Ortaçağda Bir Yahudi Heretik: Hîvî El-Belhî ve Tanah Eleştirisi

Yıl 2017, Sayı: 1, 9 - 24, 31.12.2017

Muhammed Ali Bağır

Öz

Asırlar boyunca doğruluğu ve hakikiliği sorgulanamaz ilâhi bir kitap olarak
Batı dünyasını derin bir şekilde etkileyen Kitâb-ı Mukaddes, özellikle XVIII.
asırdan itibaren akılcılığın ve bilimselliğin Batı dünyasında yaygınlaşması
neticesinde, objektif, rasyonel ve bilimsel prensipler ışığında incelenmesi
gereken bir kitap olarak görülmeye başlanmıştır. Kitâb-ı Mukaddes’i oluşturan
eserler bu prensipler ışığında tetkik edilmiş ve bu çalışmalar Batılıların
Kitâb-ı Mukaddes’e olan bakış açılarında birtakım fikrî değişimlere yol
açmıştır. Neticede bu fikrî değişimler, Kitâb-ı Mukaddes Eleştirisi (Biblical
Criticism) olarak nitelendirilen disiplinin ortaya çıkmasına zemin
hazırlamıştır.

Çalışmamız, Kitâb-ı Mukaddes Eleştirisinin ilk öncülerinden birisi olan,
Orta Çağ’da yaşamış Yahudi bir heretik Hivî el-Belhî’nin Tanah ve özellikle de
Tevrat hakkındaki eleştirileri ve bunlara Rabbânî Yahudilik kanadından Saadia
Gaon tarafından verilen yanıtlar hakkındadır. Hivî, kendi dönemine kadar
neredeyse hiçbir âlimin alçak sesle dahi dillendiremediği Tanah’ta bulunan,
izaha muhtaç çeşitli ifadeleri yüksek sesle dile getiren ilk araştırmacılardan
olması nedeniyle önem kazanmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde Hivî el-Belhî ve
Saadia Gaon hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde Hivî’nin özellikle
Tevrat hakkında ileri sürdüğü eleştirel noktalar ve ondan kısa bir süre sonra
yaşamış Saadia Gaon’un bu eleştirilere verdiği yanıtlar ele alınmıştır.
Çalışmanın son bölümünde ise Hivî’nin bilgi kaynaklarından bahsedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hîvî el-Belhî, Tanah, Eski Ahit, Tevrat, Eleştiri

A Jewish Heretic in the Medieval Age: Hiwi Al-Balkhi and Criticism of the Tanakh

Öz

The Bible as an unquestionable book of its
righteousness and truth has profoundly influenced the Western world for
centuries. It has begun to be seen as a book that must be examined in the light
of objective, rational and scientific principles in consequence of the spread
of wisdom and science in the Western world since the 18^th century.
The Bible was examined in the light of these principles and these studies have
led to some intellectual exchanges in the eyes of the Western view of the
Bible. Eventually, these intellectual changes paved the way for the emergence
of the discipline of Biblical Criticism.

Our work is about
the criticism of a Jewish heretic Hiwi al-Balkhi who lived in the Middle Age
and was one of the first pioneers of the Biblical Criticism on Tanakh and
specially Torah. Also, the answers given by Saadia Gaon from the wing of
Rabbanic Judaism is discussed. Hiwi gained importance because he was one of the
first critics who put into words various points which require explanation in
the Tanakh and up to his time almost no scholar dared to declaim. In the first
part of the work, information about Hiwi al-Balkhi and Saadia Gaon was given.
In the second part, the critical points that Hiwi asserted particularly about
the Torah and the answers given on these criticisms by Saadia Gaon who lived
soon afterwards were discussed. In the last part of the work, Hiwi's knowledge
sources were mentioned.

Anahtar Kelimeler

Hiwi al-Balkhi, Saadia Gaon, Tanakh, Pentateuch, Criticism

Kaynakça

• Ortaçağda Bir Yahudi Heretik: Hîvî El-Belhî ve Tanah Eleştirisi