Samples of Early Ottoman Bookbindings in Manisa Manuscript Library

Yıl 2021, Sayı: 37, 71 - 102, 30.06.2021

Yasin Çakmak

https://doi.org/10.31591/istem.959161

Cited By: 1

Öz

Turkish Islamic art has revealed valuable works of art in a wide geography with the developing conquests; many nations admired it in terms of aesthetics, splendor and elegance. Turkish bookbinding art continued under the roof of Karamanid after the Seljuks in the Anatolian geography, and with the era of the Fatih, the Ottoman bookbinding art formed its own style. While the decoration program in Islamic art from the 9th century to the end of the 13th century was composed of geometric patterns, new searches emerged until the classical period, and different experiments emerged in the technical context, with the transition from geometric decoration to floral motifs. Manisa, the city of princes; It is an important city where many scientific activities were carried out during the Ottoman Period. 13.105 manuscripts in Manisa Manuscript Library were examined and it was determined that 14 bookbinding of Arabic manuscripts belong to the Early Ottoman Period. We believe that the samples in the library will make a significant contribution to the work in this field so that there are few examples of the Early Period in the art of binding and that consistent determinations about the ornamentation of this period can be made properly.

Anahtar Kelimeler

Bookbinding Art, Early Ottoman, Principalities, Ornamentation, Manisa

Manisa Yazma Eser Kütüphanesi’ndeki Erken Osmanlı Dönemine Ait Cilt Örnekleri

Öz

İslâm sanatı gelişen fetihlerle birlikte geniş bir coğrafyada kıymetli sanat eserleri ortaya çı-kartmış, zarafet ve ihtişam bakımından birçok milleti kendisine hayran bırakmıştır. Türk cilt sanatı, Anadolu coğrafyasında Selçuklulardan sonra Karamanoğulları Beyliği çatısı altında de-vam etmiş ve Fatih Devri ile birlikte Osmanlı cildi kendi üslûbunu oluşturmuştur. IX. yüzyıldan XIII. yüzyılın sonuna kadar İslam sanatındaki tezyinat programı geometrik desenlerden müte-şekkilken, klasik döneme kadarki zaman diliminde ise yeni arayışlar boy göstermiş ve hendesî bezemeden çiçek motiflerine geçişler yaşanarak teknik bağlamda da farklı denemeler ortaya çıkmıştır. Şehzadeler kenti olan Manisa; Osmanlı Devri’nde birçok ilmi faaliyetlerin icra edil-diği kıymetli bir beldedir. Manisa Yazma Eser Kütüphanesi’ndeki 13.105 adet yazma eser ince-lenerek 14 adet Arapça muhtevaya sahip yazma eser ciltlerinin Erken Osmanlı Dönemine ait olduğu tespit edilmiştir. Cilt sanatı araştırmalarında Erken Devire ait örneklerin az bulunması ve bu dönem tezyinatıyla ilgili tutarlı tespitlerin yapılabilmesi için kütüphanedeki örneklerin mevcudiyeti önem arz etmektedir. Ciltler; desen, teknik ve kompozisyon açısından irdelene-rek diğer müze ve koleksiyonlardaki örneklerle karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cilt Sanatı, Erken Osmanlı, Beylikler, Tezyinat, Manisa

Kaynakça

• » Arıtan, Ahmet Saim. Karamanoğulları Cild Sanatı. Konya: 2008.
• » Arıtan, Ahmet Saim. “Türk Cild Sanatı”. Türk Kitap Medeniyeti. ed. Alper Çeker. 60-97. İs-tanbul: Kültür A.Ş., 2009.
• » Aslanapa, Oktay. “The Book in Central Asia”. The Arts of Bookbinding. ed. Basil Gray. 59-93. London: Serindia Publications., 1979.
• » Aslanapa, Oktay. “Osmanlı Devri Cild Sanatı”. Türkiyemiz Dergisi 38 (Ekim 1982), 12-17.
• » Atılgan, Sevay. “Karakoyunlularda Sanat Koruyuculuğu ve Şehzade Pir Budak Bahadır Han”. VII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildi-rileri. (7-8-9 Nisan 2003). ed. Gülgün Köroğlu. 131-149. İstanbul: Mimar Sinan Üniversi-tesi Yayınları, 2006.
• » Binark, İsmet. “Türk Kitapçılık Tarihinde Cilt Sanatı”. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Türk Kültürü. 36 (Ekim 1965), 985-996.
• » Binark, İsmet. “Tezhip Sanatı ve Kitapçılık Tarihimizde Fatih Devri Tezhipleri”. Türk Kültü-rünü Araştırma Enstitüsü Türk Kültürü. 75 (Ocak 1969), 220-233.
• » Boydak, Fatma Şeyma. “Fatih Devri Cild Sanatı”. V. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı-III (12-15 Mayıs 2016). ed. Ümit Güneş. 223-236. İstanbul: İlmi Etüdler Derneği, 2016.
• » Çağman, Filiz. “Baba Nakkaş”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 6 Şubat 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/baba-nakkas
• » Çığ, Kemal. Türk Kitap Kapları. İstanbul: Yapı ve Kredi Bankası Yayınları, 1979.
• » Çobanoğlu, Ahmet Vefa. “Osmanlılar”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Ocak 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/osmanlilar#21-mimari-donemler
• » Degeorge, Gerard - Porter Yves. The Art of the Islamic Tile. Italy: Flammarion Press, 2002.
• » Derman, Fatma Çiçek. “Tezhip”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 01 Şubat 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/tezhip#3
• » Doğan, Nermin Şaman. “Kültürel Etkileşim Üzerine: Karamanoğulları-Memluklu Sanatı”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 23/1 (2006), 131-149.
• » Dülger, Fazilet. Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya Yazmaları Cilt Örnekleri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• » Güney, Gül. “Manisa Yazma Eserler Kütüphanesi’nde Bulunan Yazma Eser Ciltleri Hakkın-da Bir Değerlendirme”. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. 3/2 (Haziran 2019), 99-108.
• » Edis, Arife. Tire Necip Paşa Kütüphanesi’ndeki Cild Örnekleri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• » Emecen, Feridun. “Manisa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 10 Şubat 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/manisa#1
• » Ersoy, Ayla. “Fatih Devri Tezhipleri”. Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla Eyüpsultan Sempozyumu VII, (Aralık 2003), 220-233. İstanbul: Eyüp Belediyesi Kültür Yayınları, 2003.
• » Erünsal, İsmail. Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik, İstanbul: Timaş Yayınları, 2. Basım, 2015.
• » İnalcık, Halil. “Mehmed II”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 02 Şubat 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-ii
• » İşmen, Habib. Süleymaniye Kütüphanesi’ndeki Fatih Devri Ciltleri. İstanbul: Mimar Sinan Gü-zel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sanatta Yeterlik Tezi, 1994. » Karagöz, Sadık. Manisa İli Kütüphaneleri. Ankara: Manisa İli Merkez Kütüphaneleri ve Ge-liştirme Derneği Yayınları I, 1974.
• » Khalili, Nasser David vd. (1996). Lacquer Of The Islamic Lands. United Kingdom: Azimuth Editions and Oxford University Press, 1996.
• » Kucur, Sadi Süleyman. “Selçuklular”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 24 Ocak 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/selcuklular#7
• » Mack, Rosamond. Doğu Malı Batı Sanatı. çev. Ali Özdamar. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2015.
• » Manisa Yazma Eser Kütüphanesi, “Tarihçe”. Erişim 15 Aralık 2020. http://www.manisa.yek.gov.tr/Home/ShowLink?LINK_CODE=3
• » Maraşlı, Savaş. “Amasya II. Bayezid İl Halk Kütüphanesi’nde Bulunan 15. Yüzyıl Osmanlı Ciltlerinde Anadolu Selçuklu Cilt Geleneği Etkisi”. İstem, 9 (Aralık 2007), 221-236. » Mesara, Gülbün. “Türk Sanatında İnce Kağıt Oymacılığı (Kat’ı)”. Türkler Ansiklopedisi. Ed. Hasan Cemal Güzel. 12/323-327. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• » Mülayim, Selçuk. “Anadolu Beylikleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 24 Ocak 2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/anadolu-beylikleri#3-sanat
• » Oral, Fatma Zehra. Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Yazmaları’ndaki Bazı Kat’lı Ciltler. Kon-ya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• » Öney, Gönül. Beylikler Devri Sanatı XIV.-XV. Yüzyıl. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2007.
• » Raby, Julian - Tanındı, Zeren. Turkish Bookbinding in the 15th Century. London: Azimuth Edition Press, 1993.
• » Tanındı, Zeren. “Türk Sanatında Kitap”. Sakıp Sabancı Müzesi Kitap Sanatları ve Hat Kolek-siyonu. 9-30. İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Yayınları, 2012.
• » Tanındı, Zeren. “Sultan II. Murad’ın Kitapları ve Portreleri”. ed. İsmail Yaşayanlar. Sultan II. Murad ve Dönemi, 169-181. Bursa: Gaye Kitapevi, 2015.
• » Ünver, Süheyl. İlim ve Sanat Tarihimizde Fatih Sultan Mehmed. İstanbul: İstanbul Üniversi-tesi Yayınları, 1953.
• » Ünver, Süheyl. Fatih Devri Saray Nakışhanesi ve Baba Nakkaş Çalışmaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1958.
• » Yanık, Banu. Millet Kütüphanesi Feyzullah Efendi Bölümünde Bulunan Fatih Sultan Meh-med’e İthaflı Üç Yazma Eserin Bezeme Analizi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Güzel Sa-natlar Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, 2016.