1998 sosyal bilgiler ders kitaplarının UNESCO’nun küresel vatandaşlık eğitim paradigması açısından incelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 156 - 186, 30.06.2022

Emrullah Karatekin

https://doi.org/10.47615/issej.1102520

Öz

Araştırmada, küresel vatandaşlık eğitiminde var olan farklı yaklaşımlardan birisi olan UNESCO’nun küresel vatandaşlık eğitim paradigmasının ülkemizdeki 1998 sosyal bilgiler dersi öğretim programına göre hazırlanan sosyal bilgiler (4-5-6 ve 7.sınıf) ders kitaplarında yer alma durumu incelenmiştir. Ders kitaplarında küresel vatandaşlık eğitimi ile ilgili alanlar, UNESCO tarafından geliştirilen Global Citizenship Education (GCED, (Küresel Vatandaşlık Eğitim Paradigması) kılavuzluğunda belirlenmiştir. Araştırmacı tarafından bu paradigma kılavuzluğunda “Küresel Vatandaşlık Eğitimi İnceleme Formu” hazırlanmıştır. Ders kitaplarında küresel vatandaşlık eğitimi ile ilgili olan alanlar, hazırlanan bu form doğrultusunda doküman analizi yöntemi ile tespit edilmiştir. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde ise içerik analizi tekniğinden faydalanılmıştır.
Araştırmanın sonucunda, 1998 öğretim programına göre hazırlanmış olan sosyal bilgiler ders kitaplarının “küresel vatandaş”, “küresel vatandaşlık”, “küresel vatandaşlık eğitimi” kavramlarını doğrudan içermedikleri görülmüştür. Ayrica sosyal bilgiler ders kitaplarının, UNESCO’nun küresel vatandaşlık eğitimi anlayışının bilişsel ve sosyo-duygusal boyutlarını desteklediği ancak davranışsal boyutu yeterince desteklemediği tespit edilmiştir. Araştırmanın bir diğer önemli sonucu da sosyal bilgiler ders kitaplarında bireylerin eylemlerine yön veren bilgilerin, öğrencileri eleştirel bir düşünmeye sevk etmeden aktarılmasıdır. 21. Yüzyılın eşiğinde genelde eğitim sisteminin özelde de vatanaşlık eğitiminde önemli bir rolü olan sosyal bilgiler dersinin öğrencileri küreselleşen dünyaya hazırlaması beklenmektedir. 1998 öğretim programına göre hazırlanmış olan sosyal bilgiler ders kitaplarının bu amacı gerçekleştirmede yetersiz kaldığı görülmektedir. Dolayısıyla Türk Eğitim Sisteminde ilkokul ve ortaokulda sorumlu ve aktif vatandaş yetiştirme görevini üstlenmiş olan sosyal bilgiler dersinin ders kitaplarının küresel vatandaşlık eğitiminin tüm boyutlarını ele almasının faydalı olacağı düşünülmektedir

Anahtar Kelimeler

Küreselleşme, Küresel Vatandaşlık, Küresel Vatandaşlık Eğitimi, Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi., Sosyal Bilgiler, Vatandaşlık

An examination of 1998 social studies textbooks in terms of UNESCO's global citizenship education paradigm

Öz

In this study the inclusion level of UNESCO's global citizenship education paradigm’s which is one of the different approaches in global citizenship education in the social studies (4-5-6 and 7th grade) textbooks prepared according to the 1998 social studies curriculum in our country was examined. Fields related to global citizenship education in textbooks were determined under the guidance of Global Citizenship Education (GCED, (Global Citizenship Education Paradigm) developed by UNESCO. "Global Citizenship Education Review Form" was prepared by the researcher under the guidance of this paradigm. Fields related to global citizenship education in textbooks was determined by document analysis method in line with this prepared form.Content analysis technique was used in the analysis of the obtained data.
As a result of the research, it was seen that the social studies textbooks prepared according to the 1998 curriculum do not directly include the concepts of "global citizen", "global citizenship", "global citizenship education". In addition, it has been determined that social studies textbooks support the cognitive and socio-emotional dimensions of UNESCO's understanding of global citizenship education, but do not sufficiently support the behavioral dimension. Another important result of the research is that the information that guides the actions of individuals in social studies textbooks is conveyed without prompting students to think critically. Changing expectations from individuals and society in the globalizing 21st century world requires education systems to adapt to this change. Therefore, it is thought that it would be beneficial for the textbooks of the social studies course, which has undertaken the task of raising responsible and active citizens in primary and secondary schools in the Turkish Education System, to address all dimensions of global citizenship education and what this change brings.

Anahtar Kelimeler

Globalization, Global Citizenship, Global Citizenship Education Education, Sustainable Development Agenda, Social Studies, Citizenship

Kaynakça

• Açıkalın, M. (2017). Araştırmaya Dayalı Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Akhan, O., Yalçın, A. (2016). Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarinda Çokkültürlü Eğitimin Yeri. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18 (2). (23-46)
• Ananiadou, K., & Claro, M. (2009). 21 st Century Skills and Competences for New Millennium Learners in OECD Countries, OECD Working Papers. OECD Publishing. doi:10.1787/218525261154
• Arın , D., ve Deveci, H. (2008). Sosyal Bilgiler dersinde Güncel Olayların Kullanımının Öğrenci Başarısına ve Hatırda Tutma Düzeyine Etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 170-185.
• Berend, I.T. (2001). An EconomicHistory of Twentieth-Century Europe. Economic Regimes from Laissez-Faire to Globalization. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bromley, P. (2009). Cosmopolitanism in civic education: Exploring cross-national trends, 1970-2008. Current Issues in Comparative Education, 12(1), 33–44.
• Cabezudo, A. (2014). Global Education as a Transformative Learning. Global Education Magazine.
• Carter, A. (2005). The Political Theory of Global Citizenship. London: Taylor & Francis Ltd.
• Çolak, K., Kabapınar, Y., ve Öztürk, C. (2019). Sosyal Bilgiler Derslerini Veren Öğretmenlerin Küresel Vatandaşlığa ve Küresel Vatandaşlık Eğitimine Bakışları. Eğitim ve Bilim 2019, 44(197), 335-352.
• Çubukçu, Z. ve Gültekin, M. (2006). İlköğretimde Öğrencilere Kazandırılması Gereken Sosyal Beceriler. Bilig, (37),155-174
• Davies, I. ve Pike, G. (2009) Global Citizenship Education. Challenges and Possibilities. L.Ross (Ed.) Handbook of Practice and Research in Study Abroad. Higher Education and the Quest for Global Citizenship. New York: Routledge
• Demirel, A. (2010). Sosyal bilgiler ders kitaplarında cinsiyet ayrımcılığı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İzmir.
• Dill, J. S. (2013). The longings and limits of global citizenship education: The moral pedagogy of schooling in a cosmopolitan age. New York: Routledge.
• Giddens, A. (1990). The consequences of modernity. Cambridge: Polity University Press
• Hablemitoğlu, Ş., ve Özmete, E. (2012). Etkili vatandaşlık eğitimi için bir öneri. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 39-54.
• Isın, E.F ve Turner, B.S. (2002). Citizenship Studies: An Introduction. EF.Isın ve B.S.Turner (Eds).Handbook of Citizenship Education. Sage Publications.London: Thousands Oaks.
• Janoski, T. ve Gran B. (2002). Political Citizenship: Foundations of Rights. E.F.Isın ve B.S.Turner (Eds). Handbook of Citizenship Education. Sage Publications. London: Thousands Oaks.
• Joppke, C. (2007). Transformation of Citizenship: Status, Rights, Identity. Citizenship Studies,11(1), 37–48doi:10.1080/13621020601099831
• Kaya, M. F., & Tomal, N. (2011). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının sürdürülebilir kalkınma eğitimi açısından incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(2), 49-65. Lawson, H. (2001). Active citizenship in schools and the community. Curriculum Journal 12 (2), 163-178.
• Lee, S. A (1989). Middle School Social Studies Textbooks in Michigan: A Descriptıon of Cultural and Global Perspectives. Unpublished Doctoral Thesis, Michigan State University, Department of Teacher Education
• MEB (1999a). İlköğretim okulu sosyal bilgiler 4. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB (1999b). İlköğretim sosyal bilgiler 5. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. MEB. (1999c). İlköğretim sosyal bilgiler 7. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• MEB. (2000) İlköğretim sosyal bilgiler 6. İstanbul: Mili Eğitim Basımevi.
• National Council for the Social Studies (NCSS). (tarih yok). https://www.nea.org/home/2580.htm?cpssessionid=SID-0050C881-CD19F5B0 erişilmiştir.
• National Council for the Social Studies (NCSS). (2010). National Curriculum Standards for Social Studies A Framework for Teaching, Learning and Assesment. Brentwood: NCSS Publications. Erişim adresi: https://www.socialstudies.org/standards/national-curriculum-standards-social-studies
• Offe, C. (1984). Contradictions of the Welfare State. London: Hutchinson.
• Oxley, L., & Morris, P. (2013). Global Citizenship: A Typology for Distinguishing Its Multiple Conceptions. British Journal of Educational Studies, 61(3), 301-325. doi: 10.1080/00071005.2013.798393
• Sağlam, H. İ. (2006). Türkiye'deki davranışçı ve yapılandırmacı sosyal bilgiler öğretim uygulamalarının değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Ana bilim dalı.
• Sarıipek, D., B. (2006). Sosyal Vatandaşlık Ve Günümüzde Yaşadığı Dönüşüm: Aktif Vatandaşlık (Sosyal Politika Açısından Bir Değerlendirme). Çalışma ve Toplum (2), 67-95.
• Shahla,Z; Alireza,Y.; Mohammad H,Y.ve, Narges, K . (2013). Global Citizenship Education and Its Implications for Curriculum Goals at the Age of Globalization International Education Studies, 6 (1). 195-206
• Soysal, Y.N. (1994). Limits of Citizenship Migrants and Postnational Membership in Europe. Chicago: The University of Chicago Press,
• Sömen, T. (2020). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Güncel Olaylar. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (41), 431-447. DOI:10.33418/ataunikkefd.803302
• Spring, J. (2001). Globalization and Educational Rights an Intercivilizational Analysis. New York: Routledge
• Stanley, W. (2001). Social Studies: Problems and Possibilities. M. Merryfield (Dü.) içinde, A Volume in Research in Social Education Critical Issues in Social Studies Research for the 21st Century. Age Publication Inc.
• Stearns, P.N. (2010) Globalization in World History. New York: Routledge
• Taşkın , A., ve Memişoğlu, H. (2019). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Güncel Konulara Yer Verilme Durumunun İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(2), 599-610.
• UNESCO. (2014). Global Citizenship Education. Preparing Learners for the challenges of the twenty-first century. France. Kasım 19, 2019 tarihinde http://www.eunec.eu/sites/www.eunec.eu/files/attachment/files/global_citizenship_education_report..pdf adresinden alındı
• UNESCO. (2015). Global Citizenship Education Topics and Learning Objectives. 02 12, 2020 tarihinde UNESCO Clearing House on Global Citizenship Education: https://gcedclearinghouse.org/sites/default/files/resources/150020eng.pdf
• Yemini, M. (2017). Internationaliation And Global Citizenship Policy and Practice in Education. Cham, Springer International Publishing AG
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Veugelers, W. (2011). The Moral And The Political İn Global Citizenship: Appreciating Differences In Education. Globalisation, Societies and Education, 9 (3-4), 473–485.