Serbest Bölgelerdeki İthalat-İhracat ile Türkiye’nin Dış Ticaret ve İstihdam İlişkisi: Fourier ADL Saklı Eşbütünleşme Testi

Yıl 2023, Cilt: 73 Sayı: 1, 385 - 418, 26.06.2023

Müge Seda Ateş , Gizem Ateş , Demet Toktaş , Esra Canpolat Gökçe

https://doi.org/10.26650/ISTJECON2022-1211005

Öz

İhracatı, yatırımları ve istihdamı artırmak, ithalatı kolaylaştırmak, yerli üretime katkı sunmak, teknoloji transferini sağlamak, bölgesel farklılıkları dengelemek hedefleri temelinde kalkınma politikası olarak uygulanan serbest bölgeler firmalara vergisel avantajların sunulduğu özel alanlardır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin serbest bölgelerinde vergisel avantajlarla desteklenen firmaların Türkiye’nin dış ticaretine ve istihdamına ne düzeyde katkı sağladığını ve bu değişkenler arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Bu çerçevede 2013.01-2022.05 yılları arasında aylık dönemler için derlenen veriler kullanılmıştır. Belirlenen değişkenlerle 7 farklı model kurularak Fourier ADL saklı eşbütünleşme testi yapılmıştır. Çalışmada vergisel avantajlara sahip serbest bölgeler ithalatihracatının, Türkiye’nin dış ticaret ve istihdam mekanizmasına katkısının zayıf olduğu görülmüştür. Bu çerçevede serbest bölgelerin hem uluslararası ticarete entegrasyonunun sağlanması hem de yerel ekonomide bölgesel farklılıklarının giderilmesi için daha iş birlikçi, yenilikçi ve nitelikli bir yapıya kavuşturulması ilkeleri temelinde vergisel, dış ticaret ve istihdama yönelik politika önerileri sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Serbest Bölgeler, Vergisel Teşvikler, Dış Ticaret, İstihdam, Fourier ADL Saklı Eşbütünleşme testi

Destekleyen Kurum

İnönü Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

Proje No. SBA-2021-2510

Teşekkür

Mevcut araştırma için İnönü Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimine teşekkür ederiz.

The Relationship Imports and Exports in Free Zones Have with Türkiye’s Foreign Trade and Employment: The Fourier Autoregressive Distributive Lag (ADL) Hidden Cointegration Test

Öz

Free zones, which are implemented as a development policy on the basis of the objectives of increasing exports, investments, and employment, facilitating imports, contributing to domestic production, ensuring technology transfer, and balancing regional differences, are special areas where tax advantages are offered to companies. The aim of this study is to investigate the level of contribution of firms supported by tax advantages in Türkiye’s free zones to Türkiye’s foreign trade and employment and to investigate the relationship between these variables. Within this framework, data compiled for monthly periods between 2013.01-2022.05 were used. The Fourier ADL hidden cointegration test was conducted by constructing 7 different models with the identified variables. In the study, it is reported that the contribution of free zones import-export with tax advantages to Türkiye’s foreign trade and employment mechanism is weak. In this framework, it has been tried to present policy recommendations for taxation, foreign trade, and employment based on the principles of both integrating free zones into international trade and achieving a more collaborative, innovative, and qualified structure to eliminate regional differences in local economies.

Anahtar Kelimeler

Free zones, tax incentives, foreign trade, employment, Fourier ADL hidden cointegration test

Proje Numarası

Proje No. SBA-2021-2510

Kaynakça

• Aggarwal, A. (2007). Impact of special economic zones on employment, poverty and human development (Working Paper No. 194). Indian Council for Research on International Economic Relations. google scholar
• Acar Balaylar, N. (2011). Reel döviz kuru istihdam ilişkisi: Türkiye imalat sanayi örneği. Sosyoekonomi, 76(16), 137-160. google scholar
• Aggarwal, A. (2010). Economic impacts of SEZs: Theoretical approaches and analysis of newly notified SEZs in India (MPRA Paper No. 20902). Munich Personal RePEc Archive. google scholar
• Ağ, C. (2018). Serbest bölgelerde faaliyet gösteren işletmelerde vergisel uygulamalar. https:// Vergialgi.Net/Serbest-Bolgelerde-Faaliyet-Gosteren-İsletmelerde-Vergisel-Uygulamalar (Çevrimiçi) (16.08.2022). google scholar
• Akbal, G. (2021). Vergi planlaması kapsamında serbest bölgelerde uygulanan vergi teşvikleri ve serbest bölge istatistikleri. Vergi Sorunları Dergisi, 396, 88-99. google scholar
• Akıncı, G., & Crittle, J. (2008). Special economic zone: Performance, lessons learned, and implication for zone development (Working Paper No. 45869). World Bank Group. google scholar
• Al Mamun, K. A., & Nath, H. K. (2005). Export-Led growth in Bangladesh: A time series analysis. Applied Economics Letters, 72(6), 361-364. google scholar
• Altay, H. ve Yılmaz, A. (2016). Türkiye'de ihracat artışlarının istihdam üzerindeki etkisinin incelenmesi. Finans Politik Ekonomik Yorumlar Dergisi, 53(616), 75-86. google scholar
• Altınbaş, H. ve Çetin, R. (2008). Türkiye'de dış ticaret belgesi belirleyicilerinin sınır testi yaklaşımıyla öngörülmesi: 1989-2005. Ankara Üniversitesi SBFDergisi, 63(4), 29-64. google scholar
• Aristotelous, K. (2001). Exchange-Rate volatility, exchange-rate regime, and trade volume: Evidence from the UK-US export function (1889-1999). Economics Letters, 72(1), 87-94. google scholar
• Aslaner, H. ve Çobanoğlu, S. (2016). Serbest bölgelerde vergi avantajları. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3), 1-14. google scholar
• Avcı, Z., Kovacı, S. ve Şen, S. (2022). Türkiye'de covid-19 döneminde serbest bölgelerin dış ticaret ve istihdam açısından önemi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(2), 563-578. google scholar
• Ayaş, N. ve Çeştepe, H. (2010). Dış ticaretin istihdam üzerindeki etkileri: Türk imalat sanayi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 259-281. google scholar
• Aydıner, M. (2016). Effect of export on employment. Eurasian Business & Economics Journal, 4, 30-41. google scholar
• Banerjee, P., Arcabic, V., & Lee, H. (2017). Fourier ADL Cointegration test to approximate smooth breaks with new evidence from crude oil market. Economic Modelling, 67, 114-124. google scholar
• Bashir, M. A., Dengfeng, Z., Radulescu, M., Secara, C. G., Staciu-Tolea, C., & Gong, Z. (2022). Sustainable FDI and comparative advantage for product export survival: A developing countries perspective. Economic Research-Ekonomska Istrazivanja, https://doi.org/10.1080/1331677X.2022.2164035. google scholar
• Becker, R., Enders, W., & Lee, J. (2006). A stationarity test in the presence of an unknown number of smooth breaks. Journal of Time Series Analysis, 27(3), 381-409. google scholar
• Bell, T. W. (2016). Special economic zones in the United States: From Colonial charters, to foreign-trade zones, toward us SEZs. Buffalo Law Review, 64(5), 959-1007. google scholar
• Bicil, İ. M. ve Uçak, S. (2018). Toplam ihracat-serbest bölgeler ihracatı ilişkisi: Türkiye örneği. Gümrük ve Ticaret Dergisi, 12, 50-63. google scholar
• Bilgin, M. H. (2004). Döviz kuru işsizlik ilişkisi: Türkiye üzerine bir inceleme. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 80-94. google scholar
• Boz, Ç. (2013). Türkiye'de reel döviz kuru ve işsizlik ilişkisi: 2003-2012. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(1), 51-61. google scholar
• Burgaud, J. M., & Farole, T. (2011). When trade preferences and tax breaks are no longer enough: The challenge of adjustment in the dominican republic's free zones. In T. Farole & G. Akıncı (Eds.), Special Economic Zones, (pp. 159-181). The World Bank. google scholar
• Chiu, R. H., Lirn, T. C., Li, C. Y., Lu, B. Y., & Shang, K. C. (2011). An evaluation of free trade port zone in Taiwan. The Asian Journal of Shipping and Logistics, 27(3), 423-445. google scholar
• CIIP (Competitive Industries And Innovation Program). (2017). Special economic zones an operational review of their impacts (Working Paper No. 121958). The World Bank Group. google scholar
• Creskoff, S., & Walkenhorst, P. (2009). Implications of WTO disciplines for special economic zones in developing countries (Working Paper No. 4892). World Bank Policy Research. google scholar
• Çiloğlu, İ. (1997). Teşvik sisteminin değerlendirilmesi. Hazine Dergisi, 8, 1-15. google scholar
• Danacı, T. ve Koçtürk, O. M. (2017). Türkiye serbest bölgelerinin kümeleme analizi ile karşılaştırılması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(4), 351-370. google scholar
• De Armas, E. B., & Jallab, M. S. (2002). A review of the role and impact of export processing zones in world trade: The case of Mexico (Working Paper No. halshs-00178444). Groupe d'Analyse et de Théorie Economique. google scholar
• Demirci, A. ve Tarhan, D. B. (2017). Serbest bölgelerin dış ticaretteki önemi ve Türkiye'deki serbest bölgelerin etkinliklerinin veri zarflama analizi ile incelenmesi. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (6), 31-53. google scholar
• Elmas Arslan, G. (2019), Küresel kapitalizmin sanayileşme stratejisi "İhracata yönelik sanayileşme stratejisi” iflas mı etti? Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 151-171. google scholar
• Enders, W., & Lee, J. (2012a). The flexible Fourier form and Dickey-Fuller type unit root tests. Economics Letters, 117(1), 196-199. google scholar
• Enders, W., & Lee, J. (2012b). A unit root test using a Fourier series to approximate smooth breaks. Oxford Bulletin Economics and Statistics, 74(4), 574-599. google scholar
• Engle, R. F., & Granger, C. W. (1987). Co-integration and error correction: Representation, estimation, and testing. Econometrica: Journal of The Econometric Society, 55(2), 251-276. google scholar Erdoğan, E. ve Ener, M. (2005). Küresel pazarların ekonomik üsleri: Serbest bölgeler. Nobel Yayın. google scholar
• Ersungur, Ş. M., Özdemir, D. ve Tığtepe, E. (2021). Dış ticaretin istihdama etkisi: OECD ülkeleri üzerine panel veri analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(4), 1335-1358. google scholar
• Feliberty, M. A. V. (2013). The performance of the united states foreign trade zones and their impact on export intensity: A panel data approach. (Doctoral dissertation). Available from ProQuest Dissertations and Theses. (UMI No. 3574502). google scholar
• Gerçeker, M. (2021). Sanayi sektöründe ihracatın istihdama etkisi: Türkiye için asimetrik nedensellik testi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 127-136. google scholar
• Gotur, P. (1985). Effects of exchange rate volatility on trade: Some further evidence. Staff Papers, 32(3), 475-512. google scholar
• Graham, E. M. (2004). Do export processing zones attract FDI and its benefits. International Economics and Economic Policy, 1(1), 87-103. google scholar
• Granger, C. W., & Yoon, G. (2002). Hidden cointegration (Working Paper No. 2002-02). Economics. google scholar
• Gregory, A. W., & Hansen, B. E. (1996). Residual-based tests for cointegration in models with regime shifts. Journal of Econometrics, 70(1), 99-126. google scholar
• Gujarati, D. N., & Porter, D. C. (2012). Temel ekonometri (Ü. Şenesen ve G. Günlük Şenesen, Çev.). İstanbul: Literatür Yayıncılık. google scholar
• Gül, E. ve Kamacı, A. (2012). Dış ticaretin büyüme üzerine etkileri: Bir panel veri analizi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 4(3), 81-91. google scholar
• Hatemi-J, A. (2008). Test for cointegration with two unknown regime shifts with an application to financial market integration. Empirical Economics, 35(3), 497-505. google scholar
• Hendrawan, B. (2012). The small medium-sized enterprise's characteristic in Batam free trade zone that able to acquire debt. Procedia Economics and Finance, 4, 76-85. google scholar
• Johansson, H., & Nilsson, L. (1997). Export processing zones as catalysts. World Development, 25(12), 2115-2128. google scholar
• Kanjungu, D. (2010). Export processing zones in Zambia: What lessons can be learnt? (Master thesis). University of Stellenbosch, Retrieved from: https://scholar.sun.ac.za/handle/10019.1/8577. google scholar
• Kartal, M. T., Depren, S. K., Kirikkaleli, D., Depren, Ö., & Khan, U. (2022). Asymmetric and long-run impact of political stability on consumption-based carbon dioxide emissions in Finland: Evidence from nonlinear and Fourier-based approaches. Journal of Environmental Management, 321, 116043. google scholar
• Kinunda-Rutashobya, L. (2003). Exploring the potentialities of export processing free zones (Epzs) for economic development in Africa: Lessons from mauritius. Management Decision, 41(3), 226-232. google scholar
• Koçak, Y. (2016). Serbest bölgelerde vergi uygulamaları. Gümrük&TicaretDergisi, 7, 43-51. google scholar
• Köse, N., Ay, A. ve Topallı, N. (2008). Döviz kuru oynaklığının ihracata etkisi: Türkiye örneği (19952008). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 25-45 google scholar
• Leong, C. K. (2013). Special economic zones and growth in China and India: An empirical investigation. International Economics and Economic Policy, 10, 549-567. google scholar
• Li, S., Liu, J., & Kong, Y. (2021). Pilot free trade zones and Chinese port-listed companies performance: An empirical research based on quasi-natural experiment. Transport Policy, 111, 125-137. google scholar
• Mamun, A., Bal, H., & Akca, E. E. (2019). The export-output growth nexus in Bangladesh: A leveraged bootstrap approach. Journal of Asia Business Studies, 13(2), 196-213. google scholar
• Nam, C. W., & Radulescu, D. M. (2004). Do corporate tax concessions really matter for the success of free economic zones? Economics of Planning, 37, 99-123. google scholar
• Namal, M. K. ve Çakır, E. (2019). Serbest bölgelerin istihdam alanı olarak etkinliği üzerine bir değerlendirme: Antalya serbest bölgesi örneği. Akademik Hassasiyetler, 6(11), 47-83. google scholar
• Öncel, A. ve Demirtaş, Ş. C. (2017). Serbest bölgelerin dış ticarete etkileri: Türkiye üzerine ARDL modeli ile ampirik bir uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(1), 65-82. google scholar
• Özer, M. O. (2020). Petrol fiyatları ile işsizlik oranı arasındaki saklı ilişkinin analizi: Türkiye örneği. Alanya Akademik Bakış, 4(3), 875-887. google scholar
• Öztürk, L. (2013). Serbest bölgelerin geleceği: Türkiye açısından bir değerlendirme. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(19), 75-86. google scholar
• Pak, A., & Majd, F. (2011). Integrated coastal management plan in free trade zones, a case study. Ocean&CoastalManagement, 54(2), 129-136. google scholar
• Petekkaya, Ş. (2018). Türkiye'deki serbest bölgelerin veri zarflama analizi ile performanslarının değerlendirilmesi. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 3(2), 109-134. google scholar
• Quaicoe, A., Aboagye, A. Q, & Bokpin, G. A. (2017). Assessing the impact of export processing zones on economic growth in Ghana. Research in International Business and Finance, 42, 1150-1163. google scholar
• Rodrigues, P. M., & Taylor, A.R. (2012). The flexible fourier form and local gel-neralised least squares De-trended unit root tests. Oxford Bulletin Economics and Statistics, 74(5), 736-759. google scholar
• Schrank, A. (2001). Export processing zones: Free market islands or bridges to structural transformation? Development Policy Review, 19(2), 223-242. google scholar
• Siroën, J. M., & Yücer, A. (2014). Trade performance of free trade zones- université Paris-dauphine (Working Paper No. DT/2014-09). Institut de recherce pour le developpement. google scholar
• Sosnovskikh, S. (2017). Industrial clusters in Russia: The development of special economic zones and industrial parks. Russian Journal of Economics, 3(2), 174-199. google scholar
• Stock, J., & Watson, M. W. (2011). Ekonometriye giriş (B. Saraçoğlu, Çev.). Ankara: Efil Yayınevi. google scholar
• Tandoğan, D. (2019). The impact of export on employment: Panel data analysis for regional base in Turkey. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(18), 799-814. google scholar
• Tatar Candan G. ve Yurdadoğ V. (2017). Türkiye'de maliye politikası aracı olarak teşvik politikaları. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 154-177. google scholar
• Taylar, Y. (2008). Türk vergi hukuku açısından serbest bölgeler. Maliye ve Hukuk Yayınları. google scholar
• TBMM (1984). Serbest bölgeler: Genel bir değerlendirme. TBMM Basımevi. google scholar
• Tiefenbrun, S. (2013). US foreign trade zones, tax-free trade zones of the world, and their ımpact on the us economy. Journal of International Business and Law, 12, 149-222. google scholar
• Tyler, W. G., & Negrete, A. C. A. (2009). Economic growth and export processing zones: An empirical analysis of policies to cope with Dutch disease. World Development, 18(2), 220-241. google scholar
• Wan, Z., Zhang, Y., Wang, X., & Chen, J. (2014). Policy and politics behind shanghai's free trade zone program. Journal of Transport Geography, 34, 1-6. google scholar
• Wang, J. (2013). The economic impact of special economic zones: Evidence from Chinese municipalities. Journal of Development Economics, 101, 133-147. google scholar
• Waugh, M. E., & Ravikumar, B. (2016). Measuring openness to trade. Journal of Economic Dynamics and Control, 72, 29-41. google scholar
• White, J. (2011). Fostering ınnovation in developing economies through SEZs. In Farole T. & G. Akıncı (Ed). Special economic zones: Progress, emerging challenges, and future directions (pp. 183-205). World Bank. google scholar
• Yılancı, V., Ozgur, O., & Gorus, M., S. (2019). The asymmetric effect of foreign direct investment on clean energy consumption in BRICS Countries: A recently ıntroduced hidden cointegration Test. Journal of Cleaner Production, 237, 1-9. google scholar
• Yu, G., Yang, J., & Chin, T. (2022). Free trade areas as cross-cultural knowledge-sharing platforms: Evidence from the Sino-Vietnam Case. Journal of Knowledge Management. https://doi. org/10.1108/J KM-08-2021-0652. google scholar
• Yule, G.U. (1926). Why do we sometimes get nonsense correlations between time series. Journal of the Royal Statistical Society, 89, 1-64. google scholar
• Yücel, F. (2006). Dış ticaretin belirleyicileri üzerine teorik bir yaklaşım. Sosyoekonomi, 4(4), 47-68. Zeng, D. Z. (2015). Global experiences with special economic zones: Focus on China and Africa (Working Paper No. 7240). World Bank Policy Research Zeng, D. Z. (2016). Special economic zones: Lessons from the global experience (Paper Series No. 1). Private Enterprise Development in Low Income Countries. google scholar