The Past of Women from Istanbul: The Estates and The Attirement (1825-1850)

Yıl 2022, Sayı: 39, 199 - 223, 30.06.2022

Zeynep Altuntaş

https://doi.org/10.31591/istem.1135373

Öz

The life style of Ottoman women who live in either the palace or outside the palace has always been and still is an attractive topic. The daily life style of Ottoman women in 19. century (1825-1850) was studied to be uncovered partially in this study, too, specially on the basis of the clothes. In this perspective, the estates of eighty nine women, five of who are Muslim were examined. The fabric types used in clothes were also approached, partially while being examined the estates on the basis of woman clothes. The inside (home) and the outside (street) states of women existed in the society actively were revealed from time to time by making comparison of the classical and the modern period. It was aimed to be brought the ways of existence, the forms of appearances and accordingly the images of women in the social life out on the basis of the clothes. Our establishings pertained to nonmuslim women from the public due to that the estates mostly belong to the nonmuslims and the other than the ruling class and the rich. All of these were achieved from Mülga Beledi Kassamlığı in İstanbul Şer’iye Court Records Archive.

Anahtar Kelimeler

Social life, Woman, Estate, Clothes, Fabric, Istanbul

Mazi-yi İstanbulî Kadınlar: Terekeler ve Giyim Kuşam (1825-1850)

Öz

Hem saray hem de saray dışında yaşayan Osmanlı kadınlarının yaşam tarzıher daim herkesin merakını celbeden bir konu olmuştur, olmaya da devam etmektedir. Bu çalışmada da 19.yüzyıl (1825-1850) Osmanlı kadınının gündelik yaşam tarzı özellikle kıyafetler üzerinden kısmî olarak ortaya çıkartılmaya çalışıldı. Bu çerçevede beşi Müslüman seksen dokuz kadın terekesi incelendi. Terekeler kadın kıyafetleri özelindeincelenirken kıyafetlerden mütevellid giysilerde kullanılan kumaş türleri de kısmen ele alındı. Toplum içinde aktif şekilde varolan kadınların içerideki (ev) ve dışarıdaki (sokakta) halleri zaman zaman klasik ve modern dönem karşılaştırması yapılarak ortaya konuldu. Kıyafetler özelindekadının toplum içindeki varoluş şekillerinin, şekilsel biçimlerinin ve dolayısıyla görüntülerinin gün yüzüne çıkartılması amaçlandı. Tespitlerimiz terekelerin daha çok gayrimüslimlere ve dahi yönetici sınıf ve zengin kesim dışındakilere ait olmasından dolayı halk içindeki gayrimüslim kadınlara dair oldu. Tüm bunlar İstanbul Şerʻiye Sicilleri Arşivi’ndeki Mülga Beledî Kassamlığı esas alınarak yapıldı.

Anahtar Kelimeler

Sosyal hayat, Kadın, Tereke, Kıyafet, Kumaş, İstanbul

Kaynakça

• Ahmet Vefik Paşa. Lehçe-i Osmânî. haz. Recep Toparlı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2000.
• Akgündüz, Ahmet. “Gedik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/541-543. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Altınay, Ahmet Refik. 13. Asr-ı Hicride İstanbul Hayatı (1200-1255). İstanbul: Enderun Kitabevi, 1988.
• Altınay, Ahmet Refik. Kafes ve Ferace Devrinde İstanbul. haz. Tahir Yücel. İstanbul: Kitabevi, 1998.
• Altuntaş, Zeynep. 19. YY’ın İlk Yarısında Kadın Terekelerine Göre Osmanlı İktisâdî ve İçtimâî Hayatı. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2004.
• Aydın, Bilgin. “İstanbul Kadılığı Tarihçesi Ve İstanbul Kadı Sicillerine Dair Tetkikler”, İstanbul Araştırmaları 6, (1998), 71-85.
• Barkan, Ömer Lütfi. “Edirne Askeri Kasssamına Ait Tereke Defterleri”, Belgeler 3/5-6, (1966), 1-479.
• Berki, Ali Himmet. Vakfa Dair Yazılan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Vesikalarda Geçen Istılah ve Tâbirler. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Neşriyatı, 1966.
• Bozkurt, Gülnihâl. Alman İngiliz Belgelerinin ve Siyasi Gelişmelerin Işığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu: 1839-1914. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi. 20 Cilt. İstanbul: Gelişim Yayınları, 1986.
• Çiçek, Kemal. “Osmanlılar ve Zımmîler, Papa Pavlos’un İslama Hakaret ya da Renklere İsyanı”, Toplumsal Tarih 5/25, (1996), 28-33.
• Ercan, Yavuz. Osmanlı Yönetiminde Gayrimüslimler Kuruluştan Tanzimata Kadar Sosyal, Ekonomik ve Hukuki Durumları. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları, 2001.
• Göçek, Fatma Müge-Baer, Marc David. “18. Yüzyıl Galata Kadı Sicillerinde Osmanlı Kadınlarının Toplumsal Sınırları”. Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2000.
• Gündüz, Muazzez. “B-188 Numaralı Şerʻiye Siciline Göre 18. Yüzyıl Başlarında Bursa Şehrinde Kadınların Giyim Kuşam Kültürü”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 20/37, 2019, 583-608.
• Gürtuna, Sevgi. Osmanlı Kadın Giysisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1999.
• Gürtuna, Sevgi. “Klasik Dönemde Osmanlı Kadınının Giyim Tarzı”, Türkler. 11/909-920. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Hanilçe, Murat. “Şeriye Sicillerine Göre XIX. Yüzyıl Başlarında Tokat’ta Giyim”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 30, 2011, 423-455.
• Kenanoğlu, M. Macit. Osmanlı Devletinde Millet Sistemi Ve Gayrimüslimlerin Hukuki Statüleri (1453-1856). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• Kurt, Abdurrahman. Bursa Sicillerine Göre Osmanlı Ailesi (1839-1876). Bursa: Uludağ Üniversitesi, 1998.
• Kütükoğlu, Mübühat. Osmanlılarda Narh Müessesesi ve 1640 Tarihli Narh Defteri. İstanbul: Enderun Yayınları, 1983.
• Mülgâ Beledî Kassâmlığı. İstanbul Şer‘iyye Sicilleri. No. 130, 30a-30b; 130, 33b-34a; 130, 36b-37a; 130, 38b-39a; 130, 49a-49b; 130, 54a; 130, 55b-56a; 130, 56a-56b; 130, 59b-60a; 130, 73b-74a; 130, 77b; 130, 80b-81a; 130, 82a-82b; 130, 84a-84b.
• Mülgâ Beledî Kassâmlığı. İstanbul Şer‘iyye Sicilleri. No. 132, 6a-6b; 132, 10a-10b; 132, 20a-20b; 132, 27a.
• Mülgâ Beledî Kassâmlığı. İstanbul Şer‘iyye Sicilleri. No. 135, 2a; 135, 2b-3a; 135, 6a-6b; 135, 7b; 135, 8a; 135, 11b; 135, 12a; 135, 22a-22b-23a; 135, 33a-33b; 135, 35b; 135, 36a; 135, 36a-36b; 135, 37a-37b; 135, 37b; 135, 38a-38b; 135, 38b-39a-39b; 135, 40a-40b; 135, 42a-42b-43a; 135, 43b; 135, 47b.
• Mülgâ Beledî Kassâmlığı. İstanbul Şer‘iyye Sicilleri. No. 137, 3a; 137, 4b-5a; 137, 6a; 137, 8b; 137, 8b-9a; 137, 22a; 137, 24a-24b; 137, 24b; 137, 26a; 137, 26a-26b; 137, 26b; 137, 39b-40a; 137, 40a; 137, 41a; 137, 41b; 137, 42a; 137, 45a-45b; 137, 60b; 137, 62b; 137, 63a; 137, 70a; 137, 72b; 137, 73b-74a.
• Mülgâ Beledî Kassâmlığı. İstanbul Şer‘iyye Sicilleri. No. 142, 2b; 142, 3a; 142, 5a; 142, 6a; 142, 6b; 142, 8b; 142, 9b; 142, 14b-15a; 142, 24a; 142, 24b; 142, 44b; 142, 45a-45b; 142, 49b; 142, 52a; 142, 62b; 142, 66a-66b; 142, 67b; 142, 68a-68b; 142, 69b; 142, 73b; 142, 74b; 142, 91b; 146, 14a-14b-15a.
• Özaba, Fatma. “Rodosçuk’ta ev Mimarisi, Ev Eşyaları Ve Giyim-Kuşam (1531 Numaralı RodosçukŞerʻiyye Sicili Işığında)”, Anadolu Ve Balkan Araştırmaları Dergisi 2/4, 2019, 259-282.
• Özdeğer, Hüseyin.1463-1640 Yılları Bursa Şehri Tereke Defterleri. İstanbul: İktisat Fakültesi Yayını, 1988.
• Öztürk, Sait. Askeri Kassama Ait Onyedinci Asır İstanbul Tereke Defterleri (Sosyo-Ekonomik Tahlil). İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 1995.
• Öztürk, Sait. “Osmanlı İlmiye Teşkilâtında Kassamlık Müessesesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi 15/15, İstanbul, 1995-1997, 393-429.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 3 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı, 2. Basım, 1971.
• Saka, Erdem. “52 Numaralı Kadı Siciline Göre 19. Yüzyılda Sivas’ta Giyim Kuşam”, Studies of theOttoman Domain(Osmanlı Hakimiyet Sahası Çalışmaları) 8/15, (Ağustos 2018), 235-252.
• Sevüktekin Apak, Melek vd. Osmanlı Dönemi Kadın Giyimleri. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1997.
• Şemseddin Sami. Kamus-i Türkî. İstanbul 1317.
• Şimşek, Eyyub. “On Sekizinci Yüzyılın Başında Trabzon’da Giyim Kuşam (1700-1725)”, Mavi Atlas GŞÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi 1, Güz 2013, 51-66.
• Tarama Sözlüğü. 2 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1965.
• Tarama Sözlüğü. 5 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1971.
• Tekin, Zeki. “Osmanlılarda Kürk Kullanımı”, Türkler. 10/644-649. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002.
• Uğurcan, Sema. “Tanzimat Devrinde Kadının Statüsü”, 150. Yılında Tanzimat, 497-510, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1992.
• Yılmaz Koca, Kadriye. Osmanlı’da Kadın ve İktisat. İstanbul: Beyan Yayınları, 1998.