Besteli Mevlid-i Efdal

Yıl 2020, , 169 - 198, 30.06.2020

Hüseyin Akpınar

https://doi.org/10.31591/istem.759571

Öz

Osmanlı devrinden günümüze Anadolu’da mevlid yazma ve okuma geleneği devam et-mektedir. Süleyman Çelebi’nin yazdığı Vesîletü’n-Necât’ın hem kendisi hem de başka mûsikîşinâlar tarafından bestelendiği ifade edilmektedir. Bunun haricinde başka “Beste-li Mevlid”lerin olduğu da bilinmektedir. “Besteli Mevlid”lerden biri de Konya’nın Doğan-hisar ilçesinde 1869 yılında doğmuş ve 1939 yılında Konya’da vefat etmiş olan Muham-med İzzeddin Doğanhisarî’nin yazdığı Mevlid-i Efdal’dir.
Muhammed İzzeddin Doğanhisarî, Doğanhisar’da başladığı eğitimini Konya, İstanbul, Şam ve Kahire’de devam ettirmiştir. Doğanhisarî’nin Mısır’da Ezher Medresesi’nde okurken mûsikî eğitimi aldığı tahmin edilmektedir. Mevlid-i Efdal, Doğanhisarî tarafından belli bir makam ve usûl/ritim ile bestelenmiştir.
Doğanhisarî, Mevlid-i Efdal’i tefsir, hadis, fıkıh ve siyer gibi ilimlerden faydalanarak yaz-dığını ifade etmektedir. Doğanhisarî’nin tahminen 1930 yılında yazdığı Mevlid-i Efdal’i besteleyerek öğretmesi ve merasimlerde okunmasını sağlamasının sebebi, halka Al-lah’ın varlığı ve birliğini, Hz. Muhammed’in (s.a.v.) hayatını, İslâm akâid ve ahlâkını öğ-retmek istemesidir.
Bir mukaddime, dört fasıl ve bir duâ bölümünden oluşan Mevlid-i Efdal, tarafımızca der-lenerek notaya alınmış ve istifadeye sunulmuştur. Doğanhisar’da hâlen solo ve koro şek-linde okunmakta olan Mevlid-i Efdal, Türk Din Mûsikîsi kültür ve repertuarına katkı sağ-layacağı gibi “Besteli Mevlid”e de orijinal bir örnektir.

Anahtar Kelimeler

Mevlid-i Efdal, Muhammed İzzeddin Doğanhisarî, Türk Din Mûsikîsi, beste, makam

Composed Mawlid-i Efdal

Öz

The tradition of writing and reciting mawlid has been going on since the Ottoman era. It is suggested that Vesîletü’n-Necât, written by Süleyman Çelebi, was composed by Çelebi himself and some other music lovers. It is also known that there are some other “Composed Mawlids”. One of these composed mawlids is Mevlid-i Efdal, which was written by Muhammed İzzeddin Doğanhisarî who was born in Doğanhisar in 1869 and died in Konya in 1939. Muhammed İzzeddin Doğanhisarî began his education in Doğanhisar and continued to study in Konya, Istanbul, Damascus and Cairo. It is estimated that Doğanhisarî was taught musical training while studying at Madrasatul Azhar in Egypt. Mevlid-i Efdal was composed by Doğanhisarî through a certain theme and rhythm.Doğanhisarî suggests that he wrote Mevlid-i Efdal by getting help from some disciplines such as hermeneutics, hadith, Islamic jurisprudence and prophetic biography. Mevlid-i Efdal was written by Doğanhisarî in approximately 1930. By this mawlid, composed and recited by Doğanhisarî in some ceremonies, he aimed to teach people the existence and oneness of Allah, the life of Prophet Muhammad (PBUH), and Islamic faith and morals. Mevlid-i Efdal, consisting of an introduction, four chapters and an invocation, was compiled and given notes by the author so that it can serve for public interest. Still being recited in Doğanhisar in solo and chorus forms, Mevlid-i Efdal is a unique example of “Composed Mawlids” which has contributed to the culture and repertoire of Turkish Religious Music.

Anahtar Kelimeler

Mawlid-i Efdal, Muhammed İzzeddin Doğanhisarî, Turkish Religious Music, composition, theme

Kaynakça

• » Akarpınar, Bahar. Türk Kültüründe Dinî Törenler ve Mevlid Kutlamaları. Basılmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 1999. » Akpınar, Hüseyin. Muhammed İzzeddin Doğanhisârî Mevlid ve İlâhîleri (Albüm). Kon-ya 2015. » Aksoy, Hasan. “Mevlid, Türk Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 482. Ankara: TDV Yayınları, 2004. » Çetin, Osman. “Tarihte İlk Mevlid Merasimleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (Aralık 1987): 73-76. » Doğanhisârî, Muhammed İzzeddin. Mevlid-i Efdal, Doğanhisar, (El Yazması) (tahmini 1930). » Durmuş, İsmail. “Mevlid (Arap Edebiyatı)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 480-482. İstanbul: TDV Yayınları, 2004. » Durmuş, İsmail. “Şiir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 150. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. » Elmalı, Hüseyin, “Kaside”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 562-564. İs-tanbul: TDV Yayınları, 2001. » Eroğlu, Süleyman. “Edebî Bir Tür Olarak Mevlidler -Şekil Özelliklerine Dair Bazı De-ğerlendirmeler-”. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergi-si 11/18 (Ocak 2010): 18-128. » Fevzi Efendi, Mehmet. Efendiler Efendisi İçin Mevlid Okumanın Faziletleri. Haz. Sela-mi Şimşek. İstanbul: Buhara Yayınları, 2016. » Gündüz, Orhan- Biricik, Halil Selçuk- Yeniterzi, Emine. Muhammed İzzeddin Doğan-hisârî’nin Mevlid ve Kasideleri. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, 2018. » Jahjai, Abas, “Makedonya’da Cami Mûsikîsi”. Osmanlı İlim, Düşünce ve Sanat Dünya-sında Balkanlar. Ed. Ahmet Emre Dağtaşoğlu. 663-668. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014. » Koca, Fatih. “Dinî Mûsikî Formu Olarak Mevlid ve Dobruca Besteli Mevlidi”. Diyanet İlmî Dergi 55/1 (Mart 2019): 155-182. » Köksal, M. Fatih. Mevlid-nâme. Kırşehir: Diyanet Vakfı Yayınları, 2010. » Mazıoğlu, Hasibe. “Türk Edebiyatında Mevlid Yazan Şairler”, Türkoloji Dergisi 6/1 (Mayıs 1974): 31-61. » Özdemir, Mehmet. “İbn Dihye el-Kelbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 413-414. İstanbul: TDV Yayınları, 1999. » Özel, Ahmet. “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29: 475-479. Ankara: TDV Yayınları. 2004. » Özkan, İsmail Hakkı. “Mûsikî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24:566. İs-tanbul: TDV Yayınları. 2001. » Pala, İskender. “Türk Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 566. İstanbul: TDV Yayınları, 2001. » Pekolcay, Necla. “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8: 171-176. İs-tanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1993. » Pekolcay, Necla. Mevlid (Vesîletü’n-Necât). Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 1997. » Sezikli, Ubeydullah. “Balkanlar’da Osmanlı Mirası: Dinî Mûsikî”, Balkanlar’da İslâm Miadı Dolmayan Umut. ed. Muhammed Savaş Kafkasyalı. 3/481-501. Ankara: Ka-rınca Kitabevi, 2016. » Sezikli, Ubeydullah. “Besteli Mevlid Üzerine İki Yazma Eser”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (Haziran 2008): 179-205. » Şeker, Mehmet. “Osmanlılar’da Mevlid Törenleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansik-lopedisi. 29: 479-480. Ankara: TDV Yayınları, 2004. » Tamdoğan, Zehra Gözütok. “Mağrib’de Mevlîd-i Nebî Merâsimleri”. Dokuz Eylül Üni-versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50 (Aralık 2019): 116. » Tıraşcı, Mehmet. “Güneydoğu ve Doğu Anadolu Çevresinde Arapça, Kürtçe ve Zazaca Mevlidler ve Müzikal Olarak İcra Ediliş Tarzları”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (Aralık 2013): 213-229. » Turabi, Ahmet Hakkı (ed.). Türk Din Mûsikîsi. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017. » Uslu, Recep. Selçuklu Topraklarında Müzik. Konya: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın-ları, 2011. » Yıldız, Âlim. Üç Bülbülden Güllerin Efendisine, (Darende’de Okunan Mevlidler). Malat-ya: Nasihat Yayınları, 2010.