Türk Din Mûsikîsi’nde Tevşih (Tevşîh ve Naat Mukâyesesi)

Yıl 2020, Sayı: 35, 97 - 116, 30.06.2020

Ayşe Başak İlhan Harmancı

https://doi.org/10.31591/istem.759562

Cited By: 1

Öz

Arapça “veşeha” kökünden türetilen tevşih, genel olarak süsleme anlamına gelmektir. Arap edebiyatında bir edebî tür olarak da yer alan tevşih aynı zamanda bir Arap müziği formu “mu-vaşşah” olarak da karşımıza çıkar. Türk Din müziğindeki tevşih formu ise Arap edebiyat ve müziğindeki tevşih formu ile benzerlik taşımamaktadır. Sadece lugat anlamı açısından ben-zerlik taşıyarak, Mevlid ve Miraciye formlarını “süslemek” için bu formların bölümleri arasın-da okunmak üzere bestelenmiş bir form olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk Din Musikisi re-pertuarında ilahiden sonra en çok eser bestelenmiş olan tevşihin, müstakil bir form olarak isimlendirilmesi ve tanımlanması çeşitli tartışmalara sebep olagelmiştir. İşlediği konu yönüyle na’t formu olan benzerliği yanında, tevşihin ilâhi formunun alt başlığı altında tanımlanması bu tartışmaların ana sebeplerinden başlıcalarıdır. Türk mûsikîsinin tarihsel süreç içerisinde geçirdiği değişimlerin etkileri tevşih formunun özellikle usûl kullanımında etkisini hissettir-mektedir. Makalemizin amacı, tevşihin yüzyıllar içinde geçirdiği değişimi ve na’t formunu yapı ve anlam bakımından ele alarak yaşanılan bu tanım karmaşasına bir nebze açılık getirmektir.

Anahtar Kelimeler

Tevşih, na’t, muvaşşah, ilâhi

Tawshih in Turkish Religious Music (Tevşîh and Naat Comparison)

Öz

Derived from the Arabic “veşaha” root, tawshih means generally ornamentation. Also appearing as a literary genre in Arabic literature, Tevşih also appears as a form of Arab music as "muwashshah". Tawshih form in Turkish religion music is not similar to tawshih in Arabic literature and music. It appears as a form composed to be read between the sections of these forms in order to “decorate” the Mevlid and Miraciye forms, having a similarity only in terms of lugat meaning. In the Turkish Religion Music repertoire, the most popular work was composed after the hymn, naming and describing it as a detached form caused various discussions. In addition to its similarity as the na't form in terms of the subject it operates, the definition of tawshih under the subtitle of the divine form is the main reason for these discussions. The effects of the changes that the Turkish music has undergone in the historical process make its impact felt especially in the procedural use of the tawshih form. The purpose of our article is to bring a little bit of hunger to this confusion of definition by dealing with the change and na't form of tawshih over the centuries in terms of structure and meaning.

Anahtar Kelimeler

Tawshih, na’t, muwashshah, hymn

Kaynakça

• Kaynaklar » Avcı Akbel, Burcu- Akdoğan, Mustafa Said. "Durak Formunun Mâhiyeti Ve Eğitimde Kullanılabilirliğine İlişkin Görüşler". İSTEM 16/32 (2018), 385-406. » Ali Araiby, Abdullah Hasan. Kuzey Afrika Libya Trablus garp Müziği: “Muvaşşah”. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018. » Aydın, Mustafa. “Müveşşah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/229-231. İstanbul: TDV Yayınları, 2012. » Ayverdi, İlhan. Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2006. » Can, Halil. “Dinî Türk Mûsikisi Lûgatı-Dinî Musiki”. Mûsikî Mecmuası, 19 (1974), 19-20. » Canbay, Alaattin. “Türkiye'de Müzik Türleri ve Gelişimleri”. Müzik Kültürü. 199-226. Ankara: Pegem Akademi, 2015. » Çağbayır, Yaşar. Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul:TİKA Yayınları, 2016. » Demirtaş, Yavuz. “Türk Din Mûsikisi Formları”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (2009), 213-227. » Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi, 2006. » Düzgün, Osman. İbn ‘Arabî’nin Muvaşşahaları. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006. » Eflatun, Muvaffak. "Yeni Bulgular Işığında Müstezad". Türklük Bilimi Araştırmaları / 18 (Ocak 2005), 83-102 . » Ezgi, Suphi. Nazarî Amelî Türk Mûsikisi. İstanbul: Alkaya Matbaası, 1940. » Ezgi, Suphi- Çağatay, Ali Rıza- Tel, Mesud Cemil- Irsoy, Ahmed- Rauf Yekta. Türk musikisi klasiklerinden: İlahiler. Birinci cilt: Mevlut tevşihleri. İstanbul: İstanbul Konservatuarı Yayınları, 1931. » Güney, Ömer Faruk. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Ekrem Karadeniz Bölümünde Bulunan Durak Notalarının Yeniden Yazımı ve Tashihi İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013. » Hammarlund, Anders. Sufism, Music and Society in Turkey and the Middle East. England: Taylor & Francis Ltd. Paperback / softback, 2005. » Harmancı, Ayşe Başak . "Türk Din Mûsikîsi’nde Salâ (Salât) Formu Ve Salâ Besteleri". Rast Müzikoloji Dergisi 1 (2013), 154-195. » Karadeniz, Ekrem. Türk Musikisinin Nazariye ve Esasları, Ankara:Türkiye İş Bankası Yayınları, 1965. » Koçak, A.Yaşar. “Endülüs muvaşşahaları”. Nüsha Dergisi, 1/3 (2001), 111-118. » Köprülüzâde, Mehmed Fuad, Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Milli Matbaa, 1926. » Mahfûz, Dr. Hüseyin Ali, Kâmûsü’l-Mûsîka’l-Arabiyye, Bağdat:1977. » Mustafa, İbrahim- Zeyyat, Ahmed Hasan ez- Abdülkadir Hamit- Neccâr, Muhammed Ali en-. el-mu’cemü’l-vasît, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992. » Mutçalı, Serdar. Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yayınları, 1995. » Oransay, Gültekin. Müzik Tarihi. Ankara: Yaykur Açık Yükseköğretim Dairesi, 1976. » Özalp, Mehmed Nazmi. Türk Mûsikisi Tarihi. 1/34-35. Ankara: TRT Müzik Dairesi Başkanlığı, 1986. » Özcan, Nuri. “Tevşîh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/48. İstanbul: TDV Yayınları, 2012. » Özkan, İsmail Hakkı. “Durak Evferi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/4-5. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. » Öztuna, Yılmaz. “Tevşîh”. Türk Musikisi Ansiklopedisi. Ankara:Kültür Bakanlığı Yayınları, 1976. » Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları, 1983. » Salcı, Vahid Lütfü. “Bela Bartok'un Konferansları: Gizli Halk Musikisi”. Ülkü 11/62 (1938), 113-123. » Say, Ahmet. Müzik Nedir, Nasıl Bir Sanattır? İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 2008. » Schoeler, G. “Muwashshah”. The Encyclopaedia of Islam.7/809-812. New York: 1993. » Şengel, Ali Rıza. Türk Mûsikîsi Klasikleri İlâhîler. nşr. Yusuf Ömürlü. 6 Cilt. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 1979. » Toprak, M. Faruk. Endülüs Şiirinde Mersiye. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1990. » Turabi, Ahmet Hakkı- Koca, Fatih. “Câmi ve Tekke Mûsikisi Ortak Formları” Türk Din Mûsikîsi El Kitabı. ed. Ahmet Hakkı Turabi. 71-103. Ankara: Grafiker Yayınları, 2017. » Tuzcu, Kemal. “Endülüs muvaşşahları ve harceler”. DTCF Dergisi 56/1 (2016), 79-99. » Uz, Kazım, Istılâhâti’l-Mûsikiyye, çev. İbrahim ed-Dâkûkî, Bağdat: 1964. » Yesûî, Luvîs Ma‘lûf, el-Müncid, Beyrut, 1086. » Yücel, Haluk. Türkiye'de Din ve Dindışı Müziklerinin Karşılaştırılmalı Araştırması. İstanbul: Yöntem Yayınları, 2007. » Zebidi, Muhammed Murtaza. Tâcü’l-arus min Cevâhirü’kamus. Nşr./Thk. Abdusselâm Muhammed Hârun. 7/207-210. Kuveyt, 1994.