Elements of Interpretation in the Performance of Turkish Music in the Context of Style and Manner

Yıl 2024, Sayı: 43, 1 - 30, 30.06.2024

Mehmet Gönül

https://doi.org/10.31591/istem.1465082

Öz

Turkish music is an ancient tradition based on melody, rhythm and lyrics, which have a strong place in the transmission of culture, with the works classified and named under the genres and forms created by the instruments and voices of the Turks and artists from all other ethnic elements that make up the state, throughout history, from the Seljuks to the Ottomans, in a wide geography where our ancestors reached. It is Turkish art. Throughout history, with the contributions of master artists to the field, forms positioned under genres and composition and performance styles shaped in forms have survived to the present day in the form of a rich collection of works according to time, place, lyrics, maqam and style, and as audio/video recordings, especially through the opportunities available at the beginning of the 20th century. It is of great importance for the continuation of culture that the forms and works that exist under the genres are properly comprehended, learned and transferred to generations through the resources to be created. In order for the resources aimed at understanding, grasping and teaching the performance that needs to be created to reflect all aspects of our music as much as possible, it is necessary to properly understand what the master artists, called fem-i muhsin (beautiful mouth/performance) in our music, add to the field of performance with their instruments and voices. The forms of Turkish music, which are formed by blending the contributions of artists to the field with their performances, and the level to be reached in basic performance skills according to the forms are called "style", and the unique performance skills that distinguish the artist from other performers and raise the level of art are called "attitude". In Turkish music, our artists "interpret" the works they perform on the basis of the general performance style of Turkish music with their original attitudes. It will be facilitative and encompassing for a clearer understanding of the original interpretations if all the elements included in the composition/form through the interpretation of the works, the methods that reflect the field in academic studies produced in order to transfer the performance from abstract to concrete, and the terminology used in expression reflect the field. In this study, the interpretation of works in different performance areas of Turkish music and the interpretation elements used during interpretations have been tried to be explained and examined. At the end of this study, in which the general performance style of Turkish music and the performance elements in expressing original attitudes are exemplified and examined within the study, a model is presented for expressing, naming and examining Turkish music performance skills with interpretation and interpretation-related elements in academic studies.

Anahtar Kelimeler

Turkish Music, Amaments Technic, Style, Singing Style, Performance

Üslûp ve Tavır Bağlamında Türk Mûsikîsi İcrâsında Yorum Unsurları

Öz

Türk mûsikîsi, tarih boyunca Selçuklulardan, Osmanlıya ecdâdın ulaştığı geniş coğrafyada, Türkler ve devleti oluşturan diğer bütün etnik unsurlardan olan sanatkârlar sazında ve sesinde oluşan türler ve biçimler altında tasnif ve tesmiye olunmuş eserler ile kültürün aktarımında kuvvetle yer bulan nağmeye, usûle ve güfteye dayanan kadim bir Türk sanatıdır. Tarih boyunca usta sanatkâların alana katkılarıyla türler altında konumlandırılan formlar ve formlarda şekillenen beste ve icrâ biçimleri, zamana, mekâna, güfteye, makama ve usûle göre zengin bir âsâr ve özellikle 20. yy başı itibari ile oluşan olanaklar vasıtasıyla ses/görüntü kayıtları hâlinde günümüze ulaşabilmiştir. Türler altında vücud bulan formların ve âsârın, icrâi özelliklerinin hakkıyla kavranması, öğrenilmesi ve oluşturulacak kaynaklar vasıtasıyla nesillere aktarılması kültürün devâmı bakımından büyük önemi haizdir. Oluşturulması gereken icrâyı anlamaya, kavramaya ve öğretmeye mâtuf kaynakların mûsikîmizin bütün veçhelerini olabildiğince yansıtabilmesi için, mûsikîmizde fem-i muhsîn (güzel ağız/icrâ) olarak tabir edilen usta sanatkârların sazı ve sesi ile icrâ alanlarına kattıklarının gereğince anlaşılması gerekmektedir. Sanatkâların icrâlarıyla alana kattıkları ile harmanlanarak oluşan Türk müziğinin formları ve formlara göre temel icrâ becerilerinde ulaşılması gereken seviyeye “üslûp”, sanatkârı diğer icrâcılardan ayıran ve sanat seviyesini yükselten özgün icrâ becerilerine de “tavır” denir. Türk mûsikîsinde sanatkârlarımız, Türk müziği genel icrâ üslûbu temelinde icrâ ettikleri eserleri özgün tavırları ile “yorum”lamış olurlar. Eserlerin yorumlanması suretiyle besteye/forma katılan bütün unsurların, icrânın soyuttan-somuta kayda/yazıya aktarılabilmesi için üretilen akademik çalışmalarda alanı yansıtan yöntemlerin ve anlatımda kullanılan terminolojinin alanı yansıtması, özgün yorumların daha net anlaşılmasında kolaylaştırıcı ve kuşatıcı olacaktır. Bu çalışmada Türk mûsikîsinin farklı icrâ alanlarında eserlerin yorumlanması ve yorumlamalar esnasında kullanılan yorum unsurları îzâh edilmeye, irdelenmeye çalışılmıştır. Türk müziğinin genel icrâ üslûbu ve özgün tavırların ifâde edilmesinde icrâi unsurların çalışma içerisinde şekillendirilerek irdelendiği bu çalışmanın nihâyetinde, akademik çalışmalarda Türk müziği icrâ becerilerinin yorum ve yoruma bağlı unsurlarla ifâde edilmesi isimlendirilmesi ve irdelenmesi hususlarında bir model sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Müziği, Yorum Unsurları, Üslup, Tavır, İcra

Kaynakça

• Acar, Mehmet Bahattin. Türk Müziği Klâsik Kemençe İcrâsında Nota İcrâ Farklılığı Aleko Bacanos örneği. Konya. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Akbal İnce, Hilal Sonay. Türk Müziği Çalıp Söyleme Geleneğinde Ud Eşliği 'Ûdî Hrant Örneği. Konya. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Behar, Cem. Aşk Olmayınca Meşk Olmaz. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları, 2023.
• Çetik, Özcan. Tanbûri Cemil Bey'in Yaylı Sazlarda İcrâ Ettiği Taksimlerin Tahlîli ve Eğitime Yönelik Etüdlerin Oluşturulması. Konya. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara. Aydın Kitabevi, 33. Basım, 2017.
• Durak, Münevver Betül. Türk Mûsikîsinde Nevâ Kâr İcrâsı Bekir Sıdkı Sezgin, Merâl Uğurlu örneği. Konya. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Durmuş, İsmail. “Üslûp”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (Erişim 30 Mart 2024). https.//islamansiklopedisi.org.tr/uslup
• Elibol, Gülcan. Türk Müziği Keman Ekolleri Işığında Viyolonsel İle Türk Müziği İcrâsı. Konya. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Gönül, Mehmet. Nevres Bey’in Ud Taksimlerinin Analizi ve Ud Eğitimine Yönelik Alıştırmaların Oluşturulması. Konya. Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Yahya Kaçar, Gülçin. Türk mûsikİîsinde Eser ve İcrâ Tahlîli Yöntemleri. Ankara. Gece Kitaplığı, 2020.
• Yahya Kaçar, Gülçin. Yorgo Bacanos’un Ud Taksimleri. Ankara. Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
• Tanrıkorur, Cinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. İstanbul. Dergâh Yayınları, 2016. Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (Erişim 30 Mart 2024). https.//sozluk.gov.tr/
• Yıldırım, Mustafa. Son Osmanlı Mersiyehânı Sebilci Hüseyin (Okurlar) Efendi’nin Bestelerindeki Tavır Özellikleri. Ankara. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Yıldırım, Mustafa. Tarihi Geleneği ve İcrâsıyla Türk Mûsikîsinde Mevlid ve Kâni Karaca, Konya. NEÜ Yayınevi, 2023.
• Yıldırım, Mustafa. Türk Mûsikîsi'nde Mevlid Geleneği ve Kani Karaca'nın Mevlid İcrâlarının Tahlîli. Ankara. Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Mustafa Yıldırım, “Yorum Unsurlarıyla Gelenekli Türk Mûsikîsi Ses İcrâsına Yönelik Model Önerisi.” Rast Müzikoloji Dergisi, 11/2, (Yaz, 2023), s.43-262. https://doi.org/10.12975/rastmd.20231125