Utopian Socialism, Saint-Simon, and Egyptian Modernization

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 1 - 20, 15.04.2022

Fatma Sarıaslan

Öz

The study focuses on Utopian Socialism, a doctrine that can be classified as a type of socialism.
It examines the relationship between the critical thinker of this doctrine, Saint-Simon,
and his followers and Egyptian modernization in the 1800s. Saint-Simonians considered
Egypt under the leadership of Mehmet Ali Pasha and his successors in the 19th century
as the starting point for reaching the ideal society. The importance of Saint-Simonians in
terms of the modernization of Egypt, from the madrasas opened by Mehmet Ali in the context
of military reform to the Suez Canal project, is remarkable in terms of both intellectual
ground and concrete practices.

Anahtar Kelimeler

Utopian Socialism, Saint-Simon, Egypt, Modernization

Ütopik Sosyalizm, Saint-Simon ve Mısır Modernleşmesi

Öz

Çalışma sosyalizmin bir türü sınıflamasına sokulabilecek bir öğreti olan Ütopik Sosyalizmi
merkeze alarak, bu öğretinin önemli düşünürü Saint-Simon’la onun takipçilerinin yani Saint-
Simoncular olarak bilinen düşünürlerin 1800’lerdeki Mısır modernleşmesi ile ilişkisini
mercek altına almaktadır. Saint-Simoncular, XIX. yüzyılda Mehmet Ali Paşa ve haleflerinin
liderliğindeki Mısır’ı ideal topluma varmakta başlangıç noktası olarak telakki etmişlerdir.
Nitekim Mehmet Ali’nin askeri reform bağlamında açtığı medreselerden Süveyş Kanalı
projesine değin Saint-Simoncuların Mısır modernleşmesi açısından önemi gerek fikrî zemin
gerekse somut uygulamalar açısından dikkate değerdir.

Anahtar Kelimeler

Ütopik Sosyalizm, Saint-Simon, Mısır, Modernleşme

Kaynakça

• “Altes Midhat Paşa Hazretlerine, Osmanlı İmparatorluğu Eski Sadrazamı”, (çev.) Mehmet Ali Meriç, Tarih ve Toplum, 14, 1985, 104-106.
• “Auguste Comte’un Mustafa Reşit Paşa’ya Mektubu (4 Şubat 1853)”, Düşünen Siyaset Dergisi (İslam ve İlerleme Sayısı), 2004, 19.
• Akalın, D. (2011). “Süveyş Kanalı Açılışı ve Osmanlı Devleti’ne Etkisi (1854-1882)”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Denizli.
• Bartholdi, F. A. (1885). The Statue of Liberty Enlightening the World (described by the sculptor), New York: North American Review.
• Bruhl, H. L. (1970). Auguste Comte Felsefesi ve Sosyolojisi, (çev.) Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Ceylan, S. (2010). “XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Eğitim Kurumlarında Yabancıların Etkisi: Kahire Üniversitesi ve Oryantalistler Örneği”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Cleveland, W. L. (2008). Modern Ortadoğu Tarihi, (çev.) Mehmet Harmancı, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Çetin, A. (2001), “Hidiv İsmail Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 23, 117-119.
• Çetinkaya, Y. D. (2016). “Kalın Çizgileriyle Ortadoğu Tarihinde Direniş ve Toplumsal/ Siyasal Aktörler (1789- 2011)”, içinde Ortadoğu: Direniş, Devrim, Emperyalizm, (der.) Yusuf Doğan Çetinkaya, İstanbul: İletişim Yayınları, 13-62.
• Çıvgın, H. (2011). “Charles Fourier: Kuramı ve Ekolojik kriz ortamında bir eko-filozof olarak okunabilme imkânları”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Danyal, D. (1951). “Süveyş Kanalının Önemi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 9 (3), 329-352.
• De Groot A. H. (1994). "Yalnız bir İslami Liberal: Cemil Meriç" , Tarih ve Toplum, 126, ss.11-14.
• École Polytechnique (2022), https://www.polytechnique.edu/en (Erişim Tarihi: 17 Kasım 2022).
• Engels, F. (1993). Ütopik Sosyalizm ve Bilimsel Sosyalizm, (çev.) Kemal Savaş, İstanbul: Yorum Yayınları.
• Ergün, M. (2015). “Mehmet Ali Paşa Zamanında Mısır’da Eğitimin Batılılaşması”, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16 (3), 277-294.
• Gelvin, J. L. (2019). Modern Ortadoğu Tarihi (1453-2015), (çev.) Güneş Ayas, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Goldschmidt A. Jr., Davidson L. (2007). Kısa Ortadoğu Tarihi, (çev.) Aydemir Güler, İstanbul: Doruk Yayımcılık.
• Göle, N. (2008). Mühendisler ve İdeoloji: Ünlü Devrimcilerden Yenilikçi Seçkinlere, İstanbul: Metis Yayınları.
• Hourani, A. (2016). Arap Halkları Tarihi, (çev.) Yavuz Alogan, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Huber, V. (2012). ”Connecting colonial seas: the ‘international colonisation’ of Port Said and the Suez Canal during and after the First World War”, European Review of History, 19(1), 141-161.
• Huberman, L. (2005). Sosyalizmin Alfabesi, Ankara: Sol Yayınları.
• Is-Sanafiri, İ.M. (1993). “Osmanlı-Mısır İlişkileri 1863-1882”, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Jones, G. S. (2005). “Ütopik Sosyalizm”, Marksist Düşünce Sözlüğü, (yayın yön.) Tom Bottomore, İstanbul: İletişim Yayınları, 613-615.
• Karabell, Z. (2003), The Creation of the Suez Canal, New York: Alfred A. Knopf.
• Kaya, S. (2015). “Sultan Abdülaziz’in 1863 Mısır Seyahati”, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Khan, Y. S. (2010). Enlightening the World: The Creation of the Statue of Liberty, Ithaca and London: The Cornell University Press.
• Korlaelçi, M. (2003). “Pozitivist Düşüncenin İthali”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, 1. Cilt: Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, ed. Tanıl Bora, Murat Gültekingil, İstanbul: İletişim Yayınları, 214-222.
• Kurşun (2008), “Said Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 35, 573-574.
• Lockman, Z. (2016). Hangi Ortadoğu?: Oryantalizm, Tarih, Siyaset, (çev.) Burcu Birinci, İstanbul: Küre Yayınları.
• Lukes, S. (2011). “Saint-Simon 1760-1825”. Istanbul Journal of Sociological Studies, (çev.) İhsan Sezal, 0 (20), 107-116.
• Meriç, C. (1996). Saint-Simon: İlk Sosyolog, İlk Sosyalist, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meriç, C. (2018). Bir Dünyanın Eşiğinde, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meriç, Ü. (2005). “Rönesans Avrupa’sında Sosyal Düşünce”, Sosyoloji Dergisi, 3 (11), 151-171.
• Mitchell, T. (1991). Colonising Egypt, Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
• Mitchell, T. (2001). Mısır’ın Sömürgeleştirilmesi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moore, T. (1996). Utopia, İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.
• Mühlestein, H. (1990). Proleter Ütopya ve Marksist Hümanizm, (çev.) Vedat Günyol, İstanbul: Logos Yayınları.
• Owen R., Pamuk, Ş. (2002). 20. Yüzyılda Ortadoğu Ekonomileri Tarihi, (çev.) Ayşe Edirne, İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Owen, R. (1995). Yeni Toplum Görüşü, (çev.) Doğan Şahiner, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Özmen, Akalın, F. A. (2021). “Claude-Henri de Saint-Simon, Saint-Simonizm ve Toplumsal Değişim: Askeri Toplumdan Sanayi Toplumuna Geçiş”, Akademik Hassasiyetler, 8 (15), 43-65.
• Rafeq, A. (2017). “Farklı Bir Güç Dengesi: 18. ve 19. Yüzyılda Avrupa ve Ortadoğu”, içinde Ortadoğu Tarihi: Dini Siyasi, Kültürel ve Ekonomik Perspektiften, (ed.) Youssef M. Choueiri, (çev.) Fethi Aytuna, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 273-294.
• Richmond, J.C.B. (1977). Egypt 1798-1952, London: Methuen&Co Ltd.
• Saint-Simon, C.H. de. (1976). “İki Kervan: Hükümet Yönetim” (çev.) Sina Akşin, Mete Tuncay (der.), Sosyalist Siyasal Düşünüş Tarihi, Cilt 1, Ankara: Bilgi Yayınevi, 17-21.
• Sayyid-Marsot, A. L. (2007). Mısır Tarihi: Arapların Fethinden Bugüne, (çev.) Gül Çağalı Güven, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Swingewood, A. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, (çev.) Osman Akınhay, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Uslu, A. (2015). “Sosyalist Düşüncenin Kaynakları: Büyük Britanya ve Fransa’da İşçi Hareketlerinin Başlangıcı ve Ütopya Düşüncesi (1800-1830)”, AÜSBF Dergisi, 70 (1), 35-63.