2020-2021 Yılları Arası Bülent Erkmen Afiş Tasarımlarının Erwin Ponofsky’nin İkonografik ve İkonolojik Eleştiri yöntemi ile Çözümlemesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 344 - 374, 31.12.2022

Özlem Kum

https://doi.org/10.47615/issej.1122922

Öz

Bu çalışmada 1972 yılında İstanbul Devlet güzel Sanatlar Akademisi Grafik Sanatlar Bölümü’nden mezun olduktan sonra grafik tasarım alanında önemli çalışmalara imza atan Bülent Erkmen’in 2020-2021 yılları arası tasarladığı afiş çalışmaları Erwin Panofsky’nin İkonografik ve İkonolojik Eleştiri yöntemiyle çözümlenmiştir. Bu eleştiri yöntemi ile değerlendirilen yapıtların sanatsal özellikleri ortaya konmuştur. Çalışmada Erkmen’in kompozisyon kurgusu, tasarımın teması ve içeriği, sanatçının anlatısı, kullanılan imler değerlendirilmiş tasarımlardaki uzlaşmalı anlam vurgulanmaya çalışılmıştır. Bülent Erkmen’in tasarladığı 11 afiş çalışmasının uzlaşımsal anlamı değerlendirilerek her afişte konuya uygun bütünlük ve işaretleri yakalamaya gösterdiği özen analiz edilmiştir.
Çalışmada betimsel analiz yöntemlerinden literatür tarama, nitel araştırma yöntemlerinden belge araştırma ve Erwin Panofsky’nin “İkonografik ve İkonolojik Sanat Eleştirisi” yöntemlerinden biri olan İkincil veya uzlaşımsal anlam (İkonografik İnceleme) yöntemi kullanılmıştır.
Bülent Erkmen 2020-2021 yılları arasında tasarladığı afişlerde devamlılığı ve sanatçıların kişisel bakışlarından işaretleri yansıtmaya çaba göstermiştir. Sergilerle ilgili afişlerde uyguladığı yöntem sergi içeriğindeki eserler ve sanatçılarla bağ kurma yöntemi olarak dikkat çekmektedir. Yaptığı tasarımların büyük bölümünde bu bağlantıya ek devamlılığa büyük önem verdiği sonucuna ulaşılmıştır. Her ne kadar işler birbirinden farklılık gösterse de tasarımcının eserden işaretler sunma ve devamlılık çabası özyapısal bir özellik göstermektedir. Bu nedenle bazı tasarımlarında tasarımdan çok afişin anlatıldığı eserin teması ve simgeleri incelenmiştir. Çağdaş sanat çizgileriyle anlatılar ortaya koyan Erkmen'in sanatında kavram, düşünce, davranış şekilleriyle simgesel bağları doğru ve detaycı bir anlayışla ortaya koyduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İkonografi, İkonoloji, Afiş Tasarımı, Bülent Erkmen

Analysis of Bülent Erkmen Poster Designs Between 2020-2021 by Erwin Ponofsky's Iconographic and Iconological Criticism Method

Öz

In this study, the poster works designed by Bülent Erkmen between the years 2020-2021 after graduating from the Graphic Arts Department of the Istanbul State Academy of Fine Arts in 1972, who accomplished important works in the field of graphic design, were analyzed by Erwin Panofsky's Iconographic and Iconological Criticism method. The artistic features of the works evaluated with this criticism method have been revealed. In the study, Erkmen's compositional setup, the subject and content of the design, the artist's style, the symbols used were evaluated and the compromised meaning in the designs was tried to be emphasized. By evaluating the conventional meaning of 11 posters designed by Bülent Erkmen, the attention he paid to capture the integrity and signs appropriate to the subject in each poster was analyzed.

In the study, literature review from descriptive analysis methods, document research from qualitative research methods and Secondary or conventional meaning (Iconographic Analysis) method, which is one of Erwin Panofsky's "Iconographic and Iconological Art Criticism" methods were used.

Bülent Erkmen made an effort to reflect the continuity and the signs from the personal perspectives of the artists in the posters he designed between 2020-2021. The method he applied on the posters related to the exhibitions draws attention as a method of connecting with the works and artists in the exhibition content. It has been concluded that in most of his designs, he attaches great importance to this connection and additional continuity. Although the works differ from each other, the effort of the designer to present signs from the work and to maintain it shows a characteristic feature. For this reason, in some designs, the theme and symbols of the work in which the poster is explained rather than the design were examined. It has been concluded that Erkmen, who presents narratives with contemporary art lines, reveals the symbolic ties with the concepts, thoughts and behaviors in his art, with a correct and detailed understanding.

Anahtar Kelimeler

Iconography, Iconology, Poster Design, Bülent Erkmen

Kaynakça

• Bilek, N. U. (2020). İmgelerin Toplumsal İşlevinde Anlamın Görüntüsü, Yüksek Lisans Tezi, s.37
• Boztaş, E. ve Düz, N. İkonografik ve İkonolojik Eleştiri Yöntemine Göre Tintoretto’nun İsa’nın Vaftizi Adlı Eserinin Analizi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 320
• Panofsky, E. (2012). İkonoloji Araştırmaları “Rönesans Sanatında İnsancıl Temalar”, (Çev: Orhan Düz) İstanbul, Pinhan Yayıncılık,
• Cömert, B. (2010). Mitoloji ve İkonografi, Ankara: De Ki Basım Yayım Ltd. Şti.
• Küçük, M. Al (2016).“İkonografiden İnanca “İsa Mesih’in Dirilişi/Paskalya” Süreci”,Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(8), 230-274.
• Mıtchell, W. J. T. (1986). Iconology: Image, Text, Ideology. London: The University of Chicago Press.
• Zuki, D. C. (2020). Kajan, Pra- İkonografi Fotografı Levitası, Jurnal Da Moda, 1(2), 3.
• Turan, C. (2020). İkonografik ve İkonolojik Sanat Eleştirisi Yöntemine Göre, Salvador Dali’nin Son Akşam Yemeği Ayini Adlı Eserinin Analizi, Anadolu Üniversitesi, Sanat&Tasarım 11(2), 325.
• İstanbul Modern, “Misafirler: Sanatçılar ve Zanaatkârlar”. Erişim: 05 Mayıs 2022, https://www.istanbulmodern.org/tr/sergiler/gecmis-sergiler/misafirler-sanatcilar-ve-zanaatkrlar_2398.html
• Skulptur Projekte Archiv, “Michael Asher”. Erişim: 05 Mayıs 2022, https://www.skulptur-projekte-archiv.de/en-us/1997/projects/81/
• Ordu Olay, “Taşın Hafızası Vardır”. Erişim: 05 Mayıs 2022, https://www.orduolay.com/haber/tasin-hafizasi-vardir-60354
• Kıraathane İstanbul Edebiyat Evi, “Sezon Programı, Hassas Müdahale”. Erişim: 05 Mayıs 2022, http://kiraathane.com.tr/sezon-programi/2020-12-11-hassas-mudahale
• Moda Sahnesi, “Kel Şarkıcı Moda Sahnesi”. Erişim: 05 Mayıs 2022, https://www.modasahnesi.com/kel-sarkici
• İstanbul Modern, “Selma Gürbüz: Dünya Diye Bir Yer”. Erişim: 05 Mayıs 2022, https://www.istanbulmodern.org/tr/sergiler/gecmis-sergiler/selma-gurbuz-dunya-diye-bir-yer_2551.html
• BEK, “Bülent Erkmen”. Erişim: 05. Mayıs 2022, http://bek.com.tr/