MEVLEVÎLİK VE MÛSIKÎ

Yıl 2007, Sayı: 10, 75 - 89, 01.12.2007

Mehmet Gönül

Öz

Hz. Mevlânâ; XIII. yüzyılda yaşamış olan, büyük bir İslâm alimi, gönül insanı ve Allah dostudur. Hz. Mevlânâ, yaşamış olduğu dönemde, öğretilerini anlatma ve halka ulaştırma konusunda başta şiir ve Mûsıkî olmak üzere sanatsal unsurları ziyadesiyle kullanmış ve ön plana çıkarmıştır. Bundan dolayı, O’nun hayatını, öğretilerini anlatmak ve nesillere aktarmak maksadıyla kendisinden sonra kurulmuş olan Mevlevî Tarîkatı da mûsıkîye Hz. Mevlânâ’nın teveccühü üzere gereken önemi vermiş, zaman içerisinde ve günümüzde de hala etkilerini gördüğümüz yakın tarihimizin en kaliteli san’at okulları olmuşlardır. Mevlevilik Tarikatı için çok önemli bir yer tutan san’atkârlık ve san’at hayâtı, Hz. Mevlânâ’nın örnek yaşamı ve öğretileri ile kendi içerisinde dillerden dillere, gönüllerden gönüllere tekke terbiyesi ve meşk usûlü ile aktarılmış, zaman içerisinde demlenmiş, olgunlaşmış ve özellikle Dede Efendi, Şeyh Galip, Zekai Dede gibi san’at tarihine ismini altın harflerle yazdırmış san’atkârları ile bütün san’at câmiâsının haklı takdirini toplamıştır. Genel olarak anlaşılmaktadır ki Mevlânâ, mûsıkîmize hâmilik ve önderlik etmiş gelişmesine ve yayılmasına büyük katkıları olmuş, eserleri vâsıtasıyla da bütün dünyâya özellikle mûsıkîye olan alakasını duyurmuş, Allah ve hakîkât aşkını her din ve mezheplerden olan beşeriyet câmiâsına aktarabilmenin sırına erişmiş müstesnâ bir velîdir. Biz de bu çalışmamızda Hz. Mevlânâ’nın ve Mevlevî Tarîkatının mûsıkîye olan teveccühünü, icrâi uygulamalarını ve eğitim sistemini anlatmaya çalıştık

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mûsıkî, Mevlevilik

MAWLAWISM AND MUSIC

Öz

Mawlana is a prominent Muslim scholar, amative and saint who lived in the 13th century. He used artistic elements such as poetry and music to express his doctrines and to convey them to people during his period. That’s why, the Mawlawiyya Order established after him in order to teach his life and doctrines and to transmite them to the generations has given importance to music as considered by Mawlana. Throughout the history, this has become the best art school in the near history which was influental in the past and today as well. Artistry and artistic life which are very important in the Mawlawiyya Order was conveyed from languages to languages, from mind to mind by means of Mawlana’s model life, his doctrines, tekke decency and meshk system. They gradually became matured and rightly appreciated by the community of art since they had great artists such as Dede Efendi, Sheykh Galip and Zekai Dede. In general, it has been seen that Mawlana is an exceptional saint who preserved and became a leading person in our music; made great contributions to develop and spread music; showed his interest in music all over the world by means of his works; reached at the mystery of conveying the Love of Allah and Truth to the mankind composed of different religions and sects. In this article, we have attempted to investigate the interest of Mawlana and the Mawlawiyya Order in music, their practises and training system

Anahtar Kelimeler

Mawlana, Music, Mawlawi

Kaynakça

• » Aksoy Bülent, “Orta Doğu Klâsik Mûsıkîsinin Bir Merkezi: İstanbul”, Osmanlı C.10, Ankara 1999, s.806.
• » Aydın Mehmet, “Hz. Mevlânâ’nın Yaşadığı Devrin Sosyal Yapısı”, Konya’dan Dünya’ya Mevlâ- nâ ve Mevlevîlik, İstanbul 2002.
• » B. Fürûzanfer, Ç. Feridun Nâfiz Uzluk, Mevlânâ Celâleddin, İstanbul 1963.
• » Can Şefik, Mevlânâ Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri, İstanbul 1997.
• » ________, Hz.Mevlânâ’nın Rubâileri, C. 2, Rubâi No: 1311.
• » Çelebi Celâleddin B., “Semâ”, Konya’dan Dünya’ya Mevlânâ ve Mevlevîlik, İstanbul 2002
• » ________, Hz. Mevlânâ Okyanusundan…, Konya 2002.
• » Çetinkaya Yalçın, “Mevlânâ, Mevlevîlik, Mûsıkî”, Konya, Konya 2003, s.38-42. » Çevikoğlu Timuçin, “Hz.
• Mevlânâ-Melevî Âyinleri”
• http://www.turkmusikisi.com
• /bestekarlar/mevlana_ celaleddin_rumi.htm, (23.10.2003).
• » ________, “Ney”, http://www.turkmusikisi.com/calgilar/ney/ney.htm, (26.10. 2003).
• » Derman M. Uğur, “Mevlevîlik ve San’at”, Konya’dan Dünya’ya Mevlânâ ve Mevlevîlik, İstanbul 2002, s.203-212.
• » Eflâkî Ahmet, Âriflerin Menkıbeleri, İstanbul 1966.
• » Ergun Sâdedin Nüzhet, Türk Mûsıkîsi Antolojisi, İstanbul 1942.
• » Gölpınarlı Abdülbâki, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İstanbul 1983.
• » ________, Mevlânâ Celâleddîn, İstanbul 1985.
• » ________, Mevlevî Âdâb ve Erkânı, Konya 2001.
• » ________, Mevlâna- Hayatı, Sanatı, Yapıtlarından seçmeler, İstanbul 2002.
• » İnançer Ö. Tuğrul, “Mevlevî Mûsıkîsi ve Semâ Âdâbı”, Konya’dan Dünya’ya Mevlânâ ve Mevle- vîlik, İstanbul 2002.
• » ________, “Osmanlı Mûsiki Târihinde Tasavvuf Mûsıkîsine bir Bakış”, Osmanlı C.10, Ankara 1999.
• » Kaplan Zekâi, Dînî Mûsıkî Dersleri, İstanbul 1991.
• » Karahasan T. Hakkı, Çalgıların Dili, İstanbul 1999.
• » Önder Mehmet, Yüz Yıllar Boyunca Mevlevîlik, Ankara 1992.
• » Özalp M. Nazmi, Türk Mûsıkîsi Târihi, İstanbul 2000, C. I.
• » ________, Türk Mûsıkîsi Beste Formları, İstanbul 1998.
• » Özkan İsmâil Hakkı, Türk Mûsıkîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri, İstanbul 1994.
• » Sipehsâlâr Ferîdûn bin Ahmed-i, Mevlânâ ve Etrâfındakiler, İstanbul 1977.
• » Songar Ayhan, “Hz. Mevlânâ ve Mûsıkîmiz”, 2. Milli Mevlânâ Kongresi, Konya 1987.
• » Tanrıkorur Cinuçen, “Osmanlı Mûsıkîsinde Mevlevî Âyini Besteciliği, Osmanlı C.10, Ankara 1999.
• » ________, Müzik Kimliğimiz Üzerine Düşünceler, İstanbul 1998.
• » Uludağ Osman Şevki, “Mevlânâ-Mûsıkî”, Konya Halkevi Kültür Dergisi, Mevlânâ Konya 1943.
• » Uludağ Süleyman, Tasavvuf Terimler Sözlüğü, İstanbul 1999.
• » ________, İslâm Açısından Mûsıkî ve Semâ’, İstanbul 1976.
• » Volkan Sabahaddîn, “Mevlânâ ve Mevlevî Mûsıkîsi”, Mevlânâ ile İlgili Yazılardan Seçmeler, İs- tanbul 1994.
• » Yöndemli Fuat, Mevlevîlikte Semâ’ Eğitimi, Ankara 1997. USÛLLER
• Usûl 1: Devr-i Kebîr (28/4’lük 2. mertebe)
• Usûl 2: Devr-i Kebîr (28/8’lik 1. mertebe)
• Usûl 3: Muzaaf Devr-i Kebîr Usûl 4: Fahte Usûlü
• Usûl 5: Devr-i Revân
• Usûl 6: Frenkçin Usûlü Usûl 7: Aksak Semâî Usul 8: Evfer Usûlü
• Usûl 9: Düyek, Ağır Düyek Usûlleri
• Usûl 10, Usûl 11: Yürük Semâî