DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ’NE ÜYE YÜKSEK GELİRLİ ÜLKELERİN MAKROEKONOMİK GÖSTERGELERİNİN ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİYLE İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 2 - İstanbul Ticaret Üniversitesi Dış Ticaret Dergisi, 31 - 50, 23.06.2023

Buket Öztürk , Özlem Deniz Başar

Öz

Bu çalışmanın amacı, Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olan yüksek gelirli ülkelerin 2021 yılı makroekonomik göstergeleri kullanılarak farklı kriter ağırlık yöntemleri ile ölçülmesi ve sıralanmasıdır. Bu sıralama yapılırken Çok Kriterli Karar Verme yöntemlerinden TOPSIS ve EVAMIX yöntemleri kullanılmıştır. TOPSIS ve EVAMIX yöntemlerinin uygulanabilmesi için belirlenen kriter ağırlık yöntemleri; Uzman görüşü,DEMATEL ve eşit dağılan ağırlık yöntemleridir. Çalışmada kullanılmak üzere 46 alternatif ve 5 kriter belirlenmiştir. Çalışma sonucuna göre DEMATEL yönteminde büyüme kriterinin daha önemli bir kriter olduğu belirlenmiştir. TOPSIS ve EVAMIX yöntemleri ile oluşturulan sıralamalarda ise başlarda yer alan ülkelerin birbirine benzer ülkeler olduğu görülmektedir. DEMATEL ve eşit dağılan kriter ağırlık yöntemleri ile oluşturulan sıralamalar ise birbirine yakın sonuçlar vermiştir.

Anahtar Kelimeler

Dünya Ticaret Örgütü, TOPSIS, EVAMIX, DEMATEL

INVESTIGATION OF MACROECONOMIC INDICATORS OF HIGH INCOME COUNTRIES MEMBER OF THE WORLD TRADE ORGANIZATION WITH MULTI-CRITERIA DECISION MAKING METHODS

Öz

The aim of this study is to measure and rank high-income countries that are members of the World Trade Organization by applying different criteria weighting methods using macroeconomic indicators for 2021. TOPSIS and EVAMIX methods from Multi-Criteria Decision Making methods were used in creating this ranking. The criteria weighting methods determined for the application of the TOPSIS and EVAMIX methods are: Expert opinion, DEMATEL and evenly distributed weight methods. 46 alternatives and 5 criteria were determined to be used in the study. According to the results of the study,it was determined that the growth criteion was a more important criterion in the DEMATEL method. The countries at the top of the country rankings prepared for the TOPSIS and EVAMIX methods are similar to each other. Rankings and weighting methods with equally distributed criteria produced by DEMATEL yielded similar results.

Anahtar Kelimeler

World Trade Organization, TOPSIS, EVAMIX, DEMATEL

Kaynakça

• Al, İ. & Demirel, S. K. (2022). Türkiye'nin Makroekonomik Performansının TOPSIS Yöntemiyle Değerlendirilmesi: 2002-2019 Dönemi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 (1), 202-222. DOI: 10.30798/makuiibf.860476.
• Aytaç Adalı, E. (2016). EVAMIX ve TODIM Yöntemleri İle Sağlık Sektöründe Personel Seçimi Alphanumeric Journal, 4 (2) , 69-84 . DOI: 10.17093/aj.2016.4.2.5000194528.
• Altay Topçu, B. & Oralhan, B. (2017). “Türkiye ve OECD Ülkeleri’nin Temel Makroekonomik Göstergeler Açısından Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Karşılaştırılması”, Vol:3, Issue:14; pp:260-277 (ISSN:2149-8598) .
• Bakır, S. & Çakır, S. (2021). Seçilmiş Ülkelerin Yenilik Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Ölçümü. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 17 (4) , 971-992. DOI: 10.17130/ijmeb.810999.
• Çetinbaş, M. (2018). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle İlgili Excel Uygulaması. Pamukkale İşletme ve Bilişim Yönetimi Dergisi, 4 (1) , 12-29.
• Göngen, M. A.(2013). Küreselleşmenin Ekonomik Boyutu Küreselleşmeyi Yöneten Üç Ana Kurum: IMF, Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2013 (29) , 117-134.
• Gürbüz, F. & Çavdarcı, S. (2018). Geri Dönüşüm Sektörüne İlişkin Sorun Alanlarının DEMATEL ve GRİ DEMATEL Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Sakarya University Journal of Science, 22 (2) , 285-301. DOI: 10.16984/saufenbilder.338350.
• Karaatlı, M., Ömürbek, N. , Işık, E. & Yılmaz, E. (2016). Performans Değerlemesinde DEMATEL ve Bulanık TOPSIS Uygulaması. Ege Academic Review, 16 (1) , 49-64.
• Kenger, B. (2021). Türkiye’nin Dış Ticaretinde GATT Süreci ve Dünya Ticaret Örgütü’nün Yapılanmasının Etkisi: 1995-2017 [Yüksek Lisans Tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş
• Özçelik, E. (2020). Dünya Ticaret Örgütü’nün ‘Ticaretin Kolaylaştırılması Anlaşması’ Düzenlemesi ve Türkiye Açısından Değerlendirme [Yüksek Lisans Tezi]. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Sayın Okatan B. (2018). DEMATEL, AAS ve VIKOR Yöntemleri İle Gıda Dağıtım Merkezi Yeri Seçimi: Gürcistan Örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gümüşhane
• Ulutaş, A. & Cengiz, E. (2018). CRITIC ve EVAMIX Yöntemleri İle Bir İşletme İçin Dizüstü Bilgisayar Seçimi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (55), (Issn: 1307-9581).
• Urfalıoğlu, F. & Genç, T. (2013). “Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri ile Türkiye’nin Ekonomik Performansının Avrupa Birliği Üye Ülkeleri ile Karşılaştırılması”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, Cilt 35, Sayı 2: 329-360.
• World Bank. https://databank.worldbank.org/ adresinden 12.02.2023 tarihinde alınmıştır.
• World Trade Organization. https://www.wto.org/ adresinden 30.11.2022 tarihinde alınmıştır.
• Yayar, R. & Baykara, H. V. (2012). TOPSIS Yöntemi ile Katılım Bankalarının Etkinliği ve Verimliliği Üzerine Bir Uygulama, Business and Economics Research Journal, 3 (4), 21-42.
• Yüksel Mermod, A. (2015). Dünya Ticaret Örgütü’nün Yönlendirdiği Dünya İktisat Düzeni ve Türkiye’de Tekstil Sektörü Açısından Bir İnceleme, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29 (2) , 341-360.