The Non-Muslims in Albania between XIV-XVI Centuries

Yıl 2017, Sayı: 29, 159 - 172, 29.12.2017

İlir Rruga

Öz

Taking
place in geographical area between East and the West where the greatest and the
most developed civilizations have been met, like; Roma, Byzantium and the
Ottoman Empire. Albania has been the key point in social, cultural, religious
and administrative issues interacting with the fore mentioned civilizations.
Besides, Albania has been one of the most influential places where East and
West Roman empires were struggling and measuring their forces in terms of
politics and economy.

During the period of the
Ottoman Empire, there was a sectarian controversy in Albania between Orthodox
and Catholic churches, therefore with the conquest of the Balkans, especially
Albania by Ottomans, the non-Muslim population (zimmi) was taken under the
supremacy (supervision) of the Sultan. Hereupon, it comes to an end the
long-lasting religious, social and economic conflict between the Orthodox and
Catholics. So, being under the command of one of the strongest empires of the
time, it facilitated the issue of interaction and communication both inside and
outside of Albania. Furthermore, the Ottoman presence in Albania for almost 500
years (1385-1912) was a great opportunity for its population to embrace the new
faith (Islam) and also lead the banner of control in Rumelia with regard to
social, cultural and other different aspects of life. In addition, we might
confirm that, in this topography, with respect to different factors of beliefs
and social interactions among periods of time since antiquity up until recent
years, this territory has been gathering myriad of socio-cultural values for
years. This has been a kind of impetus for the revival of new era of unity and
knowledge. It has given abundancy models in socio-cultural and historical and
theological experiences.

Anahtar Kelimeler

Albania, Ottoman, Justice, Religion, Christians, Zimmi, non-muslim

XIV-XVI. YÜZYILLAR ARASINDA ARNAVUTLUK’TA GAYRİMÜSLİMLER

Öz

Arnavutluk, Doğu ile Batı
medeniyetlerinin buluştuğu bir coğrafyada yer almakta olup, sıra ile Roma,
Bizans ve akabinde de Osmanlı gibi dünyanın önde gelen güçleriyle sosyal,
kültürel, dinî, idarî ve benzer alanlarda karşılıklı ilişki ve etkileşim içerisinde
bulunmuştur. Ayrıca Doğu (Bizans) ile Batı (Roma)’nın siyasi, güç, ekonomik ve
benzer çekişmelerin en çok hissedildiği yerlerden biri olmuştur.

Arnavutluk’ta cereyan eden bu siyasi
çekişme durumuna Ortodoks ile Katolik Hıristiyan mezheplerin birbirine karşı
çekişmelerin en çok hissedildiği sırada Osmanlı Devleti Arnavutluk’u hâkimiyeti
altına almayı başarmış ve gayrimüslimleri zimmî statüsüne almıştı. Böylece dinî,
sosyal, kültürel, ekonomik vb. imkânların yanında Ortodoks ile Katolik
çekişmelerine de son verilmiştir. Zamanın en büyük gücün altına girmesiyle her
iki mezhepten mensup kimseler gerek Arnavutluk’ta, gerekse Arnavutluk dışında
daha rahat bir şekilde tebliğ etme vb. faaliyetlerini yerine getirebiliyor imkânına
sahip olmuştu.

Osmanlı’nın 500 seneden fazla (1385-1912) bir sürede Arnavutluk’ta
kalmasıyla sosyal vb. değişik nedenler sonucu İslam dininin çoğunluk oranda
benimsenmesiyle sonuçlanmış olması, Rumeli’deki Osmanlı hâkimiyeti anlayışına
örneklik bir konumuna yükselmiştir. O halde denilebilir ki, kültür ve
medeniyetlerin harmanlandığı bu topografya, üzerinde yaşayan farklı sosyal
faktörlere ve inançlara birlik ve yeniden diriliş ufku vermiş; tarihe
sosyo-kültürel modeller ve tarihî-teolojik tecrübe örnekleri bırakmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arnavutluk, Osmanlı, Adalet, Din, Hıristiyanlar, gayrimüslim, Zimmi

Kaynakça

• Zamputi, Injac, Dokumente per historine e Shqiperise 1479-1506, 2/ II (1499-1506), Akademia e shkencave e republikes popullore socialiste te Shqiperise Instituti i historise 1979.
• Zamputi, Injac, Dokumente te shekujve XVI-XVII per historine e Shqiperise, II. (1593-1602), Akademia e Shkencave e RPS te Shqiperise Instituti i Historise, Tiranë 1990.
• Zefi, Shan, “Kuvendi i pare i Arbnit (1703)”, 300 vjetori i Kuvendit të Arbnit: 1703-2003: simpozium: Tiranë 24-25 tetor 2003, Konferenca Ipeshkvnore e Shqiperise, Tiranë 2009
• Pulaha, Selami, Qendresa e Popullit Shqiptar kunder sundimit Osman nga shekulli XVI deri ne fillim te shekullit XVIII: (dokumente Osmane), Akademia e Shkencave e RPS te Shqiperise Instituti i Historise, Tiranë 1978.
• Rizvanolli, Masar, “Shkaqet e pranimit te popullsise se Krishtere ne klasen e spahinjve”, Feja, Kultura dhe Tradita Islame nder Shqiptaret, Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves, Prishtine, 1995.
• Şahin, M. Süreyya, “Osmanlı Devleti’nin Hıristiyanlarla Münasebetleri”, Asrımızda Hıristiyan - Müslüman Münasebetleri, İSAV - İlmi Neşriyat, İstanbul 1993.
• Şentürk, Recep, “Millet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXX Ankara 2005.
• Thengjilli, Petrika, “Toleranca fetare ne levizjen çlirimtare te popullit Shqiptar (Shek. XVII-XVIII)”, Feja, Kultura dhe Tradita Islame nder Shqiptaret, Kryesia e Bashkesise Islame te Kosoves, Prishtine, 1995.
• Yaman, Ahmet, “Zimmî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XLIV Ankara 2013.
• Mirdita, Zef, Krishtenizmi nder Shqiptare, Drita & Misioni Katolik Shqipta ne Zagreb, Prizren Zagreb, Prizren 1998.
• Muslim b. el-Haccâc Ebu’l-Hasen el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî, el-Musnedu’s-Sahîhu’l-Muhtesar bi Nakli’l-‘Adl ani’l-‘Adl ilâ Rasûlillahi Sallallahu ‘Aleyhi ve Sellem, (thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, III, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, Beyrut y.t.y.
• Ortaylı, İlber, “Millet-Osmanlı’da Millet Sistemi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXX Ankara 2005.
• Özcan, Abdülkadir, “Devşirme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, IX Ankara 1994.
• Özçelik, İsmail, Devlet-i ‘Aliyye’nin Toplumsal Düzeni ve Kurumları, Gazi Kitabevi, Ankara 2013.
• Özgişi, Tunca, “Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda Birlikte Yaşama Kültürünü geliştirmek için uyguladığı politikalara örnekler”, JASSS (The Journal of Academic Social Science Studies), Sayı: 26, Yaz, II, 2014
• Arnold, Thomas Walker, İslâm’ın Tebliğ Tarihi, (çev: Bekir Yıldırım; Cenker İlhan Polat), İnkılâb, İstanbul 2007.
• Fayda, Mustafa, “Zimmî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XLIV Ankara 2013.
• Halaçoğlu, Yusuf, “Derbend”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, IX Ankara 1994.
• Halil İnalcık, “Arnavutluk’ta Osmanlı Hâkimiyetinin Yerleşmesi ve İskender Bey İsyanının Menşei”, Fâtih ve İstanbul, Sayı: 2, 1953.
• Hamidullah, Muhammed, İslama Giriş, (çev. Cemal Aydın) Ankara 1996.
• İnalcık, Halil, “Türkler ve Balkanlar” BAL-TAM (Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi), Sayı: 3 (Eylül), 2005.
• Jacques, Edwin, Shqiptaret, Historia e popullit shqiptar nga lashtesia deri ne ditet e sotme, (çev. Edi Seferi), Karte e Pende, Tiranë 1996
• Akgündüz, Ahmed, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, VI, FEY Vakfı, İstanbul 1993.
• Akgündüz, Ahmed, Pax Ottoman. Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimlerin Yönetimi, Timaş Yayınları, İstanbul 2008
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi - Mühimme Defterleri: III, h, 818, 1058; XII, h, 240; XXIII, h, 110; XXIV, h, 286; LXIV, h, 18; XLI, h, 644