Somuncu Baba’ya Nispet Edilen Şerh-i Hadîs-i Erbaîn’in Yeni Tespit Edilen Abdülbaki Gölpınarlı Tercümesi

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 2, 149 - 171, 24.11.2021

Mustafa Celil Altuntaş

https://doi.org/10.34082/islamiilimler.1025759

Öz

Bu çalışmada Osmanlı’nın son döneminde İstanbul’da eğitim almış ve Cumhuriyet döneminin entelektüel tarihinde gerek akademide verdiği dersler gerekse Mevlânâ, Mesnevî ve Melâmîlik alanlarında yaptığı çalışmalarıyla ve tercümeleriyle öne çıkmış olan Abdülbâkî Gölpınarlı’nın (ö. 1982) daha önce tespit edilmemiş ve yayımlanmamış olan bir hadis tercümesi günümüz harflerine aktarılacaktır. Gölpınarlı, Somuncu Baba olarak bilinen Hamîdüddin Aksarâyî’ye (ö. 815/1412) nispet edilen Şerh-i Hadîs-i Erbaîn adlı kırk hadis derlemesi ve şerhini İrşâdü’l-Yakîn fî Tercemeti “Şerh-i Hadîs-i Erbaîn” adıyla Arapça’dan Türkçe’ye tercüme etmiştir. Osmanlı’nın çok erken dönemlerinde yaşamış sûfî bir âlime nispet edilen eser Osmanlı’nın son dönemine yetişmiş yine sûfî-meşrep bir tasavvuf tarihi araştırmacısı tarafından tercüme edilmiştir. Bu tercümede Osmanlı dönemindeki tasavvuf düşüncesinin bir hulasasını görmek de mümkün olabilecektir. Gölpınarlı, tercümesini harf inkılabından sonra Cumhuriyet’in erken dönemlerinde ancak eski harflerle kaleme almıştır. Bu tercümeden sonra bin bir hadis de tercüme eden Gölpınarlı bu derlemesinde hadis tercümesi ile ilgili bazı düşüncelerini de ifade etmiştir. Gölpınarlı’nın hadislerle ilgili yaklaşımı ve seçtiği hadisler bakımından bu eser de makalede kısaca değerlendirilecektir. Makalenin merkezinde Gölpınarlı’nın tercümesi olduğu için Gölpınarlı’nın hayatına da kısaca yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Somuncu Baba, Abdülbaki Gölpınarlı, Hadis, Erbaîn, Tercüme.

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk, "Gölpınarlı, Abdülbaki", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Erişim 06.10.2021). https://islamansiklopedisi.org.tr/golpinarli-abdulbaki
• Aynur, Hatice. “Abdülbâkî Gölpınarlı Bibliyografyası”. Journal of Turkish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları, [In Memoriam Abdülbaki Gölpınarlı Hâtıra Sayısı I] XIX, (1995), L-LI.
• Bardakçı, Murat. “Salacak’taki Ahşap Ev, Baki Hoca ve ‘Garip’”. Journal of Turkish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları, [In Memoriam Abdülbaki Gölpınarlı Hâtıra Sayısı I], XIX, (1995) VII-XX.
• el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Sahîhü’l-Buhari, thk. Mustafa Dib el-Buga, Dımaşk: Daru İbn Kesir, 1990.
• ed-Dârimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman, Sünenü’d-Dârimî, thk. Mustafa Dib el-Buga, Dımaşk: Darü’l-Mustafa, 2007.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. Hazreti Muhammed ve Hadisleri. İstanbul: Okat Yayınevi, 1971.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. İrşâdü’l-Yakîn fî Tercemeti “Şerh-i Hadis-i Erbaîn”. İstanbul: Atatürk Kitaplığı, Osman Nuri Ergin Koleksiyonu, 122.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd, Sünenu İbn Mâce. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Kahire: Daru İhyâi’t-Türasi’l-Arabi, 1975.
• Karahan Abdülkadir. İslam Türk Edebiyatında Kırk Hadis: Toplama, Tercüme ve Şerhleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1954.
• Özkes, İhsan. “Somuncu Baba ve Kırk Hadis Şerhi”. Somuncu Baba ve es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Sempozyumu Tebliğleri, Ankara: Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı Yayınları, 1997.
• Şahin, Haşim, “Somuncu Baba”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 06.10.2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/somuncu-baba
• Şeyh Hamid-i Veli. 40 Seçme Hadis-i Şerif Meali İzahı Tuhfetü’l-ihvan. terc. M. Şeyhmus Alkoç, y.y.: Anadolu Matbaası, t.y.
• Yıldırım, Enbiya. “Hâmid-i Velî’nin Kırk Hadis Şerhi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, VIII/ 2, (2006), 137-166.
• Yıldırım, Selahattin. Osmanlı’da Kırk Hadis Çalışmaları. İstanbul: Osmanlı Hadis Araştırmaları, 2000.
• Yıldız, Fahreddin. “İslâmî İlimler, Divan Edebiyatı ve Tasavvuf Geleneğindeki Yeriyle Tarihten Günümüze Popüler Hadis Kitapları: Kırk Hadisler”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, XI/21 (2013), 407-455.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. Tasavvufi Hadis Şerhleri ve Konevi'nin Kırk Hadis Şerhi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 1990.
• Yusuf b. Hamidüddin. Şerh-i Hadis-i Erbaîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1441.