8. sınıf öğrencilerinin doğa kavramına ilişkin bilişsel yapıları

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 220 - 249, 31.12.2021

Özlem Elvan , Kadir Karatekin

https://doi.org/10.47615/issej.937294

Cited By: 1

Öz

Doğa sevgisi ve doğayı koruma duygusu çevresel değerler içinde yer almaktadır. Bu değerlerin çocuklarımızın ve gençlerimizin eğitiminin her aşamasında, onlara doğru anlatılması ve bu anlamda sağduyu kazandırılması toplumsal bir gerekliliktir. Zira toplumun en küçük ve en temel parçası bireydir. Bu sağduyuya, bireylere ancak iyi ve etkili bir çevre eğitimi vererek sahip olabiliriz. Bunun en etkili ve en rasyonel yolu ise eğitim sistemi içerisine giren tüm bireylere doğa eğitiminin verilmesidir. Doğa ile ilişkili tüm kavramların bilinmesi ve bu kavramların günlük yaşam ile ilişkilendirilmesi doğa eğitimi için önemli bir başlangıç noktasıdır. Bunun için öğrencilerin doğa kavramına ilişkin bilişsel yapılarını ortaya çıkarmak önemlidir. Bu çalışmanın amacı da 8. sınıf öğrencilerin kelime ilişkilendirme testi ile doğa kavramına ilişkin bilişsel yapılarını tespit etmektir. Bu amaca ulaşmak için Türkiye’nin her coğrafi bölgesinden seçilmiş ikişer ilde (Ankara, Kırşehir, Samsun, Kastamonu, Malatya, Ağrı, Şanlıurfa, Batman, Antalya, Mersin, İzmir, Manisa, İstanbul ve Yalova) öğrenim gören 8. sınıf öğrencilerine doğa anahtar kavramı ile ilgili bir kelime ilişkilendirme testi uygulanmıştır. Öğrencilerin doğa anahtar kavramına verdikleri cevaplar doğrultusunda doğa ile ilgili sahip oldukları kavramlar tespit edilerek incelenmiş ve öğrencilerin bilişsel yapıları ortaya çıkarılmıştır. Araştırmanın sonucunda öğrencilerin zihinlerinde doğa kavramıyla ilgili bilişsel yapının zayıf olduğu ve doğa kavramını daha çok doğal çevre, değerler ve ihtiyaç kategorileri ile ilişkilendirdikleri tespit edilmiştir. Doğa kavramının öğrencilerin bilişsel yapılarında illere göre de bir farklılık gösterdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, doğa, çevre okuryazarlığı

8th grade students’ cognitive structures regarding to concept of nature

Öz

The love of nature and the feeling of protecting nature are among the environmental values. It is a social necessity to explain these values to our children and young people at every stage of their education and to provide a common sense in this issue. The smallest and most fundamental part of society is the individual; we can only acquire this common sense by providing individuals with a good and effective environmental education. The most effective and rational way of doing this is to provide nature education to all individuals who are in the education system. Knowing all the concepts related to nature and associating these concepts with daily life is an important starting point for nature education. Therefore, it is important to reveal students' cognitive structures related to the concept of nature. This study aims to determine the cognitive structures of 8th-grade students related to the concept of nature using a word association test. In order to achieve this goal, a word association test on the concept of nature was applied to 8th-grade students. They were selected from all geographical region of Turkey, two provinces for each region (Ankara, Kırşehir, Samsun, Kastamonu, Malatya, Ağrı, Şanlıurfa, Batman, Antalya, Mersin, İzmir, Manisa, İstanbul and Yalova). The concepts that students possess about nature were determined and analyzed using the expressions they have mentioned for the concept of nature, and the students' cognitive structures were revealed. As a result of the study, the cognitive structure related to the concept of nature in students' minds was found to be weak. They mostly associated the concept of nature with the natural environment, value, and needs categories. The concept of nature differentiated according to the provinces in the students' cognitive structures.

Anahtar Kelimeler

Social studies, nature, environmental literacy

Kaynakça

• Bahar, M, Johnstone, A. H., & Sutcliffe, R. G. (1999). Investigation o f students’ cognitive structure in elementary genetics through word association tests. Journal of Biological Education, 33(3), 134–141.
• Bahar, Mehmet, & Özatlı, N. S. (2003). Kelime İletişim Test Yöntemi İle Lise 1. Sınıf Öğrencilerinin Canlıların Temel Bileşenleri Konusundaki Bilişsel Yapılarının Araştırılması. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2), 75–85.
• Bonnell, K. J., Hargiss, C. L. M., & Norland, J. E. (2018). Understanding high school students ’ perception of nature and time spent outdoors across demographics. Applied Environmental Education & Communication, 0(0), 1–15. https://doi.org/10.1080/1533015X.2018.1438935
• Bonnett, M., & Williams, J. (1998). Environmental Education and Primary Children’s Attitudes towards Nature and the Environment. Cambridge Journal of Education, 28(2), 159–174. https://doi.org/10.1080/0305764980280202
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A.
• Çiftçi, S. (2009). Kelime Çağrışımlarının Cinsiyet Değişkenine Göre Gösterdiği Temel Nitelikler Üzerine Bir Deneme. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(3), 633–654.
• Clayton, S., & Opotow, S. (2004). Identity and the Natural Environment. In S. Clayton & S. Opotow (Eds.), Identity and the Natural Environment: The Psychological. London: The MIT Press. https://doi.org/10.7551/mitpress/3644.001.0001
• Deniş Çeliker, H., & Akar, A. (2015). Ortaokul Öğrencilerinin Doğaya İlişkin Metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 101–119.
• Dervişoğlu, S., & Kılıç, D. S. (2013). Gençlerin Doğaya İlişkin Değer Yönelimleri ve Doğa Tercihleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 92–99.
• Des Jardins, J. R. (2006). Çevre Etiği Çevre Felsefesine Giriş. Ankara: İmge Kitabevi.
• Dobson, A. (2017). Ekolojizm. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Ducarme, F., & Couvet, D. (2020). What does ‘nature’ mean? Palgrave Communications, 6(1). https://doi.org/10.1057/s41599-020-0390-y
• Durlu, R. (1956). Öğretimde Çevre- Aktüalite ve Bütünlük. Ankara: Maarif Basımevi.
• Ercan, F., Taşdere, A., & Ercan, N. (2010). Kelime İlişkilendirme Testi Aracılığıyla Bilişsel Yapının ve Kavramsal Değişimin Gözlenmesi. Türk Fen Eğitim Dergisi, 7(2), 136–154.
• Erten, S. (2004). Çevre Eğitimi ve Çevre Bilinci Nedir, Çevre Eğitimi Nasıl Olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, 65(66).
• Frank, D. J. (1997). Science, nature, and the globalization of the environment, 1870-1990. Social Forces, 76(2), 409–435. https://doi.org/10.1093/sf/76.2.409
• Karatekin, K. (2013). Çevre Okuryazarlığı. In K. Karatekin & E. Gençtürk (Eds.), Sosyal Bilgiler İçin Çoklu Okuryazarlıklar (pp. 46–73). Pegem A.
• Katırcıoğlu, G. (2019). Okul dışı öğrenme ortamlarının 7. sınıf öğrencilerinin geri dönüşüm konusundaki doğa algısı ve bilinç düzeyine etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Kılıç, S. (2013). Çevre Etiği. Ankara: Orion Yayınevi.
• Köşker, N. (2013). İlkokul Öğrencileri ve Sınıf Öğretmeni Adaylarının Doğaya İlişkin Algıları ve Sorumluluklarına Yönelik Düşünceleri. Turkish Studies, 8(3), 341–355.
• Kuş, Z. (2020). Türkiye’de ve Dünya’da Vatandaşlık Eğitimi. Ankara: Pegem A.
• Kutru, Z. (2012). Üniversite Öğrencilerinin Doğa Algıları. Hacettepe Üniversitesi, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi.
• Maltaş Erol, E. (2015). Ekoloji Ekseninde İnsan-Doğa İlişkisi ve Özne Sorunu. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 17(29), 1–8.
• MEB. (2017). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. Ankara.
• Özhancı, E., & Yılmaz, H. (2015). Doğa Sevgisi Değeri (Doğayı Koruma ve Doğadan Yararlanma) ve Peyzaj Mimarlığı Eğitimi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 12(1), 39–46.
• Pohl, D. (2003). Naturerfahrungen und Naturzugange von Kindern. In T. R. Manke (Ed.), Grundschulpadagogik meets Kindheitsforschung (pp. 94–98). Opladen.
• Pohl, D. T. (2006). Naturerfahrungen und Naturzugange von Kindern. der Padagogischen Hochschule Ludwigsburg, Dissertation zur Erlangung des Grades eines Doktors der.
• Rillo, T. J. (1974). Basic Guidelines for Environmental Education. The Journal of Environmental Education, 6(1), 52–55. https://doi.org/10.1080/00958964.1974.9941488
• Roth, E. C. (1992). Environmental Literacy: Its Roots, Evolution and Directions in the 1990s. Columbus.
• Sziemer, P. (1997). Natur als Erlebnis - Zur Rolle des Wildnisgedankens in der Umweltbildung. Bayer Akademia Für Naturschutz Und Landschaftsplege, 1(97), 137–140.
• Tsai, C., & Huang, C. (2002). Exploring students’ cognitive structures in learning science : a review of relevant methods. Journal of Bio, 36(4), 163–169.
• Ünder, H. (1996). Çevre Felsefesi. Ankara: Doruk Yayıncılık.
• Yardımcı, E. (2009). Yaz Bilim Kampında Yapılan Etkinlik Temelli Doğa Eğitiminin İlköğretim 4. ve 5. Sınıftaki Çocukların Doğa Algılarına Etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.