An examination of the various dimensions of graphic organizers used in social studies textbooks

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 22, 30.06.2024

Ahmet Galip Yücel

https://doi.org/10.47615/issej.1444375

Öz

The social studies course aims to provide students with many knowledge and concepts of social sciences such as history, geography, law, economics, and politics. Students may not be familiar with or may be hearing some of these knowledge and concepts for the first time. Therefore, various aids may be needed in the learning and teaching process. One of these tools is graphic organizers. This research aims to examine the current status of graphic organizers in social studies textbooks at the middle school level in terms of content, form, and purpose of use. Since the data were collected directly from written materials, document review design was used in the research. Within the scope of the study, two textbooks from a private publishing house and two textbooks from the Ministry of National Education (MEB) were included for each class level. As a result of the study, it was understood that fifth-grade textbooks include all types of graphic organizers in terms of content, but there is a greater emphasis on evaluative and descriptive graphic organizers. Formally, it was found that there is a focus on table and central graphic organizers. In sixth-grade textbooks, comparative and hierarchical graphic organizers were more prominent in terms of content, while central and tabular graphic organizers were more prominent in terms of form. In seventh-grade textbooks, sequential and hierarchical graphic organizers were emphasized in terms of content, while chain-like graphic organizers were emphasized in terms of form. Fifth and seventh-grade textbooks used significantly more graphic organizers compared to sixth-grade textbooks. Generally, it is thought that an average level of graphic organizers is used in textbooks except for the sixth grade. It can be said that the graphic organizers used in the sixth grade are insufficient.

Anahtar Kelimeler

Graphic organizers, social studies, textbooks

Sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan grafik düzenleyicilerin çeşitli boyutlarda incelenmesi

Öz

Sosyal bilgiler dersi, doğası gereği tarih, coğrafya, hukuk, ekonomi ve siyaset gibi sosyal bilimlerin birçok bilgi ve kavramını öğrenciye kazandırmayı amaç edinir. Öğrenciler söz konusu bilgi ve kavramların bazılarına aşina olmayabilir ya da ilk kez duyuyor olabilirler. Dolayısıyla öğrenme ve öğretme sürecinde çeşitli destekleyiciler gerekebilir. Bu araçlardan birisi de grafik düzenleyicilerdir. Bu araştırmada ortaokul düzeyinde sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan grafik düzenleyicilerin mevcut durumlarını içeriksel, biçimsel ve kullanım amacı bakımından incelemek amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında veriler doğrudan yazılı materyal niteliğindeki ders kitaplarından toplandığından araştırmada doküman inceleme deseni kullanılmıştır. Çalışma kapsamında her sınıf düzeyinden bir özel yayınevine ve bir de MEB yayınlarına ait olmak üzere ikişer ders kitabı incelemeye dâhil edilmiştir. Çalışma sonucunda beşinci sınıf ders kitaplarının içeriksel bakımdan tüm grafik düzenleyicileri içerdiği ancak değerlendirici ve ayrıntılayıcı grafik düzenleyicilere daha fazla yer verildiği anlaşılmıştır. Biçimsel olarak ise tablo ve merkezcil grafik düzenleyicilere ağırlık verildiği tespit edilmiştir. Altıncı sınıf ders kitaplarında ise içeriksel bakımdan karşılaştırıcı ve hiyerarşik, biçimsel bakımdan ise merkezcil ve tablo halinde grafik düzenleyiciler daha fazla yer bulmuştur. Yedinci sınıf ders kitaplarında ise içeriksel olarak sıralayıcı ve hiyerarşik, biçimsel olarak ise zincir halindeki grafik düzenleyicilere ağırlık verilmiştir. Beşinci ve yedinci sınıf ders kitaplarında altıncı sınıf ders kitaplarına oranla çok daha fazla grafik düzenleyici kullanılmıştır. Genel olarak bakıldığında altıncı sınıf dışında ders kitaplarında ortalama düzeyde grafik düzenleyiciye başvurulduğu düşünülmektedir. Altıncı sınıfta ise kullanılan grafik düzenleyicilerin yetersiz sayıda olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Grafik düzenleyici, sosyal bilgiler öğretimi, ders kitabı

Kaynakça

• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Caner, M. ve Kurt, B. (2020). Ders kitabı değerlendirme yaklaşımları. Journal of World of Turks, 12(1), 365‐382.
• Demir, Y., & Atasoy, E. (2018). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının (2017) değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 753-780.
• Dönmez, C., Yazıcı, K., & Sabancı, O. (2007). Sosyal bilgiler derslerinde grafik düzenleyicilerin kullanımının öğrencilerin akademik bilgiyi elde etmelerine etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(3), 437-459.
• Ekiz, D. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Eryılmaz Ballı, F., & Kartal, S. (2020). Eğitimin siyasal işlevi; sosyal bilgiler ders kitabı örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 36-49.
• İhsanoğlu B., & Çelen, Y. (2023). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki görsel kullanımının yeterlik düzeyi, Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 142-166. https://doi.org/10.46762/mamulebd.1263785
• İlter, İ. (2014). Kelime öğretiminde grafik düzenleyicileri (Frayer Modeli örneği). Electronic Turkish Studies, 9(3), 755-770.
• Kılıç, Ö., & Özdemir, B. (2023). Grafik düzenleyicilerin ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin hikâye edici metin yazma becerilerine etkisi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 11(2), 64-78. https://doi.org/10.35233/oyea.1257405
• Memişoğlu, H., & Karacabey, İ. (2021). Sosyal bilgiler ders kitaplarında görsel kullanım durumunun incelenmesi. International Journal Of Social Humanities Sciences Research, 8(65), 92-105. http://dx.doi.org/10.26450/jshsr.2266
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Nobel Yayıncılık.
• Nakiboğlu, C., & Çamurcu, M. (2014). Grafik düzenleyiciler ve ortaöğretim fizik ders kitaplarında kullanımlarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 51-74.
• Nakiboğlu, C., & Yıldırım, Ş. (2018). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarında grafik düzenleyici kullanımının incelenmesi. Kuramsal Eğitim Bilim Dergisi, UBEK-2018 Özel Sayı, 1-23.
• Pınar, E., S., & Merdan, F. (2016). Grafik düzenleyicilerin otizmli öğrencilere fen bilgisi kavramlarının öğretimindeki etkililiği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 111-131.
• Şahin, M. (2014). Sosyal bilgiler ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 31-46.
• Sülükçü, Y. (2018). Ders kitapları incelemesinde karşılaşılan problemler ve incelemenin iyileştirilmesi hususunda bazı öneriler. Ders Kitapları Uluslararası Sempozyumu Tam Metin Bildiriler içinde, s. 303-319.
• TTKB (Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı). (2021). Ders kitaplarını değerlendirme raporu (Öğretmen görüşleri). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• TTKB. (2020). Öğretim programlarını değerlendirme raporu. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yetişensoy, O., & Akdeniz, Ş. (2023). Riley’in çıkarım katmanları diyagramı ve sosyal bilgiler eğitiminde kullanımı. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 6(1), 49-69.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. G., & Baş, Ö. (2023). İlkokul Türkçe dersinde sınıf öğretmenlerinin grafik düzenleyicileri kullanımı üzerine nitel bir araştırma. Trakya Eğitim Dergisi, 13(1), 576-592.
• Yılmaz, K., & Çolak, R. (2012). Sosyal bilgiler öğretiminde kavram haritaları kullanımının öğrencilerin tutum, akademik başarı ve bilgilerinin kalıcılık düzeylerine etkisi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 1(1), 1-16.