Arakonak-Hazerşah El Yapımı Seccadeler

Yıl 2019, Sayı: 34, 437 - 457, 31.12.2019

Nebi Butasım

https://doi.org/10.31591/istem.559624

Öz

Bu çalışmada, Bingöl Solhan ilçesine bağlı Arakonak beldesi ve
Hazerşah Köyü dokumalarından el yapımı seccâdeler işlenecektir. Solhan bölgesi
el sanatları açısından zengin bir ürün yelpazesine sahiptir. Yaptığımız saha
araştırmaları sayesinde özellikle 20. yüzyılın başları ve ortalarından kalma el
yapımı seccâdelerin varlığı tespit edilmiştir. Çalışma süresince elde ettiğimiz
verilerden yola çıkarak Arakonak ve Hazerşah’ta el yapımı dokuma ürünlerinin
geçmişini, yapılan işlemlerin süreçlerini ve kullanılan motiflerin anlam ve
sembollerini ortaya çıkarmaya çalışacağız. Söz konusu bölgede daha önce de
yaptığımız araştırmalardan elde ettiğimiz sonuçlara göre, bölgede dokuma
kültürünün çok eskilere dayandığı saptanmıştır. 20. yüzyılın ortalarından
itibaren bu dokuma ürünlerini yapan kişilerden elde edilen verilerden
anlaşıldığı kadarıyla, bölgedeki dokuma kültürü birkaç kuşaktır devam
etmektedir. Bu sanatsal etkinliğin etkileşim ağı ve kültürel alt yapısı, yazılı
veri eksikliğinden dolayı ortaya çıkarılması zor alanlardan birini
oluşturmaktadır. Ancak yapılan motiflerin kültür dünyamızdaki diğer bölgelerle
karşılaştırılmaları ve kullanılan bazı terimler bizleri daha niteliksel
verilere götürmektedir. Bu nedenle çalışmanın saha ve tespit çalışmalarının
yanında yakın kültürel bölgeler ile özellikle de Anadolu’da yapılan benzer
sanat eserleri ile karşılaştırmaları; etkileşim, benzerliklerin ortaya konulması
böylelikle bölgenin kültürel altyapısının kökenlerinin ortaya konulması
amaçlanmaktadır. Günümüzde artık yapılmayan halı, seccade ve kilimlerin Anadolu
insanının kültürünü ortaya koyması bakımından kayıt altına alınması ve
nitelikli bilimsel çalışmalara konu olması mutlaka gerekmektedir. Bu kapsamda
çalışmada bölgede tespit edilen 11 adet el dokuma seccadesi tanıtılacak ve bu
seccadelerin motif, şekil benzerliklerinin etkileşimleri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Bingöl, Arakonak, Dokuma, Seccâde, Motif

Kaynakça

• AKSOY, Elif-TARAŞLI, Latif. “Comparison of a Set of Savak Tribe Carpets to the Others Weaved Around Anatolia in Composition”. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 7/5 (2017): 171-183
• AYTAÇ, İsmail. “Elazığ Müzesindeki Osmanlı Dönemi Eşik ve Seccade Halıları”, ARIŞ, Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma (Kilim-Cicim-Zili-Sumak) Sempozumu Özel Sayısı, (01-04 Kasım 2010 Alanya (Mart 2013),5/ 9: 12-33.
• BAKIRER, Ömür. Onüç ve Ondördüncü Yüzyıllara Ait Anadolu Mihrapları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2000.
• BOZKURT, Nebi. “Seccade”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 36: 268-269. Ankara TDV Yayınları 2009.
• BUTASIM, Nebi. “Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Osmanlı Dönemi Mihrapları. (1514-1915)”. Doktora Tezi Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2016.
• BUTASIM. “Bingöl Arakonak Halçalarından Bazı Örnekler”, Bingöl Araştırmaları Dergisi,30/1. (Haziran 2017): 87-98.
• BİTLİS VİLAYET SALNAMESİ, 1316/1898.
• ÇELİK, Adem. “Çankırı (Merkez) Yüzey Araştırmalarında Tespit Edilen Düz Dokuma Yaygılar”. ARIŞ, Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma (Kilim-Cicim-Zili-Sumak) Sempozyumu Özel Sayısı 4/8. (Kasım 2012): 52-91.
• ÇOKAY, M. Önder. “Seccade ve Saf Seccadelerdeki Bazı Motiflerin İkonografik Olarak Değerlendirilmesi”. İSTEM, 5/9, (2007): 189-210.
• EROĞLU, Mehmet Ali. Antalya ve Civarı “Cicim Seccadeleri (Namazlağ)” Akdeniz Sanat Dergisi. 6/12 (Antalya 2013): 251-267.
• KARAÇAĞ, Abdullah. “Karapınar (Konya) Yöresi Göbekli Halıları”, ARIŞ, Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma (Kilim-Cicim-Zili-Sumak) Sempozyumu. (01-04 Kasım 2010 Alanya) Özel Sayısı. 5. (Mart 2011): 72-87.
• KARAÇAY, Çiğdem. Lâdik Seccade Halılarında Mihrap Özelliklerinin İncelenmesi”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 55. (Ocak 2018): 106-118.
• KARAMAĞARALI, Beyhan. “Ejder ve Lotus Motifinin Halı Seccâdelerdeki İkonografisi”. ARIŞ. 1/4 (Nisan 1998): 32-39.
• KAMBEROĞLU, Deniz. BOZCU, M. Murat. “Türk ve İslam Eserleri Müzesi Koleksiyonundan 15-17. Yüzyıl Osmanlı Halıları”. (Sergi Koordinatörleri: Seracattin Şahin, Ahmet Güler) Türk ve İslam Eserleri Müzesi Müdürlüğü. Ömür Matbaacılık İstanbul. Trhsz.
• KALENDER, Erol. “Anahtar Delikli Seccâdeler Üzerine İkonografik Bir Deneme”. (Editör: Sadık Tural). ARIŞ. 1/2. (1997): 58-62.
• SAKALAUSKAİTE KURNAZ, Jovita. “Anadolu’da Seccadenin Sosyolojik Değişim Süreci, Tasarım ve İşlev İlişkisi”. Yüksek Lisans Tezi, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü 2014.
• ÖLMEZ, Filiz Nurhan. ETİKAN, Sema. “Milas Seccadelerinin Geleneksel Renk, Motif ve Desen Özellikleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/48. (2017): 338-344.
• ÖZ, Naime Didem- AKSOY, Elif. “Zeyve Aşiret Dokumalarına Bir Örnek: Baskil Hacı Hasan Baba Türbesindeki Halı Seccade ve Yolluklar”. The Journal of Academic Social Science Studies. JASS, No: 69, (2018): 193-211.
• TAŞ, Ela. "Tarsus Yöresine Ait Zili Teknikli Yörük Seccadelerinden Örnekler". Akdeniz Sanat Dergisi.3/6 (Temmuz 2014): 153-165.
• YARMACI, Hanife-BAŞARAN, Fatma Nur. “Ağrı İli Doğubayazıt İlçesi El Dokuması Halıların Renk, Motif ve Kompozisyon Özellikleri”. Akdeniz Sanat Dergisi.6/12. (2013): 161-172.
• YILDIRIM, Mustafa-DUMLUCA, Menşure. “Tokat Mevlevihânesi’nde Bulunan Sivas Yöresi Halı Seccâdeleri”. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9. (Nisan 2017): 145-170.
• Encyclopedia Britannica. Erişim: 12 Aralık 2018. https://www.britannica.com/topic/prayer-rug/images-videos/media/474169/6252