Bursa Hanlarında Mescidler

Yıl 2020, , 17 - 39, 30.06.2020

Semra Güler

https://doi.org/10.31591/istem.758701

Cited By: 1

Öz

Osmanlı Devleti’nin ilk başkenti ve bir ticaret merkezi olarak Bursa’nın en dikkat çekici mimari eserlerinden biri de hanlarıdır. Anadolu Türk mimarisindeki ilk şehir hanı olarak kabul edilen Emir Han’la başlayan imar faaliyetleri, zaman içinde Bursa’nın ticaret hayatının ihtiyaçlarına binaen daha da artmıştır. “Bursa Hanlar Bölgesi” olarak anılan bu bölgedeki hanlar, akademik olarak daha çok ticarî ve mimari yönleriyle bütünsel olarak ele alınmış, hanlardaki mescidler hakkında yeterli değerlendirme yapılmadığı tespit edilmiştir. Günümüzde hala mevcud olan Koza Han, Fidan Han ve Geyve Han’daki mescidlerden Koza Han ile Fidan Han’dakiler köşk mescid olarak tasarlanmışken, Geyve Han’daki ise hanın zemin katında bir oda biçimindedir. Ayrıca kaynaklarda Kapan Han, İpek Han, Pirinç Han ve Eski Yeni Han’ın da mescidleri olduğu bilgisi mevcuttur. Bursa Hanlarındaki mescidlerin, Selçuklu kervansaraylarında başlayan köşk mescid geleneğinin bir devamı olduğu söylenebilir ancak plan bakımından daha farklı oldukları anlaşılmaktadır. Bu makale, Bursa hanlarındaki mescidlerin Osmanlı Mimarisindeki yeri ve önemini ortaya koyma gayretindedir.

Anahtar Kelimeler

Bursa Hanları, Koza Han, Fidan Han, Geyve Han, Köşk Mescid

Masjids in Bursa Inns

Öz

One of the most striking architectural works of art in Bursa, the first capital city as well as a commercial centre of the Ottoman Empire, are the inns. The public works that started with Emir Han who is regarded as the first city khan (ruler) in Anatolian Turkish architecture inc-reased even more within the course of time based on the commercial needs of Bursa. The inns in this region named as “Bursa Inns Region” have mostly been examined wholistically with regard to its commercial and architectural aspects in academic sense, and it has been detected that the evaluation carried out on behalf of the masjids available in the inns has not been satisfactory enough. While those built in Koza and Fidan Inns were designed as pavilion masjids, the one constructed in Geyve Inn is in the shape of a room located on the basement floor of the inn, and all of these masjids are still present in our time. Besides, re-sources include the information that relates to the presence of masjids available also in Kapan Inn, İpek Inn, Pirinç Inn and Eski Yeni Inn.
It can be stated that the masjids of Bursa inns are an extension of the pavilion masjid tradi-tion that began in the Seljuks caravansaries; however, it is clearly understood that they are much more different in terms of planning. Within this context, this article aims at highlighting the place and importance of the Bursa inns’ masjids in the Ottoman Architecture.

Anahtar Kelimeler

Bursa Inns, Koza Inn, Fidan Inn, Geyve Inn, pavilion masjid

Kaynakça

• » Alkan, Fikret. Günümüze Ulaşmayan Bursa Hanları. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2019. » Akalın, Şebnem. “Anadolu Selçuklu Kervansaraylarındaki Köşk-Mescitler”. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi 1-4 (1988-1989): 3-7. » Ayverdi, Ekrem Hakkı. Osmanlı Mi‘mârîsinin İlk Devri (Ertuğrul, Osman, Orhan Gaazîler, Hüdavendigâr ve Yıldırım Bâyezîd 630-805 (1230-1402) I. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 1989. » Ayverdi, Ekrem Hakkı . Osmanlı Mi‘mârîsinde Çelebi ve II. Sultan Murad Devri 806-855 (1403- 1451) II. İstanbul : İstanbul Fetih Cemiyeti, 1989. » Ayverdi, Ekrem Hakkı . Osmanlı Mi‘mârîsinde Fâtih Devri 855-886 (1451-1481) III. İstanbul : İstanbul Fetih Cemiyeti, 1973. » Bağbancı, Köprülü Özlem. Bursa Hanlar Bölgesi Değişim ve Dönüşüm Sürecinin İncelenmesi ve Bölgenin Korunması Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, 2007. » Baş, Ali. Beylikler Dönemi Hanları. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 1989. » Baykal, Kâzım. Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumunun 1967-1968-1969-1970 yılları Çalışmaları. Bursa: Yılmaz Basımevi, 1971. » Baykal, Kâzım . Bursa ve Anıtları. Bursa: Aysan Matbaası, 1950. » Baykal, Kâzım . Koza Han ve Mescidi. Bursa: Ant Basımevi, 1946. » Cantay, Gönül. “Kervansaraylar”. Mimar Başı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü, 1988. » Çetinkaya, Bülent. Ortaçağ İslâm Dünyasında Ribât (XII. – XIII. Asırlar Arası). Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, 2003. » Denknalbant, Ayşe. Anadolu Selçuklu Kervansaray Mescitleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2004. » Dostoğlu, Neslihan – Hamdi. Bursa Kültür Varlıkları Envanteri: Anıtsal Eserler, Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, 2011. » Erdmann Kurt. “Zum Vierbogenbau Von Keykubadiye (Keykubadiye’nin Dört Kemerli Yapısı Üzerine)”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yıllık Araştırmalar Dergisi 2 (1957): 93-106. » Erhan, Mehmed Safiyüddin. Bir zamanlar Bursa’ydı : Bir Payitahtın Pâyimali. İstanbul : Sufi Kitap, 2016. » Eryavuz, Şebnem. “Kervansaray”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25: 299 – 302. Ankara: TDV Yayınları, 2002. » Eyice, Semavi. “Koza Hanı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 231 – 232. Ankara: TDV Yayınları, 2002. » Gabriel, Albert. Bir Türk Başkenti Bursa. 2 Cilt. Haz. Neslihan Er, Hamit Er, Aykut Kazancıgil. Bursa: Osmangazi Belediyesi Yayınları, 2008. » Gülgen, Hicabi. “Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu ve Çalışmaları”. Osmanlı Dönemi Bursa ve Sanat Tarihi Yazıları. Ed. Mustafa Yıldırım, Hicabi Gülgen, F. Şeyma Boydak. 142-157. Konya: Palet Yayınları, 2019. » Güran, Ceyhan. Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Hanları Mimarisi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1976. » Günaydın, Nurşen – Kaplanoğlu, Raif. (Der.). Seyahatnamelerde Bursa. Bursa: Bursa Ticaret Borsası Kültür Yayınları, 2000. » Karakaya, Enis. “İpek Hanı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22: 368-369. İstanbul: TDV Yayınları, 2000. » Kepecioğlu, Kamil. Bursa Hanları. Bursa: Bursa Halkevi Neşriyatı, 1935. » Keskin, Duygu. Türkiye’de Yerel Sivil Toplum Kuruluşlarının Mimari Korumaya Katkıları: Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu ve Restorasyon Faaliyetleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2015. » Meriç, Rıfkı Melül. “Beyazid Câmii Mimârı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yıllık Araştırmalar Dergisi II (1957): 5-76. » Öney, Gönül. “Lefkoşe Büyük Han ve Kumarcılar Hanı”. Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi Türk Heyeti Tebliğleri (14-19 Nisan 1696). 271-297. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1971. » Önge, Yılmaz. “Anadolu Türk Mimarisinde Köşk-Mescit Geleneği”. Ön Asya V/52 (1969): 8-10. » Sönmez, Zeki. Başlangıcından 16. Yüzyıla Kadar Anadolu Türk-İslâm Mimarisinde Sanatçılar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995. » Tanman, M. Baha. “Emir Hanı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11: 133-134. İstanbul: TDV Yayınları, 1995. » Yavaş, Doğan. “Pirinç Han”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34: 285-286. İstanbul: TDV Yayınları, 2007. » Yüksel, İ. Aydın. Osmanlı Mimârîsinde II. Bâyezid Yavuz Selim Devri (886-926/1481-1520) V. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti, 1983.