ÇORAK, Reyhan. Hamzanâme-Sâhipkırân ve Hamzazâde Rüstem’in Maceraları, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2018.
• ÇORAK, Reyhan. Hamzazâde Rüstem ile Said-i Nebire’nin Maceraları, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2018.
• DEĞİRMENCİ, Tülün. ““Söz Bir Nesnedir ki, Zail Olmaz”: Osmanlı İstanbul’unda Hamzanâme Geleneğine Göre Kamusal Okuma (Hikâye-Resim-Kitap)” Büyük İstanbul Tarihi Edebiyat, Kültür ve Sanat, ed.Hatice Aynur, VII:634-649. İstanbul: İstanbul Kültür A.Ş. ve İsam Yayınları, 2015.
• EBÛ DAVUD. Sünen, “Cihad 110”, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• EL-İSFEHANİ, Râgıb. el-Müfredât fî Garibi’l-Kur’an, Beyrut: Tarihsiz.
• GÜNDÜZ, Mehmet Salih. “Hz. Hamza’nın Hayatı, Kişiliği ve İslam Tarihindeki Yeri”, Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/2 (2017): 209-240.
• HAMZAVÎ, Hamza-nâme, Süleymaniye Kütüphanesi, Pertevniyal, nr. TY 0812/4.
• İMAMOĞLU, Abdullah Taha. “I. Dünya Savaşı’na Bibliyografik Bir Katkı: Osmanlı’da Cihad Risaleleri” Savaş Tarihi Araştırmaları Uluslararası Kongresi 100. Yılında I. Dünya Savaşı ve Mirası Bildirileri, (Çanakkale, 06-08 Kasım 2015), Çanakkale: 2015.
• KILIÇ, Filiz. Meşa’irü’ş-Şu’ara İnceleme-Tenkitli Metin. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, 1994.
• KÖKSAL, M. Âsım. İslâm Tarihi, İstanbul: Köksal Yayıncılık, 2005.
• ÖZEK, Ali-Karaman, Hayrettin-Turgut, Ali-Çağrıcı, Mustafa-Dönmez, İ.Kâfi-Gümüş, Sadrettin. Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• ÖZEL, Ahmet. “Cihad”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17: 527-531. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• ŞAHİN, Harun. “Kur’an-ı Kerim’deki Cihad Ayetleri Bağlamında İslam’ın İnsana Bakışı” Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,17, (Ocak-Haziran 2007): 79-90.
• ŞAHİN, Haşim. “Menâkıbnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29: 112-114. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
• ŞEN, Ahmet. “Hassân b. Sabit’in Hz. Hamza İçin Söylediği Mersiyeler”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,4/7 (Bahar 2016): 36-50.
• YARAN, Cafer Sadık. “İslamda “Ahlakın Şartı” Kaç?: İslam “Erdem Etiği”nin (Yeniden) Yapılandırılması Önerisi”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi,11, (2005): 35-55.
• YARAN, Rahmi. “İslam Cihad ve Savaş” Bakü Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İlmi Mecmuası, (Temmuz 2004): 165-182.
• YELTEN, Muhammed. “Hamza-nâme’nin Nesir Üslûbu”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 9/9 (Summer 2014):17-30.
• YELTEN, Muhammed. “Hamza-nâme’nin Yeni Ciltleri ve Okunma Mekanları” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 8/9 (Summer 2013):151-165.
• YILMAZ, Musa Kazım. “Cihad Ayetleri ve İnsan Hakları” Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, II, (1992): 13-32.
• YILMAZ, Yasin. “Cihad Kavramı ve Hz. Peygamber’in (sav) Mekke ile Medine’deki Uygulamaları” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 22, (2013): 285-307.