Barhebraeus’un ‘Kᵊtobo da’Grammatiqi’ Adlı Manzum Gramer Kitabı Çerçevesinde Süryanca Gramer Çalışmaları

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 98 - 118, 28.12.2019

Mehmet Sait Toprak

Öz

Süryanca gramer kitapları arasında
dil öğretimine dair manzum eser örneği olarak Ktobo da’Grammatiqi, XIII. yüzyıl
Süryani metropoliti Bar Hebraeus’un (d.1226/ö.1286) bu alanda kaleme aldığı
önemli çalışmalarından birisidir. Dünya kütüphanelerinde bulunan yazma nüshaları
toparlanarak yeniden tarafımızdan tahkik edilen ve Türkçe’ye tercüme edilen bu
eser, pedagojik olarak dil öğretim tekniklerine uygun olarak o dönemde kaleme
alınması bir yana, Süryani Mor Efrem’in vezin ölçüsüne göre manzum olarak
yazılmış olması ayrı bir önem arzetmektedir. 
1843’te Ernestus Bertheau’n Grammatica Linguae Syriacae in Metro
Ephraemeo adıyla yapmış olduğu Latince nesir çevirisinin dışında, bu eser
üzerinde herhangi bir çalışma yoktur. Bu anlamda, biz sözkonusu eseri Efrem
veznine uygun olarak Türkçe’ye edisyon-kritik yapmak suretiyle kazandırdık.
Eser, Süryanca’da bu alanın ilk eseri olmak itibariyle son derece değerlidir.
Makalede; (a) Bar Hebraeus’un Süryani dilbilimci olarak yeri, bu eseri ve diğer
dilbilimsel çalışmaları çerçevesinde değerlendirilecektir. (b) Ktobo
da’Grammatiqi adlı eserin metodu ve dil öğretimdeki değeri ortaya konulacaktır.
(c) Ktobo da’Grammatiqi’nin nüshaları ve Türkçe manzum çevirisi ve dilbilimsel
kavramları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Bar Hebraeus, Ktobo da’Grammatiqi, Süryani Dili, Gramer

Destekleyen Kurum

Mardin Artuklu Üniversitesi

Proje Numarası

MAÜ-BAP-15-YDE-05

Teşekkür

Bu makale, Mardin Artuklu Üniversitesi-Bilimsel Araştırma Proje Dairesi Başkanlığı’nca desteklenen MAÜ-BAP-15-YDE-05 numaralı projemiz kapsamında, İtalya-Biblioteca Apostolica Vaticana’da sürdürdüğümüz Süryanca Gramer Yazmaları ile ilgili proje çalışmalarımızın sonuç-ürünlerindendir. Katkılarından ötürü Mardin Artuklu Üniversitesi’ne teşekkürü bir borç bilirim.

Kaynakça

• BAR BAHLUL, Hassan (1888). Lexicon Syriacum: Syriacas Græcasque cum glossis Syriacis et Arabicis Complectens, (ed. Rubens Duval), Parisiis: E Reipublicæ typographæo.BAR HEBRAEUS & E. Bertheau (1843). Gregorii Bar Hebraei qui et Abulpharaǵ Grammatica linquae syriacae in metro Ephraemeo. Gottingae: apud Vandenhoeck et Ruprecht.BAR HEBRAEUS & Ernst Bertheau (2009). The Metrical Grammar of Gregory Bar Hebraues: Gregorii Bar Hebraei Grammatica Linguae Syriacae in Metro Ephraemeo. Piscataway, NJ: Gorgias Press.CAD (1968). The Assyrian Dictionary of the Oriental institute of the University of Chicago ( ed. Ignace J. Gelb, John A. Brinkman v.diğerleri), Oriental Institute. CDA (2000). A Concise Dictionary of Akkadian (ed. Jeremy Black- Andrew George- Nicholas Postgate-Tina Breckwoldt), Wiesbaden: Harrassowitz.CLAUSON, Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish, Oxford University Press, 1972.ÇELGİN, Güler (2011). Eski Yunanca-Türkçe Sözlük, Kabalcı Yay., İstanbul.DERRIDA, Jacques (2011). Gramatoloji, (çev. İsmail Birkan), Bilgesu Yay. Ankara.GUTAS, Dimitri (1998). Greek Thought, Arabic Culture: The Graeco-Arabic Translation Movement in Baghdad and Early 'Abbasid Society: (2nd-4th-10th Centuries). London: Routledge.İBN MANZÛR (1990). Lisânu’l-ᶜArab, I-XV, Dâru’-s-Sadr, Beyrut.YUYAKİM d-beth Yaᶜḵub (2016). Syriac Dictionary: Key of Languge / Leksiqûn Sûryoyo: Qᵊlîḍoᵓ d-Leşonoᵓ, Nusaybin.