Bursalı İbrahim Râzî Divanı'ndaki Tarih Manzumeleri

Yıl 2019, Sayı: 34, 385 - 401, 31.12.2019

Mehmet Elaldı

https://doi.org/10.31591/istem.577601

Cited By: 2

Öz

Klasik Türk edebiyatı sanatçıları, matematikle dil
estetiğini birleştirerek bir olayın veya durumun zamanını göstermek için tarih
düşürme sanatına başvurmuşlardır. Tarih düşürme sanatı ebced hesabına dayanır.
Klasik Türk şairi doğum, ölüm, evlenme, sünnet, mansıb ve tayin durumları,
zaferler, fetihler, mimarî yapıların tamiri veya inşası başta olmak üzere akla
gelebilecek hemen hemen her konuda bu sanata başvurmuştur. 18. yüzyılın sonu
ile 19. yüzyılın başında yaşayan, kaynaklarda kendisine dair herhangi bir
bilgiye rastlanmayan Bursalı İbrahim Râzî, Divan’ında 51 tarih manzumesine yer
vererek bu türdeki maharetini bizlere göstermiştir. 1202-1249
(1787/1788-1833/1834) tarihleri arasında 46-47 yıllık bir zaman diliminin
şahitliğini yansıtan bu tarih manzumeleri, taşıdığı estetik ve edebî değerinin
yanı sıra dönemin sosyal, siyasî, tarihî ve mimarî görünümünü yansıtması
açısından da önemlidir. Bu çalışmada Bursalı İbrahim Râzî Divanı’ndaki tarih
manzumeleri biçim, muhteva, ve yöntem gibi farklı açılardan ele alınıp
değerlendirilmeye çalışılacak, ortaya konulan görüşler tablolar ve sayısal
veriler yardımıyla somut bir şekilde gözler önüne serilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bursalı İbrahim Râzî, Divan, tarih düşürme, ebced, 19. yüzyıl

Kaynakça

• ALTINIŞIK, Kezban. Nakşîbendî-i Atîk Dergâhı ve Açıkbaş Mahmud Efendi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2006.
• BAYKAL, Kazım. Bursa ve Anıtları. Bursa: Aysan Matbaası, 1950.
• CANIM, Rıdvan. Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.
• DEMİREL, Şener. “Antepli Aynî Divanı’ndaki Tarih Manzumeleri Üzerine Bir İnceleme”. Turkish Studies 3(4) (Summer 2008): 372-398.
• DOSTOĞLU, Neslihan Türkün - Dostoğlu, Hamdi. Bursa Kültür Varlıkları Envanteri: Anıtsal Eserler. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2011.
• ELALDI, Mehmet. Bursalı İbrahim Râzî Divanı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin). Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2017.
• ERSOY, Ahmet A. “XIX. Yüzyılda Osmanlı Mimarlık Tarihi ve Kuramsal Söylemin İnşası”. Journal of Turkish Studies (In Memoriam Şinasi Tekin), 31/1 2007: 333-344.
• İPEKTEN, Haluk. Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2010.
• KAPLANOĞLU, Raif. Bursa Anıtlar Ansiklopedisi. Bursa: Yenigün Yayınları, 1994.
• KARABEY, Turgut. Türk Edebiyatında Tarih Düşürme. Ankara: AKM Yayınları, 2015.
• KARABEY, Turgut - Mehmet Atalay. Ahmet Cevdet Paşa Belâgat-ı Osmaniyye. Ankara: Akçağ Yayınları, 2000.
• MERCANLIGİL, Muharrem. Ebced Hesabı. Ankara: Doğuş Limited Şirketi Matbaası, 1960.
• UZUN, Mustafa. "Ebced", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 10: 68-70. İstanbul, TDV Yayınları, 1994.
• YAKIT, İsmail. Türk İslam Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2017.