Seküler Düzende Dinî Otoritenin Değişiminin Mealler Üzerinden Takibi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 51, 51 - 76, 01.01.2024

Filiz Orhan

https://doi.org/10.55918/islammedeniyetidergisi.1320683

Öz

Dinî otorite, modern dönemde İslam’la ilgili tartışmalarda öncelikli olarak gündeme gelen konulardan biridir. Alimin yerini alan modern dinî otoriteyle beraber alimin hukuki alana yönelik meşruiyetini yitirmesi, günümüzde dinî otoritenin Müslümanlar nezdindeki algılanışında ciddi değişimlere neden olmaktadır. Buna göre, din dili olan Arapçayla Kur’an metnini yorumlama yetkisine sahip ve bu sayede tüm İslam coğrafyalarıyla ilişki kurabilen alimin yerini modern bir eğitimden geçerek yeni gerçekliği meşrulaştırma misyonu kendisine tevdi edilmiş olan dinî otoriteye (ilahiyatçı) bırakmıştır. Dinî otoriteye yüklenen bu yeni anlamları, toplumsal gerçekliğin yeniden kurgulandığı mealler üzerinden takip etmek mümkün görünmektedir. Modern gerçekliğin etkisiyle dinî yorumlardaki değişimin doğrudan gözlenebilmesine olanak sağlaması açısından mealler, bu dönüşümü somut anlamda ortaya koymaktadır. Meallerin günümüzde modern gerçekliği meşrulaştırmak için başvurulan araçsal bir rol üstlendiği gözlemlenmektedir. Bu nedenle çalışmada dinî otoritenin değişimi mealler üzerinden ele alınmaya çalışılmaktadır. Araştırmayla dinî otoritelerin günümüz gerçekliğini göz önüne alarak maneviyatla sınırlı kalmak üzere inanç, ibadet ve ahlaka yönelik birtakım yorumlarda bulunduğuna ulaşılmıştır. Buradan din seküler kurumlardan farksız olarak konumlandırıldığı bu şekliyle modern bireyin üzerinde uzlaştığı toplumsal birlikteliğe katkıda bulunan bir harç olarak meşruiyetini korurken dinî otoritenin de devletin modern dönemdeki kazanımlarını korumayı amaçlayan bir çerçevede konumlandırıldığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din sosyolojisi, dinî otorite, Diyanet, âlim, İlahiyat, meşruiyet, devlet, sekülarizm.

Following the Change of Religious Authorıty in the Secular Order Through Interpretations

Öz

Religious authorities are one of the primary arrangements in the negotiations on Islam in the modern period. The loss of legitimacy of the scholar in the legal field, together with the modern religious functioning that took the place of the scholar, causes serious changes in the perception of religious institutions in the eyes of Muslims today. Accordingly, the scholar, who obtained the authority to interpret the construction of the Qur’an in Arabic, which is the language of religion, and thus was able to establish relations with all Islamic geographies, left the place from a modern educational environment to the religious institution (the theologian) to whom the new legitimation mission was entrusted. It seems possible to follow these new meanings attributed to religious authority through translations in which social reality is reconstructed. In terms of allowing the change in religious interpretations to be observed directly under the influence of modern reality, the translations reveal this transformation in a concrete sense. It is observed that today, the meanings play an instrumental role used to legitimize modern reality. For this reason, in this study, the change of religious authority is tried to be discussed through translations. Considering our reality of religious authorities through research, he makes comments on faith, worship and morality, being limited to spirituality. It has been positioned as a center aiming to protect the interests of the religious institution in its relationship with the state, taking on an important role preserved by morality, which has turned into a social contract on which modern authorities are positioned as being no different from secular institutions of religion.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, religious authority, Directorate of Religious Affairs, legitimacy scholar, state, secularism, Theology

Kaynakça

• Aktay, Yasin. “Modernleşme ve Gelenek Bağlamında Dini Bilgi ve Otoritenin Dönüşümü”. Bilimname 3 (2004), 131-151.
• Asad, Talal. Sekülerliğin Biçimleri. Hıristiyanlık, İslamiyet ve Modernlik. İstanbul: Metis, 2016.
• Ateş, Süleyman. Kur’ân -ı Kerim ve Yüce Meali. İstanbul: Yeni ufuklar Neşriyat, 1995.
• Baljon, J. M. S. (1994), Kur’an Yorumunda Çağdaş Yönelimler, Ankara,
• Bardakoğlu, Ali. Religion and Society. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Bein, Amit. Osmanlı Uleması ve Türkiye Cumhuriyeti. çev. Bülent Üçpınar. İstanbul
• Berger, Peter. Gerçekliğin Sosyal İnşası. İstanbul: Paradigma, 1997.
• Bulaç, Ali. İslam ve Demokrasi, Teokrasi, Totalitarizm. İstanbul: İz, 1995.
• Candan, Abdülcelil. Ulemanın Gücü. Ahenk Yayınları, 2003.
• Davie, Gracie. Modern Dünyada Din. İstanbul: Küre, 1994.
• Davison, Andrew. “Laiklik ve Türkiye’nin Kültürel Modernitesi: Türkiye’yi Avrupa’nın Belirlediği Kavramsal Mekâna Yerleştirmek”. Türkiye’nin Yeniden İnşası: Modernleşme, Demokratikleşme, Kimlik. ed: Emin Fuat Keyman. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013.
• Diyanet Vakfı Yayınları. Diyanet Vakfı Yayınları. Türkiye Diyanet Vakfı, 2004.
• Green, Arnold H. “Liberal Çağda Ulema'nın Tutumları ve Faaliyetleri”. ed. Ebubekir Bagader" Modern Çağda Ulema. çev. Osman Bayraktar. 219-274. İstanbul: İz Yaynları, 1991.
• Gültekin, M. Bekir. Dinî ve İlmî İtibar Olgusu Olarak Ulemâ (Türkiye’de Üç Ulemâ Birliği Örneği). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi. 2021.
• Güngör, Erol. İslam'ın Bugünkü Meseleleri (4 b.). İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1986.
• Hak Dinî Kur’ân Dili. çev. Elmalılı Hamdi Yazır. İstanbul: Ebuzziya Matbaası, 1935-1939.
• Harvey, David. Postmodernliğin Durumu. İstanbul: Metis, 2019.
• İpşirli, Mehmet. “Osmanlı Toplumunda Kadın”. İslam’ın Işığında Kadın: Türkiye Diyanet Vakfı Kadın Kolları Konferans ve Panelleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 1998.
• İslamoğlu, Mustafa. Hayat Kitabı Kur’an-Gerekçeli Meal-Tefsir. İstanbul: Düşün, 2008.
• Kara, İsmail. “İslâm’da Ruhbanlık Yoktur” Söylemi Etrafında Dînî Otorite ve Ulemâ Üzerine Birkaç Not. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 21/2 (2001), 5-21.
• Karslı, İbrahim. Kutsal Kitaplara Göre Din Adamı. Ankara: TDV, 2010.
• Keleş, Ekrem. “Diyanet: Temsil ve Hizmet Bağlamında Diyanet İşleri Başkanlığının Konumu”. Dinî Temsil Sorunu. 25-29. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Kerim Kur’ân Türkçe Çeviri. çev. Erhan Aktaş. Ankara: Emsal, 2022. Kitap Yayınevi, 2013.
• Köse, Ali. Sekülarizm Sorgulanıyor 21.Yüzyılda Dinin Geleceği. İstanbul: Ufuk, 2002.
• Kur’an Mesajı: Meal-Tefsir. çev. Muhammed Esed, Türkçeye çev. Cahit Koytak – Ahmet Ertürk. Ankara: İşaret Yayınları, 2002.
• Kur’ân Okuyan. çev. Mehmet Okuyan. İstanbul: Haliç Üniversitesi, 2021.
• Kur’ân ı Hakîm ve Meâl i Kerîm. çev. Hasan Basri Çantay. İstanbul: İslam, 1984.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Mardin, Şerif. Bediüzzaman Said Nursi Olayı. İstanbul: İletişim, 1992.
• Mülayim, A. Kur’an’da Din Adamları, İstanbul: Süleymaniye Vakfı, 2016.
• Orhan Çağlayan, Filiz. Türkiye’de Kur’an İslamı Arayışları. Ankara: Fecr, 2022.
• Rahman, Fazlur M. İslam. İstanbul: Şelale Yayınları, 1981. Râzî, [Mefâtîhu’l-Ğayb], VIII,
• Said, Edward. Entelektüel (1 b.). çev. Tuncay Birkan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1995.
• Scholem, Gershom. Dinî Otorite ve Mistisizm. çev. Salih Çift. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29/1 (2020), 361-378.
• Subaşı, Necdet. “Dinlerin Kaderi Ulema ve Aydınlanma”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (1994), 161-169.
• Subaşı, Necdet. Sosyoloji Günlükleri. Din, Diyanet ve Yeni Toplumsallıklar. İstanbul: Mahya, 2018.
• Subaşı, Necdet. Türk Aydınının Din Anlayışı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Doktora Tezi. 1995.
• Swartz, David. Kültür ve İktidar, Pierre Bourdieu'nün Sosyolojisi (1 b.). çev. Elçin Gen. İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Taberî, [Câmi’u’l-beyân], III, Türkiye Diyanet Vakfı Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yıldırım, Umut Turgut. "Laiklik ve Din-Devlet İlişkisi Bağlamında Türkiye, Fransa ve Mısır: Karşılaştırmalı Bir Analizı” Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 41 (2020), 564-579.