Hz. Peygamber (s.a.s) Muhabbetinin Fas Mimarisindeki Tezahürü: Bereket-i Muhammed

Yıl 2021, , 303 - 328, 31.12.2021

Sümeyra Ocak Ahmed

https://doi.org/10.31591/istem.1041151

Öz

Her toplumda var olan “bereket” kavramı, Müslümanlar için de oldukça önemlidir. Kur’an-ı Kerim ve Hadis kaynaklarında bu kelime ile bundan türemiş kelimeler çokça zikredilmektedir. “Bolluk, hayr, nimet, lütuf, saadet” gibi birçok iyi ve güzel manayı bünyesinde barındıran bereket kavramı Hz. Peygamber’in vefatı ile birlikte sahabenin bereket umarak yaptığı bazı uygulamalar ile farklı bir boyut kazanmıştır. Efendimize ait sakal-ı şerîf, dendân-ı saadet ile hırka-i şerîf, na’l-i şerîf, ibrik, asa, kılıç gibi eşyalara hürmet ederek, onları ziyaret ederek ya da dokunarak Efendimizin bereketinden nasiplenmek düşüncesi sahabeden itibaren günümüze kadar gelen bir adettir. Bu çalışmanın konusu olan “bereket-i Muhammed” ibaresi de Fas’ta cami, medrese, zaviye gibi mimari eserler ile yazmalarda çokça kullanılmıştır. Bu ibarenin kullanımında da Efendimiz’e ait mukaddes emanetlerde olduğu gibi onun bereketinden maddi ve manevi olarak nasiplenmek niyeti gözetilmiştir. Çalışmada bereket kavramının manaları ve sahabenin teberrük uygulamalarından örnekler verildikten sonra Fas’ta farklı yerlerde kullanılan “bereket-i “Muhammed” yazıları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Bereket, Bereket-i Muhammed, Fas, Mimari, Sanat

A Hallmark on Moroccan Architecture Depicting the Love for the Prophet Muhammed (pbuh): Barakah al-Muhammad

Öz

“Barakah” (blessings) is a very important notion for Muslims. It is a concept present in most societies however in Muslim societies it takes on a more tangible concept. “Barakah” and the words derived from it are mentioned numerous times in Quran and Hadith. The Muslim concept of “barakah”, can be described as "abundance, goodness, blessing, grace, happiness". It gained another dimension after the death of Prophet Muhammed (pbuh) with some practices made by the Companions hoping for barakah. The idea of benefiting from the barakah of Prophet Muhammed (pbuh) by respecting, visiting or touching items such as the beard, teeth, coat, sandals, pitcher and sword which belong to Prophet. This practice has been a tradition that has survived since the Companions. The phrase "Bereket-i Muhammed", which is the subject of this study has also been widely used in Morocco in manuscripts and in the architecture of Morocco such as mosques, madrasahs, zawiyas. In the use of this phrase, as in the sacred relics of the Prophet, the intention of benefiting from his blessings materially and spiritually was taken into consideration. In the study, the meanings of the concept of “barakah” and examples of the “tabarruk” practices of the Companions will be given, and then the calligraphy of "Bereket-i "Muhammad" used in different places in Morocco will be examined.

Anahtar Kelimeler

Barakah, Barakat al-Muhammed, Morocco, Architecture, Arts.

Kaynakça

• Ahmed, Muhammed b. Abdullah b. Delâilü’l-hayrât ve şevâriku’l-envâr fî zikri’s-salât ale’n-nebiyyi’l-muhtâr. İstanbul: Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Amcazâde Hüseyin Paşa Koleksiyonu, 00142.
• Ahmedî, Ali. et-Teberrük: et-teberrükü’s-sahâbe ve’t-tabiîn bi âsâri’n-nebî es-salihîn. Beyrut: ed-Dâru’l-İslâmiyye, 1983.
• Akay,Hasan Akay. İslami Terimler Sözlüğü. İstanbul: İşaret Yayınları, 2005.
• Aliyev, Rovshan. Kur’an’da Bereket Kavramı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Atasoy, Nurhan. “Hırka-i Saâdet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/374-377. İstanbul: TDV Yayınları, 1998. Brown, Kenneth L. People in Salé; Tradition and Change in a Moroccan City 1830-1930. Great
• Britain: Manchester University Press, 1976.
• Ced’i, Nasır b. Abdurrahman b. Muhammed. et-Teberrük: envâuhû ve ahkâmuhû. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1991.
• Ceran, İsmail. Fas Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2012.
• Coşkun, Vildan. “Na’l-i Şerif (Türk Edebiyatı)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/348. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Ebâ, Ömer- el-Magravî, Muhammed. el-Hattü’l-Mağrîbî; tarih ve vâkı’ ve âfâk. Dârü’l-Beyzâ: Vizâretü’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslamiyye, 2013.
• Günay, Nasuh. Yahudi, Hristiyan ve İslam Dinlerinde Bereket. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1996.
• Hasenî, Seyyid Muhammed Alevî el-Malikî el-. Mefâhim: Düzeltilmesi Gereken Kavramlar çev. Hasan Ali Yaşar. Kayseri: Netform Matbaacılık, y.y., ts.
• İbn Manzur,Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî; 711/1311. Lisanü’l-Arab, nşr. Emin Muhammed Abdülvehhab - Muhammed es-Sadık el-Ubeydi. 18 cilt. Beyrut: Dârü’l-İhyait-Türasi’l-Arabi, 1997.
• Karabacak, Mustafa. Hadislerde Bereket. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Knight, Michael Muhammed. Muhammed’s Body; Baraka Networks and the Prophetic Assemblage. Chapel Hill:The University of North Carolina Press, 2020.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meali. çev. Ali Özek-Hayreddin Karaman-Ali Turgut-Mustafa Çağrıcı-İbrahim Kâfi Dönmez-Sadrettin Gümüş. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1. Basım, 1993.
• Meri, Josef W. “Aspects of Baraka (Blessings) and Ritual Devotion among Medieval Muslims and Jews”. Medieval Encounters 5 (Aralık 1999), 46-69.
• Mütercim Âsım Efendi. el-Okyânûsu’l-Basît fî Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît: Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
• Okuşluk Şenesen, Refiye. “Türk Halk Kültüründe Bolluk ve Bereketle İlgili İnanç ve Uygulamalarda Eski Türk Kültürü İzleri”. Folklor/Edebiyat 17/66 (2011), 209-228.
• Safi, Omid. “Bargaining with Baraka: Persian Sufism, ‘Mysticism’ and Pre-Modern Politics”. The Muslim World 90 (Fall 2000). 259-289.
• Şeker, Mehmet. “Mevlid; Osmanlılar’da Mevlid Törenleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29/479-480. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Harward Art Museums. “Art and Religous Devotion in Morocco with Mounia Chekhab-Abudaya”. YouTube. Yayın Tarihi 12 Mart 2019. https://www.youtube.com/watch?v=Fn_LsQu7yHU
• Mehimdate, Mounir. Selâ’daki Mevlid Kutlamaları (Fotoğraf, 9 Kasım 2019). Hespress. Erişim 28 Temmuz 2021. https://fr.hespress.com
• Şakir, Mehmet. En’âm-ı Şerîf. İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Kütüphanesi, Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu, 101-0183. www.digitalssm.org
• Vehbi, Hafız Mehmed el 1258 (1842). Delâilü’l-Hayrat. İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Kütüphanesi, Kitap Sanatları ve Hat Koleksiyonu, 103-0182. www.digitalssm.org
• Delâilü’l-Hayrât. The Khalili Collections, MSS 1138, 44b-45a. https://www.khalilicollections.org
• Delâilü’l-Hayrât. Paris: Bibliothéque de Nationale de France, Arabe 6983. https://gallica.bnf.fr
• Esssouria Meydandaki “Bereket-i Muhammed” ibaresi. (Fotoğraf). Essaouira. Erişim 3 Ağustos 2021. https://www.essaouira.nu
• Fallus Köprüsü. (Fotoğrafı). Erişim 29 Haziran 2021. https://m.le.360.ma
• Kitâbü’l-fevâid ve’s-salâtü’l-avâid isimli yazma eserin giriş sayfalarının fotoğrafı. Müzayede no:2882; 31 Ekim 2015, Lot No: 3. www.artcurial.com
• Körüklü Murakka. Müzayede no:10428, 2015, Lot No: 326. www.christies.com
• Kubbealtı Lugâtı. Erişim 13 Mart 2021. http://lugatim.com
• Levha. Ahşap, Amsterdam: Tropen Müzesi, Envanter No. TM-4956-313. https://collectie.wereldculturen.nl
• Levha. Ahşap, 20. yüzyıl. Paris: Quaibranly Müzesi, Envanter no: 74.1962.0.123. https://www.quaibranly.fr
• Levha. Ahşap, 20. yüzyıl. Paris: Quaibranly Müzesi, Envanter no: 74.1962.0.124. https://www.quaibranly.fr
• Levha, 19. yüzyıl sonu. America: Harvard Art Museum, Obje No: 2016.206. www.harvardmuseums.org
• Na’l-i Şerif ve Bereket-i Muhammed motifli yazma sayfası. Müzayede No: 12282; 2016, Lot No: 408, www.christies.com
• Na’l-i Şerif ve Bereket-i Muhammed motifli yazma sayfası. Müzayede No: 6945; 2012, Lot No: 626. www.christies.com