XV. ASIR ŞÂİRİ UŞŞÂKÎ’YE ÂİT YENBÛ-I HİKMET ADLI MESNEVİNİN NECMEDDÎN-İ DÂYE’NİN MİRSÂDU’L-İBÂD’I İLE MÜNÂSEBETİ

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 2, 175 - 194, 01.11.2019

Kübra Yılmaz

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.630687

Öz

Bu çalışma, XV. asrın en hacimli manzum
eserlerinden kabul edilebilecek olan Yenbû-ı Hikmet ve Yenbû-ı
Hikmet’in temel kaynaklarından biri olan Mirsâdu’l-İbâd’ın
karşılaştırması üzerinedir. Yenbû-ı Hikmet her ne kadar katalog kaydında
ve eser zahriyesinde Pîr Hüsâmeddîn Uşşâkî’ye atfedilmiş olsa da araştırmamız
neticesinde eserin Uşşâkî mahlaslı bir XV. asır şâiri tarafından kaleme
alındığı anlaşılmıştır. Eser, 855 (1451-1452) yılında Uşşâkî tarafından XV.
asırda Türkçe kaleme alınmış dinî-tasavvufî bir mesnevi olup Candaroğlu İsmâil
Şah’a ithaf edilmiş önemli mesneviler arasındadır. Mirsâdu’l-İbâd ise
Necmeddîn-i Dâye er-Râzî (v. 654/1256) tarafından sûfînin seyr ve sülûkunu
anlatmak üzere yazılmış önemli bir eserdir.

Bu çalışmada hem Türk dil tarihi ve mesnevî
edebiyatı açısından hem de Mirsâdu’l-İbâd adlı tasavvuf klasiğinden
yapılmış telif-tercüme olması yönüyle önemli bir mesnevi olan Yenbû-ı Hikmet
üzerine hazırlanan bu çalışmada Yenbû-ı Hikmet’in temel kaynağı olduğunu
düşündüğümüz Mirsâdu’l-İbâd ile karşılaştırılması yapılarak iki eserin
benzer ve farklı yönleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca Uşşâkî’nin, Yenbû-ı
Hikmet’i kaleme alırken Mirsâdu’l-İbâd’tan ne derecede yararlandığı
ve ne gibi genişletmeler-daraltmalar yaptığı da incelenmiştir. Böylece Türk
edebiyatı tercüme geleneği çerçevesinde Yenbû-ı Hikmet’in telif mi yoksa
tercüme özelliğinde mi olduğu da irdelenmek istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

hikmet

Kaynakça

• BALTACI, Halil. Necmeddin Dâye Râzî-Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• EBÜ’T-TAYYİB EL-MÜTENEBBÎ. Dîvânu Mütenebbî. Beyrut: Dâru Beyrut li’t-tıbaa ve’n-neşri, 1983.
• GÖKYAY, Orhan Şâik. “Kenzü’l-Küberâ ve Mahekkü’l-ulemâ”. Çevren, IX, X ve XI, (Priştine, 1976).
• HÜSÂMEDDÎN UŞŞÂKÎ. Dîvân-ı Dâsitân. Uşşâkî Tekkesi Kataloğu: 358. Süleymaniye Kütüphanesi.
• LEVEND, Agâh Sırrı. Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1984.
• OKUYAN, Mehmet. Necmüddin Dâye ve Tasavvufî Tesiri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2001.
• OKUYAN, Mehmet. “Necmeddîn-i Dâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA). 32: 496-497. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• ÖRS, Derya. “Necmuddîn-i Râzî: Hayatı ve Eserleri”. Nüsha II/6 (2002): 19-34.
• PAKER, Saliha. “Terceme, Telîf ve Özgünlük Meselesi”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin Hâlleri: Osmanlı’da Te’lif, Tercüme ve Şerh. haz. Hatice Aynur v.dğr. 36-71. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
• RİYÂHÎ, Muhammed Emin. Necmeddîn-i Dâye Mirsâdu’l-İbâd. Tahran: Şirket-i intişârât-ı ilmî ve ferhengî, 1973.
• TOSKA, Zehra. “İleriye Yönelik Araştırmalarla İlgili Olarak Eski Türk Edebiyatı Sahasında Yazılmış Olan Tercüme Metinleri Değerlendirmelerde İzlenecek Yöntem/ler Ne Olmalıdır?”. Journal of Turkish Studies- Türklük Bilgisi Araştırmaları [Agâh Sırrı Levend Hâtıra Sayısı I]. 24: 291-305. Cambridge: Department of Near Eastern Languages and Civilizations Harvard University, 2000.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1972.
• YAVUZ, Kemal. Mustafa Şeyhoğlu, Kenzü’l-küberâ ve mehekkü’l-ulemâ (İnceleme, Metin, İndeks). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1991.
• YAZAR, Sadık. Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, 2011.
• YÜCEL, Yaşar. Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar, XIII-XV. Yüzyıllarda Kuzey-Batı Anadolu Tarihi, Çobanoğulları Beyliği-Candaroğulları Beyliği. 1. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.